To 2012, η μελέτη της McKinsey «Ελληνικός Τουρισμός: Οδικός Χάρτης 2021» συμπεριέλαβε τον ιατρικό τουρισμό στα 6 βασικά τουριστικά προϊόντα της χώρας. Τη μελέτη αυτή, που εκπόνησε η εταιρεία για λογαριασμό του ΣΕΤΕ, εφαρμόζουμε εμείς ήδη στην ανάπτυξη των δραστηριοτήτων μας, έχοντας κάνει κινήσεις για την προώθηση όλων των τύπων τουρισμού για τους οποίους βρήκαμε έτοιμο προϊόν στην Ελλάδα. Θυμίζω τα βασικά προϊόντα που πρότεινε η μελέτη της McKinsey: Ήλιος & Θάλασσα, τουρισμός Πόλεων, Πολιτιστικός τουρισμός, MICE, Ναυτικός τουρισμός και Ιατρικός τουρισμός.  

Όσον αφορά στον Ιατρικό τουρισμό, πρώτες προτεραιότητες από άποψη ωριμότητας προϊόντος και μεγέθους αγοράς προτάθηκαν η αιμοκάθαρση και το αδυνάτισμα, κι εν γένει οι υπηρεσίες ευεξίας κι εκγύμνασης, που όλες μπορούν να λάβουν χώρα σε συνδυασμό με τις συνήθεις διακοπές των ασθενών/πελατών. Δεύτερες προτεραιότητες οι ορθοπεδικές επεμβάσεις και η πλαστική χειρουργική, ιδίως διότι συνδυάζονται με ένα μετεγχειρητικό διάστημα αποκατάστασης που αυξάνει τις προοπτικές εσόδων. Τρίτες προτεραιότητες η θεραπεία γονιμότητας, οι οφθαλμολογικές επεμβάσεις, και η οδοντοΐατρική. Σε αυτές θα προσέθετα τη δερματολογία, και ιδίως τις κοσμητικού τύπου θεραπείες.

Δυστυχώς, η πρόσφατη επικαιροποίηση της μελέτης Οδικός Χάρτης 2021 από την PWC, η οποία παρουσιάστηκε στο τέλος του 2016, έχει αφαιρέσει τον ιατρικό τουρισμό από τη λίστα των προτεραιοτήτων, θεωρώντας πως στα 4 χρόνια που πέρασαν δεν κάναμε τα θεσμικά βήματα που απαιτούνταν. Ποια είναι αυτά; Πρωτίστως είναι η πιστοποίηση υπηρεσιών υγείας.

Αν δείτε τις μεγάλες ιστοσελίδες του κλάδου, θα δείτε συγκεκριμένα προϊόντα, ενδεικτική τιμή για κάθε προϊόν και σε κάθε χώρα, με την Τουρκία να προσφέρει πολύ ανταγωνιστικές τιμές σε σύγχρονα ιδιωτικά νοσοκομεία που διαθέτουν διεθνείς πιστοποιήσεις για όλες τους τις δραστηριότητες. Θα δείτε δεκάδες επεμβάσεις όλων των ειδών (κοσμητικές, ορθοπεδικές, οδοντιατρικές, κ.ο.κ.) σε διεθνή νοσοκομεία (Αργεντινή, Ινδία, Νότιο Αφρική, Τουρκία, Ταϊλάνδη, κ.α.) σε τιμές που διαφημίζονται ως 50-80% φθηνότερες από εκείνες των ΗΠΑ, παραθέτοντας το ενδεικτικό κόστος κάθε μίας, με την Τουρκία να προσφέρει πολύ ανταγωνιστικές τιμές σε σύγχρονα ιδιωτικά νοσοκομεία που διαθέτουν διεθνείς πιστοποιήσεις για όλες τους τις δραστηριότητες. Αυτό δε σημαίνει, βέβαια, πως μόνον οι φθηνοί προορισμοί κερδίζουν, καθώς γνωρίζουμε καλά πως οι ΗΠΑ, ο πιο ακριβός προορισμός, δέχονται περίπου 300 χιλιάδες επισκέψεις ασθενών ετησίως.

Όλοι οι πάροχοι διαφημίζουν, πρωτίστως, το πιστοποιημένα υψηλό επίπεδο του ιατρικού προσωπικού και των εγκαταστάσεων, πράγμα απολύτως λογικό. Ο ασθενής/καταναλωτής Θέλει να δει διεθνείς πιστοποιήσεις, θέλει να δει τα σχόλια προηγούμενων χρηστών, θέλει να μπορεί να επικοινωνήσει απευθείας με τους ιατρούς και αυτοί με τη σειρά τους να παρέχουν πληροφορία ευχερώς. Η μελέτη της McKinsey επεσήμανε με σαφήνεια το πρόβλημα της έλλειψης διεθνών πιστοποιήσεων, αναφέροντας πως μόνον ένας πάροχος στην Ελλάδα διέθετε πιστοποίηση JCI, έναντι 44 στην Τουρκία! Στη Γερμανική πιστοποίηση TEMOS πάμε καλύτερα, με 15 κλινικές, 2 εκ των οποίων στην Κρήτη.

Καλό είναι να συνειδητοποιήσουμε πως δε γίνεται να χρησιμοποιήσουμε το ΕΣΥ για Ιατρικό Τουρισμό. Δεν είναι μόνον το αν διαθέτουν τα νοσοκομεία του ΕΣΥ ή οι γιατροί του ΕΣΥ τις διεθνείς πιστοποιήσεις που απαιτούνται, όσο καλοί κι αν είναι.  Έχει να κάνει με την καθεαυτή φύση των νοσοκομείων του ΕΣΥ, καθώς θεωρούνται «δωρεάν για όλους» (κι ας μην μπούμε καν στο ζήτημα του πόσο κοστίζει τελικά αυτό το «δωρεάν» στην κοινωνία). Έχουν μηδενική νοοτροπία προϊόντος, δεν πουλιούνται εξυπαρχής. Μακάρι κάποιος, κάποτε, να μετατρέψει τα νοσοκομεία του ΕΣΥ σε οργανισμούς που εκδίδουν τριμηνιαίες οικονομικές καταστάσεις κι αναλυτικά τιμολόγια για τις υπηρεσίες τους. Ως τότε, ο ιατρικός τουρισμός δεν θα μας περιμένει, όμως. Θα πάει αλλού.

Ένα δεύτερο μεγάλο θεσμικό πρόβλημα είναι το ζήτημα της αδειοδότησης. Έχουμε συνηθίσει από πολιτικούς να αραδιάζουν λίστες επιθετικών προσδιορισμών του τουρισμού: ιατρικός, θεματικός, εναλλακτικός, θρησκευτικός, κ.ο.κ. Δεν εφαρμόζουν, όμως, τη φιλελεύθερη αρχή: πως «επιτρέπεται οτιδήποτε δεν απαγορεύεται ρητώς». Αντιθέτως, παγιωμένη νοοτροπία αποτελεί το ακριβώς αντίθετο: «απαγορεύεται οτιδήποτε το κράτος δεν επιτρέπει ρητώς», κι έτσι θεσπίζονται νομικά πλαίσια που απαιτούν την εκ των προτέρων αδειοδότηση από κρατικές οντότητες προκειμένου κάποιος να ασκήσει μια οικονομική δραστηριότητα. Κι επειδή το πλαίσιο είναι δαιδαλώδες και άκαμπτο, οι ενδιαφερόμενοι επενδυτές πέφτουν συνεχώς σε κενά, όπου οι υπηρεσίες δεν γνωρίζουν το πώς να αδειοδοτήσουν και ο επενδυτής αποστερείται de facto της δυνατότητας να εξασκήσει μια δραστηριότητα που μόνον επί της αρχής «επιτρέπεται». Ούτε συζήτηση για μια δραστηριότητα καινοτόμο που δεν έχει προβλεφθεί από το νομοθέτη: οι υπηρεσίες αρνούνται την ύπαρξή της.

Βέβαια, στον ιατρικό τουρισμό δεν ξεκινάμε κι από το μηδέν. Υπάρχουν αρκετά επιτυχημένα παραδείγματα κλινικών, ορισμένα στην Κρήτη, που προσφέρουν ιατρικές υπηρεσίες σε αλλοδαπούς επισκέπτες που έρχονται πρωτίστως για εκείνες. Κλινικές που παντρεύουν τη δική τους αριστεία με την ποιότητα που έχουμε καταφέρει ως τουριστικός προορισμός να προσφέρουμε διαχρονικά. Είναι μια καλή αρχή, η οποία δημιούργησε τεχνογνωσία που θα μπορούσε να γιγαντώσει τον κλάδο. Πώς;

Αφενός, και είμαι βέβαιος, κάθε κλινική φυλά ως κόρη οφθαλμού τις σχέσεις που έχει χτίσει τόσα χρόνια με τους πράκτορες και τους ιατρούς που συστήνουν το προϊόν της στους ασθενείς/καταναλωτές εξωτερικού. Έχουν κάνει τα συμβόλαιά τους με τις μεγάλες ασφαλιστικές εταιρείες κι έχουν φροντίσει για τις ακριβές διεθνείς πιστοποιήσεις τους. Δε θα μοιραστούν εύκολα αυτή την τεχνογνωσία με τον ανταγωνισμό τους, αλλά ενδεχομένως να βοηθήσουν κάποιο σχήμα, όπως για παράδειγμα το ΕΛΙΤΟΥΡ   στο οποίο συμμετέχουμε ως ΣΕΤΕ από την ίδρυσή του, να δικτυώσει τα μέλη του και να διαδώσει τις βέλτιστες πρακτικές και τις γνωριμίες τους. Οι συνέργειες μεταξύ κλινικών, όχι απαραίτητα ανταγωνιστικών, είναι σίγουρα ένας τρόπος προόδου. Για παράδειγμα, μια κλινική που ειδικεύεται στην ογκολογία με μια άλλη που ειδικεύεται στη μεταμόσχευση μαλλιών.

Το επόμενο βήμα θα είναι η συνεργασία με τον τουριστικό κλάδο. Η μία προφανής λύση είναι η μεταφορά των ασθενών/πελατών σε καταλύματα, την οποία μεταφορά συνήθως αναλαμβάνουν οι ίδιες οι κλινικές ώστε να εμπεδώνεται εξαρχής ένα αίσθημα ασφάλειας και προφύλαξης. Το άνοιγμα κλινικών μέσα σε ξενοδοχεία είναι δύσκολο αλλά όχι αδύνατον, όπως μία περίπτωση φέτος με την οποία ξεκίνησα κι εγώ συζητήσεις προσφάτως για συνεργασία στην Ελούντα. Εν γένει πρέπει να απλοποιηθεί κάθε διαδικασία αδειοδότησης και να αντικατασταθεί όσο το δυνατόν ευρύτερα από την αρχή της υπεύθυνης δήλωσης του επενδυτή πως οι εγκαταστάσεις του είναι σύννομες. Μια άλλη λύση θα ήταν να ενσωματωθούν στο δικό μας πλαίσιο οι διεθνείς πιστοποιήσεις, ως υπέχουσες ισχύ αδείας λειτουργίας. Λύσεις υπάρχουν. Υπάρχει νοοτροπία λύσεων;

Από το κράτος περιμένουμε πρωτίστως νοοτροπία απλοποίησης και διευκόλυνσης. Δεν είναι ρόλος του να γίνει  «παίκτης» στην αγορά ιατρικού τουρισμού. Το κράτος είναι διαιτητής. Ο διαιτητής δεν παίζει στο παιχνίδι, αλλά εποπτεύει, ελέγχει, και -αν απαιτείται- τιμωρεί. Μέχρι στιγμής, κι αφού δεν έχει θεσπίσει την πιστοποίηση υπηρεσιών υγείας και ιατρικού τουρισμού, ας μη μιλάμε και για κάποια επιδότηση. Ένα πλαίσιο φοροαπαλλαγής με τη λήψη μιας διεθνούς πιστοποίησης θα ήταν σε αυτή τη φάση επαρκής ενίσχυση. Στους εκπροσώπους των ΟΤΑ και της Διοίκησης λέμε: αν θέλετε πραγματικά να βοηθήσετε, βρείτε τρόπους να ελαχιστοποιήσετε την παρέμβασή σας στην επιχειρηματικότητα και τρόπους να επιταχύνετε τις όποιες εναπομείνασες δραστηριότητές σας, υποστηρίζοντας την αγορά. Τα υπόλοιπα αφήστε τα όλα σε εμάς. Αφήστε μας να κάνουμε τη δουλειά μας. 

Φώτης Κοκοτός