Πριν από λίγες μέρες, με αφορμή άλλο άρθρο, ένας φίλος μού έγραψε «δεν μπορώ να καταλάβω για ποιο λόγο, ορισμένες δημόσιες επιχειρήσεις …που… ακόμα και σήμερα εμφανίζουν μεγάλα κέρδη, να πρέπει να πουληθούν». Για εμένα, η απάντηση σε αυτό το ερώτημα είναι προφανής, και δε χρειάστηκαν παρά πέντε λεπτά για να πείσω το φίλο μου πως η ιδιωτικοποίηση είναι το πραγματικό κέρδος της κοινωνίας. Μέσω αυτής της κουβέντας μου δόθηκε η ευκαιρία να εξηγήσω πράγματα που μπερδεύουν πολύ κόσμο, πράγματα που δε φαίνεται να έχουν γίνει ευρέως κατανοητά. Το θέμα των ιδιωτικοποιήσεων προκαλεί έντονες αντιδράσεις σε πολλούς, και ακούς να λέγονται ακραίες εκφράσεις όπως «ξεπούλημα», «εκποίηση», ή ακόμη και «προδοσία». Καμία από τις λέξεις αυτές δεν είναι σωστές για πολλούς και –τελικά– απλούς  λόγους που θα δούμε ευθύς αμέσως.

Ο βασικότερος, και πιο σημαντικός σκοπός κάθε ιδιωτικοποίησης είναι να γίνουν επενδύσεις πάνω στα περιουσιακά στοιχεία που πουλιούνται ώστε να καρπωθεί η κοινωνία πολλαπλά οφέλη και καλύτερες υπηρεσίες. Κανείς δε θα αγοράσει μία  κρατική εταιρεία ή ένα δημόσιο κτήριο χωρίς να παρουσιάσει ένα συγκεκριμένο επιχειρηματικό πλάνο που θα το ανακαινίσει, μετατρέψει, βελτιώσει, αναπτύξει και λειτουργήσει. Φυσικά, για να γίνουν όλα αυτά, θα πληρώσει και φόρους,  μισθούς, ασφαλιστικές εισφορές, οπότε ένα σωρό λεφτά θα κυκλοφορήσουν στην οικονομία και θα δώσουν δουλειά σε μια μεγάλη αλυσίδα ανθρώπων. Όσο κάθεται ένα κτήριο και ρημάζει, όσο κάθεται ένα δημόσιο κτήμα και το καταπατούν οι πονηροί, εμείς οι πολίτες πληρώνουμε τους λογαριασμούς και τα τέλη του, τη συντήρηση, τις καθαρίστριες, τους υποτιθέμενους «θυρωρούς» και «κηπουρούς» του. Δεν είναι προτιμότερο να τα πληρώνουν οι επενδυτές; Υπ' αυτό το πρίσμα, και τζάμπα να τα δίνανε στους επενδυτές, χάρη θα μας έκαναν!

Σκεφτείτε τώρα και μια άλλη διάσταση του θέματος: Δημόσιες επιχειρήσεις που εμφανίζουν κέρδη όπως ο ΟΠΑΠ, η ΕΥΔΑΠ, άντε και ο ΟΤΕ, αλλά και τόσες άλλες που πληρώνουμε τα ελλείματά τους (π.χ. ΟΣΕ, ΟΑΣΑ, και -από το 2011- η ΔΕΗ), είναι μία χαρακτηριστική περίπτωση κατάχρησης δεσπόζουσας θέσης στην αγορά, όπου το (κρατικό) μονοπώλιο εκμεταλλεύεται την παντοκρατορία του για να κρατάει όλες τις ιδιωτικές επιχειρηματικές προσπάθειες εκτός παιχνιδιού. Το μονοπώλιο καρπώνεται όλη την πίτα, την οποία μετά μοιράζει στους ημετέρους του με τρόπο αδιαφανή, ενώ τα «κέρδη» καταλήγουν στη μαύρη τρύπα του κρατικού χρέους.

Προφανώς, τα μονοπώλια είναι απεχθή όπου και να βρίσκονται, οπότε δεν έχει νόημα να πουλάς ένα κρατικό μονοπώλιο και να εγκαθιδρύεις ένα ιδιωτικό στη θέση του. Επομένως, πρέπει ταυτόχρονα με την ιδιωτικοποίηση να απελευθερώνεται και η συγκεκριμένη αγορά ώστε με τον ανταγωνισμό που θα προκύψει να κερδίζουν οι καταναλωτές. Είναι γνωστό ότι τα μονοπώλια είναι από τη φύση τους συντηρητικά, δηλαδή δεν προχωρούν σε καινοτομία χωρίς τον ανταγωνισμό. Για παράδειγμα, όταν ο ΟΤΕ ήταν κρατικό μονοπώλιο δεν είχαμε κινητά τηλέφωνα, και χρειάστηκε να δοθούν άδειες κινητής τηλεφωνίες σε ιδιώτες, οι οποίοι επένδυσαν δισεκατομμύρια, για να αποκτήσουμε κινητά. Επί μονοπωλίου ΟΤΕ έπρεπε να έχεις μέσον για να σε συνδέσουν (ή να λαδώσεις), ενώ το internet στην Ελλάδα το έφερε μια ιδιωτική εταιρεία, η Forthnet. Ακόμη και σήμερα, το τεράστιο κρατικό μονοπώλιο της ΔΕΗ έχει κολλήσει στο λιγνίτη και το μαζούτ, άντε και τα υδροηλεκτρικά, και μόνο ιδιωτικές εταιρείες επενδύουν στις ανεμογεννήτριες και τα φωτοβολταϊκά. Ομοίως και ο ΟΠΑΠ συντηρητικός παραμένει, καθώς μπήκε στο ηλεκτρονικό στοίχημα μόνο όταν αναγκάστηκε από τον ανταγωνισμό των διεθνών εταιρειών, κι όχι νωρίτερα. Το ίδιο μοτίβο ισχύει για όλα τα κρατικά μονοπώλια, και είναι μεγάλη ειρωνεία που οι μεγαλύτεροι προστάτες των μονοπωλίων είναι οι αριστεροί, εκείνοι που προφασίζονται πως είναι προοδευτικοί ενώ υποστηρίζουν τις πιο συντηρητικές πρακτικές.

Ακόμη χειρότερα, όμως, τα κέρδη των κρατικών μονοπωλίων είναι σαν τα "κέρδη" της ΕΡΤ: αφού όλοι πληρώνουν εισφορά στην ΕΡΤ μέσω του λογαριασμού της ΔΕΗ, είτε έχουν τηλεόραση είτε όχι, είτε βλέπουν ΕΡΤ είτε όχι, προφανώς και η ΕΡΤ έχει πολλά λεφτά να μοιράζει στους υπαλλήλους της και δεν πιέζεται από την αγορά να γίνει αποδοτικότερη. Το ξέρατε πως η ΕΡΤ έχει υπερδιπλάσιους υπαλλήλους από το BBC, έναν παγκόσμιο κολοσσό της ενημέρωσης; Και μετά αναρωτιόμαστε «πού πάνε τα λεφτά μας;». Κάθε φορά, λοιπόν, που πληρώνετε ένα λογαριασμό της ΔΕΗ, της ΔΕΥΔΑ, κλπ. σκεφτείτε πόσα από τα χρήματά σας πάνε για το προϊόν που καταναλώσατε και πόσα πηγαίνουν στις τσέπες κάποιων επιτήδειων.

Η μοναδική περίπτωση που το κράτος πρέπει να επενδύει για την ανάπτυξη υποδομών είναι η περίπτωση της «νηπιακής» αγοράς, εκεί που δεν υπάρχει τίποτα και πρέπει κάποιος να ρίξει τη μαγιά. Από εκεί και έπειτα, μόνο το δίκτυο παραμένει υπό δημόσιο έλεγχο, για λόγους εθνικής ασφάλειας, και όλη η επιχειρηματική δραστηριότητα περνάει στους ιδιώτες, ώστε να ρισκάρουν τα δικά τους λεφτά και όχι τα δικά μας. Όσοι λένε παχιά λόγια για «εθνικοποιήσεις», ουσιαστικά θα πάρουν τα λεφτά από τους φόρους μας και θα τα ξαναρίξουν στις μαύρες τρύπες της διαφθοράς, να τα φάνε τα δικά τους τα παιδιά, οι κομματικοί εγκάθετοι. Δεν έχετε βαρεθεί να πληρώνετε τζάμπα φόρους;

Τέλος, πρέπει να ξέρετε πως σε καλή τιμή πουλιούνται μόνο οι εταιρείες που εμφανίζουν κέρδη. Στην πραγματική οικονομία, εκεί που οι άνθρωποι ρισκάρουν τα δικά τους λεφτά και όχι τα δικά μας, οι εταιρείες προσπαθούν να μπαίνουν στο χρηματιστήριο ή να πουλιούνται ή να συγχωνεύονται όταν  η αποτίμησή τους είναι υψηλή, ώστε οι μέτοχοι να καρπώνονται τη μέγιστη υπεραξία. Αν πουλάς μια χρεωκοπημένη εταιρεία, προφανώς θα πάρεις πενταροδεκάρες. Αν πουλούσαμε τα μονοπώλια και τα ακίνητα την εποχή της ευμάρειας (έστω και της ψεύτικης, της δανεικής ευμάρειας) θα μπαίνανε πολύ περισσότερα λεφτά στο δημόσιο ταμείο. Και σε αυτή την περίπτωση, όμως, είναι πολύ προτιμότερο να ιδιωτικοποιούνται οι κρατικές εταιρείες γιατί έτσι γλιτώνουμε όλοι μας από το κόστος τους και καρπωνόμαστε το όφελος από τις επενδύσεις που θα γίνουν σε αυτές.

Φώτης Κοκοτός