Φωτο: Γελοιογραφία για την αισχροκέρδεια  των δανείων του Αγώνα

Ξεφυλλίζοντας το βιβλίο της Ιστορίας  δεν συναντάς μόνο χρυσές σελίδες αλλά και μελανές πτυχές. Η  Επανάσταση του ’21 λοιπόν κινήθηκε ανάμεσα στον ηρωισμό των αγνών αγωνιστών, τη λυσσαλέα αντιπαράθεση μεταξύ των δύο  παρατάξεων για τη νομή της εξουσίας  και το συσχετισμό  των Μεγάλων Δυνάμεων της εποχής.  Ετσι, οι πρώτες στρατιωτικές επιτυχίες σύντομα δίνουν τη  θέση τους στις εμφύλιες διαμάχες, με αποτέλεσμα η Επανάσταση  ν’ αρχίσει  να χαροπαλεύει.  Ωστόσο, οι ανάγκες για εξοπλισμό τρέχουν και  μια επιτροπή εξουσιοδοτημένη από  το Εκτελεστικό μεταβαίνει στο Λονδίνο για τη σύναψη του πρώτου δανείου, το 1824. Έχει προηγηθεί η μεταστροφή της αγγλικής πολιτικής, που βλέπει την ενδεχόμενη ίδρυση ενός Ελληνικού  κράτους  ως ανάχωμα στη ρωσική επέκταση στη Μεσόγειο και έτσι δεν διστάζει να αναγνωρίσει  της Ελλάδα ως εμπόλεμο έθνος.

Μια τέτοια πιθανότητα ωθεί και τους Βρετανούς  τραπεζίτες να στήσουν το κερδοσκοπικό πάρτι. Η γλώσσα των αριθμών είναι αμείλικτη. Από το πρώτο,  ύψους 800.000 λιρών με τόκο 5%, παρακρατήθηκαν 80.000 ως προκαταβολή τόκων δύο ετών, 16.000 για χρεωλύσια, 2.000 ως προμήθεια  ενώ  60.000  πήγαν σε μίζες, έξοδα των απεσταλμένων κλπ. Ετσι, το καθαρό ποσό  που έφτασε στα χέρια των Ελλήνων ήταν μόλις 298.700 λίρες. Τα πράγματα είναι πολύ  χειρότερα στο δεύτερο δάνειο του 1825, γιατί τη διαχείρισή του δεν την έχει καν η ελληνική κυβέρνηση, αλλά οι ίδιοι οι τραπεζίτες. Από τα δύο εκατομμύρια μόλις  816.000 δόθηκαν στο επαναστατημένο έθνος. Τα υπόλοιπα, διατέθηκαν ξανά για προμήθειες και προκαταβολές τόκων, για καριοφίλια που ποτέ δεν παραλάβαμε, για ατμόπλοια που βυθίστηκαν στα νερά του Τάμεση, για φρεγάτες που  ή δεν ναυπηγήθηκαν ποτέ ή έφτασαν τρία χρόνια αργότερα, όταν ο Ιμπραήμ ήδη αλώνιζε στην Πελοπόννησο. Η  διασπάθιση  και η σπατάλη συνεχίζεται και επί του ημετέρου εδάφους. Ο Γκούρας, πχ,  πληρώνεται για 12.000 άνδρες, ενώ έχει μόνο 3.000. Όλες  οι ελπίδες που στηρίχτηκαν στο δεύτερο θα διαψευστούν οικτρά, καθώς  θα υπηρετήσει κυρίως την  παράταξη του  Κουντουριώτη  ώστε να επικρατήσει  των πολιτικών του αντιπάλων. «Το σκήπτρο  που κρατάει η διχόνοια η δολερή», μετέτρεψε  τα δάνεια σε μήλον της έριδος, με διεκδικητές  προσωπικές αντιζηλίες και αρχηγικές φιλοδοξίες. Να σημειωθεί ότι ως  εγγύηση για την πληρωμή των τόκων και των δύο δανείων παραχωρήθηκαν όλα τα δημόσια έσοδα, ενώ για την απόσβεση του κεφαλαίου όλα τα εθνικά κτήματα.

Παρά τους ληστρικούς όρους,  στην Ελλάδα χαιρετίστηκαν  ως έμμεση αναγνώριση του Ελληνικού Κράτους. Τις πραγματικές διαστάσεις όμως του συνταρακτικότερου σκανδάλου της εποχής του,  παραδέχεται η εφημερίδα Times του Λονδίνου. «Οι τραπεζίτες τσέπωσαν 64.000 λίρες. Το κομψό αυτό ποσό που κράτησαν για τον εαυτόν τους είναι διπλάσιο των συνει­σφορών όλων των φιλελλήνων της Ευρώπης. Το ελληνικό δάνειο είχε την τύχη του ταξιδιώτη εκείνου που πηγαίνοντας από την Ιερουσαλήμ στην Ιεριχώ, έπεσε στα χέρια ληστών και δεν είχε την τύχη να βρει τον καλό Σαμαρείτη. Η υπόθεση της Ελλάδας προδόθηκε  στην Αγγλία».

Τις αντιρρήσεις του για τη μη σωστή αξιοποίηση των δανείων είχε εκφράσει και ο Μακρυγιάννης: «Πού ‘ναι τόσα μιλλιούνια δάνεια, πού είναι οι πρόσοδοι, πού είναι τα περιβόλια και οι σταφιδότοποι; Ποιος τάχει παρμένα; Οι Εγγλέζοι  έδιναν των δικών μας των χαραμοταϊσμένων αυτά όλα και τους στράβωναν, κι αυτείνοι πήραν τα χρήματα και τα παίρνουν ολοένα. Εσύ, πού το τζάκισες αυτό το χέρι; -Στο Μισολόγγι, μου λέει. Διατί τα τζακίσαμεν; -Διά την λευτεριά της πατρίδος. –Μα πού ‘ναι η λευτεριά και η δικαιοσύνη;».

Χρύσα Κακατσάκη