Με αφορμή την πρόταση του βουλευτή κ.Κουράκη για ειδικό φόρο που θα μισθοδοτεί τους κληρικούς, άνοιξε μια συζήτηση που έφερε  πολλές εντάσεις: ποια θα πρέπει να είναι η σχέση της Πολιτείας με την Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία και πώς θα ρυθμιστούν τα οικονομικά θέματά της.

Αυτό που συμβαίνει στη χώρα μας είναι το εξής: το Σύνταγμα (άρθρο 3) αναγνωρίζει  την «Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία του Χριστού» ως «επικρατούσα», αποτυπώνοντας απλώς στο χαρτί ένα πασιφανές γεγονός. Οι συνταγματολόγοι έχουν από καιρό συμφωνήσει πως η συνταγματική αυτή επιταγή δεν αποκλείει τον πλήρη διαχωρισμό της Πολιτείας από την Εκκλησία. Το πώς θα επιτευχθεί αυτό είναι ακανθώδες ζήτημα.

Βλέπετε, απ’ αρχής του Ελληνικού κράτους, ήδη από το 1833, το Δημόσιο άρχισε να απαλλοτριώνει την περιουσία της Εκκλησίας, δίνοντας ανταλλάγματα πολύ μικρότερα από την αξία της. Αυτό έγινε και από το 1917 ως το 1930 για ν’ αντιμετωπιστεί το μεταναστευτικό, ώσπου το 1945 (με τον αναγκαστικό νόμο 536) το Δημόσιο δεσμεύτηκε για την εσαεί μισθοδοσία των κληρικών και, με τη σειρά της, η Εκκλησία υποχρεούνταν να αποδίδει στο Κράτος το 25% (το 1968 έγινε 35%) των ακαθάριστων εσόδων των ενοριών, πράγμα που ουδέποτε εφαρμόστηκε και τελικά καταργήθηκε το 2004. Επίσης, δεν εφαρμόστηκαν σε μεγάλο βαθμό και διάφορες άλλες προσπάθειες αγοράς ή ανταλλαγής περιουσίας (1952, 1987 και 1998), όπως βεβαιώνει ο καθηγητής εκκλησιαστικού δικαίου κ.Ι.Μ.Κονιδάρης (ΤΟ ΒΗΜΑ, 24-04-2011).

Τώρα, στις σημερινές συνθήκες, η σωστή σχέση της Πολιτείας με την Εκκλησία είναι η πλήρης ανεξαρτησία της: ξέχωρα η περιουσία, ξέχωρα η μισθοδοσία, ξέχωρα και η ηγεσία. Προφανώς, το «λογιστικό» σκέλος αυτού του διαχωρισμού είναι ιδιαίτερα περίπλοκο αλλά είναι βέβαιο, πλέον, πως ο επί πολλά χρόνια αναγκαστικός συγχρωτισμός της Εκκλησίας με το Ελληνικό Δημόσιο έχει κάνει κακό στην Εκκλησία, όπως έχει κάνει κακό –αντίστοιχα- και στην επιχειρηματικότητα, η οποία ευρέως χαρακτηρίζεται ως κρατικοδίαιτη.

Η Εκκλησία της Ελλάδος έχει να επιδείξει ένα τεράστιο φιλανθρωπικό έργο που – σε μεγάλο βαθμό – έχει υποκαταστήσει την ανικανότητα του Ελληνικού Δημοσίου να εγγυηθεί αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης σε χιλιάδες συμπολίτες μας. Όσο είναι δεμένη στο άρμα του Δημοσίου, το έργο της γίνεται δυσχερέστερο. Επιπλέον, ήδη το Δημόσιο, υπό το βάρος της χρεωκοπίας του, υποχρεούται εκ των πραγμάτων και εκ των δανειστών του να επιστρέψει στην κοινωνία την περιουσία που τόσα χρόνια νέμεται χωρίς ουσιαστικό αντίκρισμα για τη συντριπτική πλειοψηφία των Ελλήνων.

Υπό αυτό το πρίσμα, οφείλουμε ως κοινωνία να αναγνωρίσουμε ότι πρέπει τώρα πια να ξεκινήσει η διαδικασία επιστροφής της εκκλησιαστικής περιουσίας από το Δημόσιο και να δρομολογηθεί η πλήρης απεμπλοκή του από τα οικονομικά της Εκκλησίας. Με συγκεκριμένα χρονοδιαγράμματα και ορίζοντα ολίγων ετών, να σχεδιαστεί ένα μελλοντικό καθεστώς ανεξαρτησίας της Εκκλησίας της Ελλάδος που θα συνοδεύεται από την οικονομική της αυτάρκεια. Η διαιώνιση του υφιστάμενου καθεστώτος κρατικοδίαιτης εξάρτησης κάνει κακό στην Εκκλησία και περιορίζει το θεάρεστο φιλανθρωπικό της έργο. Τώρα είναι η ώρα για ριζοσπαστικές και αληθινά προοδευτικές λύσεις.

Φώτης Κοκοτός