Δημοσιεύτηκε
Πριν χαράξει την 15η Μαρτίου του 1943 –σαν σήμερα πριν από ακριβώς 79 χρόνια – περίπου 2.500 Εβραίοι της Θεσσαλονίκης συγκεντρώθηκαν από τους Ναζί όρθιοι σε πεντάδες έξω από τη συνοικία-γκέτο Χιρς, δίπλα στον τότε σιδηροδρομικό σταθμό, στη δυτική είσοδο της πόλης. Επιβιβάστηκαν με τη βία στα ξύλινα βαγόνια που έσερνε μια ατμήλατη μηχανή. Σε κάθε βαγόνι στοιβάχτηκαν 80 άνθρωποι και δύο ένοπλοι στρατιώτες και στη μέση τοποθετήθηκε ένα καζάνι με φαγητό. Οι Γερμανοί είπαν στους Εβραίους ότι θα μεταφέρονταν «κάπου στη Σιλεσία». Το τρένο ξεκίνησε κι έπειτα από έξι μέρες έφθασε στο χωριό Μπίρκεναου, περίχωρο του Άουσβιτς στη ναζιστική επαρχία επί πολωνικού εδάφους.
Διαβάστε: Φωτογραφίες και Σκέψεις από τον Εφιάλτη του Άουσβιτς
«Οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης μιλούσαμε σεφαραδίτικα (σσ: ισπανο-εβραϊκά) και οι περισσότεροι δεν καταλάβαιναν τις εντολές των Γερμανών. Μας φώναζαν να κατέβουμε από το τρένο, οι περισσότεροι δεν κουνιούνταν και τους κλωτσούσαν στο κεφάλι, πολλούς τους σκότωσαν με περίστροφο. Αυτά έκαναν οι Totenkopf Brigade, τα Τάγματα Εφόδου των Ες-Ες, που είχαν στο κράνος μια νεκροκεφαλή. Όταν σκότωσαν αρκετούς στη ράμπα, αντιλήφθηκαν ότι δεν γνωρίζαμε γερμανικά. Ρώτησαν αν μιλά κάποιος τη γλώσσα και βγήκαμε μπροστά εμείς οι τέσσερις της οικογένειας, που γνωρίζαμε γερμανικά λόγω καταγωγής της μητέρας. "Εσείς θα είστε διερμηνείς" είπαν. Και αυτό μας έσωσε», είχε περιγράψει στο VICE ο 90χρονος σήμερα Χάιντς Κούνιο -με χαραγμένο στο αριστερό χέρι τον αριθμό 109565–, ένας από τους ελάχιστους εν ζωή Έλληνες Εβραίους, που εκτοπίστηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης των Ναζί την περίοδο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και επέζησε για να διηγηθεί τη θηριωδία.
Πριν από ακριβώς 79 χρόνια αναχώρησε από τη Θεσσαλονίκη το πρώτο «βαγόνι του θανάτου». Μετά την πρώτη αποστολή, η συνοικία Χιρς μετατράπηκε σε σημείο συγκέντρωσης, όπου οδηγήθηκαν σταδιακά τους επόμενους μήνες Εβραίοι από άλλες συνοικίες της πόλης (Ρεζή Βαρδάρ, συνοικισμός 6 κ.ά.) Συνολικά πραγματοποιήθηκαν 22 αποστολές, οι οποίες έφθασαν όλες στο Άουσβιτς νύχτα, "Nacht und Nebel" («Νύχτα και με ομίχλη»), όπως ήταν η γερμανική φράση για το μαύρο τελετουργικό. Στην αρχή του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου η εβραϊκή κοινότητα στη Θεσσαλονίκη αριθμούσε περί τους 55.000 ανθρώπους – περισσότερο από τον μισό πληθυσμό της πόλης. Στα στρατόπεδα συγκέντρωσης των Ναζί μεταφέρθηκαν συνολικά 46.091 Θεσσαλονικείς Εβραίοι και επέστρεψαν ζωντανοί μόνο οι 1.950.
Διαβάστε ακόμη: Τότε που Έβρεχε Ανθρώπινες Στάχτες στο Άουσβιτς
Όπως κάθε χρόνο, ο Δήμος Θεσσαλονίκης και η Ισραηλίτικη Κοινότητα διοργανώνουν από κοινού με τα τρία ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα της πόλης τριήμερες εκδηλώσεις για τη θλιβερή επέτειο της αναχώρησης του πρώτου συρμού. Την Κυριακή 19 Μαρτίου θα πραγματοποιηθεί πορεία μνήμης, η οποία θα ξεκινήσει στις 11.30 από την Πλατεία Ελευθερίας και θα καταλήξει στον Παλιό Σιδηροδρομικό Σταθμό, όπου απλοί πολίτες θα αφήσουν λουλούδια πάνω στις ράγες. Στον ίδιο χώρο θα πραγματοποιηθεί τελετή με κεντρική ομιλήτρια τη Δρ. Ρίκα Μπενβενίστε, καθηγήτρια Τμήματος Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Στην τελετή πρόκειται να συμμετάσχει επίσης το μουσικό σύνολο Cresendo και η χορωδία Ισραηλιτικής Κοινότητας.
Η φετινή επέτειος συμπίπτει με μία ιστορική συγκυρία, την ανακοίνωση της ανέγερσης Μουσείου και Εκπαιδευτικού Κέντρου για το Ολοκαυτώματος στη Θεσσαλονίκη. Η κατασκευή πρόκειται να ξεκινήσει στα τέλη του 2017 και θα διαρκέσει τρία χρόνια. Μάλιστα, τ εξαώροφο κυκλικό κτίριο από γυαλί και μέταλλο, συνολικού εμβαδού 7.000 τ.μ., θα αναγερθεί στην περιοχή του Παλιού Σιδηροδρομικού Σταθμού, εκεί όπου γράφτηκε η αρχή του τέλους για τον εβραϊκό πληθυσμό της Θεσσαλονίκης. Ήταν μια ιδέα του προέδρου της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης Δαυίδ Σαλτιέλ, την οποία υιοθέτησε ο δήμαρχος Γιάννης Μπουτάρης και για την προώθησή της αξιοποίησε τις επαφές του σ' όλο τον κόσμο. Το έργο, προϋπολογισμού περίπου 22 εκατομμυρίων ευρώ, χρηματοδοτείται κατά το ήμισυ από τη γερμανική κυβέρνηση, ενώ τα υπόλοιπο ποσό θα καλυφθεί από το ίδρυμα «Σταύρος Νιάρχος» και εβραϊκές κοινότητες ανά τον κόσμο.
ΚΩΣΤΑΣ ΚΟΥΚΟΥΜΑΚΑΣ
