Mια  ανάρτηση του Γ. Φιλιππάκη για επιθυμητές βόμβες στα πόδια τραπεζιτών κι αμέσως άρχισαν μπαμ και μπουμ οι κουμπουριές: Αυτεπάγγελτη δίωξη του εισαγγελέα, η ΕΣΗΕΑ στ’ άρματα και σαν έτοιμοι από καιρό Φιλιππομάχοι και Φιλιππολάτρες. Διατί να το κρύψωμεν άλλωστε; Είμαστε η χώρα με τη μεγαλύτερη παραγωγή και αναπαραγωγή κακίας και χολής. Εντός του δικαιώματος της ισηγορίας, που παρέχει πλέον αφειδώς η μεταμοντέρνα Πνύκα του Διαδικτύου, κατοικούν η αμετροέπεια, η τοξικότητα και η κατάχρηση της παρρησίας. Υπάρχει βέβαια μια νοηματική διαβάθμιση ανάμεσα στις έννοιες «διαφωνία» (σεβαστή και δημοκρατικά επιβεβλημένη), διχόνοια (ανεκτή μέχρι ενός σημείου)  και «διχασμός» (επιζήμιος και καταστροφικός), την οποία οι Νεοέλληνες φαίνεται να αγνοούν. Μάλλον δικαιούνται να λένε πως είναι άξιοι συνεχιστές των προγόνων τους. Επτά εμφυλίους καταμετρά  η σύγχρονη  ιστορία, μη συμπεριλαμβανομένων φυσικά εκείνων της αρχαιότητας. Είναι χαρακτηριστικό πως ο Θουκυδίδης,  μέσα σε μια σελίδα μόνο όπου κάνει τον απολογισμό για την εμφύλια διαμάχη στην Κέρκυρα μεταξύ δημοκρατικών και ολιγαρχικών, χρησιμοποιεί 15 διαφορετικά ρήματα και εκφράσεις για να περιγράψει τον θάνατο που απλώθηκε παντού. Στα νεότερα χρόνια κρισιμότερος υπήρξε ο εμφύλιος στον Αγώνα του ’21 που κόντεψε να τινάξει την Επανάσταση στον αέρα, πιο φανατισμένος αυτός  ανάμεσα στους Βενιζελικούς και τους φιλοβασιλικούς  το 1916-17 με ολέθριες εθνικές παρενέργειες και τραγικότερος όλων ο τελευταίος του 1946-49, που και τη μεγαλύτερη διάρκεια είχε και τα περισσότερα θύματα.  Τη φρίκη του έχει περικλείσει ο Νίκος Καζαντζάκης  στον  τίτλο του μυθιστορήματος «Αδερφοφάδες» και ο Αγγελος  Σικελιανός  σε έναν στίχο «Τόσα  αδέλφια σφάχτηκαν ανάμεσά τους, όσα δε σφάχτηκαν αρνιά ποτέ για Πάσχα», για να υπογραμμίσουν αμφότεροι την αδελφοκτόνο διάστασή του.

Οι ιδεολογικές συγκρούσεις δεν είχαν ωστόσο μόνο πολιτική χροιά. Συχνά συμπαρέσυραν θρησκεία και γλώσσα. Οι βιαιότητες και η δημόσια διαπόμπευση μοναχών στον Ιππόδρομο κατά την περίοδο της Εικονομαχίας και μια κοινωνία μοιρασμένη στα δυο για το θέμα των ταυτοτήτων  είχαν κοινή συνισταμένη τη μισαλλοδοξία κι ας τους χώριζαν τόσοι αιώνες. Το γλωσσικό ζήτημα ξεκίνησε πριν ακόμα αποκτήσουμε κρατική υπόσταση, αλλά οξύνθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα,  όταν ο «μαλλιαρός» Γιάννης Ψυχάρης εξέδωσε το «Ταξίδι μου». Η αντιπαράθεση μεταξύ δημοτικιστών και καθαρευουσιάνων σημαδεύτηκε με  αίμα, λίγο καιρό αργότερα με τα Ευαγγελικά και τα  Ορεστικά, τουτέστιν τα επεισόδια για τη μετάφραση του Ευαγγελίου και των αρχαίων τραγωδιών στην καθομιλουμένη. Φυσικά, ύστερα από αρκετές παλινδρομήσεις η δημοτική καθιερώθηκε, δίνοντας  δείγματα της γλωσσοπλαστικής της ικανότητας με τους Γερμανοτσολιάδες. 

Όταν ξέσπασε η κρίση πολλοί ελπίσαμε στο «μηδέν κακόν αμιγές καλού», ότι δηλαδή  ενδεχομένως να μας βοηθούσε να γίνουμε καλύτεροι ή έστω θα  μας οδηγούσε  σε μια εθνική αυτογνωσία. Δυστυχώς επιβεβαιώθηκε ο κανόνας πως κάθε φορά που η ζωή των ανθρώπων αποσυντονίζεται επί τα χείρω, αναδύεται η χειρότερη πλευρά του εαυτού μας. Η δε δημοκρατία μας  γίνεται όλο και πιο μελαγχολική, επαληθεύοντας τον Πασκάλ Μπρυκνέρ πως είτε ζήσουμε τη φθορά μέσα από το θρίαμβό της ή την αναγέννηση από την καταστροφή δεν θα αποφύγουμε τα σιδερένια χρόνια.

Χρύσα Κακατσάκη