Αν αντί να διαβάσετε αυτό το άρθρο, επιλέξετε να κάνετε οτιδήποτε άλλο αυτή τη στιγμή, θα επηρεάσετε  το μέλλον;

-Ναι! Λόγω της απόφασής σας, το μέλλον θα είναι διαφορετικό από αυτό που θα ήταν αν κάνατε μια διαφορετική επιλογή. Αυτό το άρθρο θα εξηγήσει αυτό που ονομάζουμε "ευαίσθητη εξάρτηση από τις αρχικές συνθήκες", γνωστό και ως το "Το Φαινόμενο της Πεταλούδας".
Πέρα από αυτό, θα κάνουμε μια μικρή αναφορά σε έννοιες όπως  η πρόβλεψη του μέλλοντος και η ελευθερία της βούλησης και τέλος θα εξετάσουμε το κατα πόσο είναι όλα αυτά δυνατά.

Σκεφτείτε μόνο, πόσο διαφορετικός θα ήταν ο κόσμος, αν κάποιος πήγαινε επίσκεψη στο σπίτι της οικογένειας Χίτλερ, λίγο πριν αποφασίσουν να ανεβούν στο υπνοδωμάτιο, τη νύχτα που συνέλαβαν τον μελλοντικό ηγέτη του ναζισμού!Ανατριχιαστικό έτσι;

Αν όμως το μέλλον είναι τόσο ευαίσθητο, είναι δυνατόν ένα μέντιουμ να το προβλέψει; Έχουμε ελεύθερη βούληση και αν ναι, μπορούμε όντως να αλλάξουμε το μέλλον; Υπάρχει τυχαιότητα ή μήπως η κάθε στιγμή είναι μαθηματική συνέχεια των στιγμών που προηγήθηκαν;

Η εξάρτηση από τις αρχικές συνθήκες

Έχει άραγε σημασία, αν οδηγώ με 50 ή με 51 χιλιόμετρα την ώρα;
-Και πάλι ναι. Σκεφτείτε το για μια στιγμή. Οι περισσότεροι απο εμάς τους οδηγούς, έχουμε κάποια στιγμή σκεφτεί ότι αν περνούσαμε 1 δευτερόλεπτο νωρίτερα απο την τάδε διασταύρωση μπορεί το φορτηγό που ερχόταν μανιασμένο να μας είχε τρακάρει.
Ήσουν τυχερός, είχες άγιο και άλλα τέτοια συναφή είναι η άμμεση αντίδραση του περίγυρού μας, όταν τους διηγούμαστε την ιστορία.Ας το εξετάσουμε όμως λιγάκι.

Όντως θα μπορούσαμε να ήμασταν στη μέση της διασταύρωσης 1 δευτερόλεπτο νωρίτερα. Αν παραδείγματος χάρη δεν είχαμε πατήσει απειροελάχιστα το φρένο, ή αν είχαμε κάνει μια πιο γρήγορη αλλαγή ταχύτητας, ή αν η μουσική που ακούμε ήταν ελαφρώς ταχύτερου τέμπο. Υπάρχουν κυριολεκτικά εκατομμύρια λόγοι που θα μπορούσαμε να φτάσουμε εκεί 1 δευτερόλεπτο νωρίτερα.

Τώρα ας υποθέσουμε ότι μπορώ να αλλάξω την ιστορία. Ας υποθέσουμε ότι μπορώ να γυρίσω το χρόνο ένα δευτερόλεπτο πίσω. Ποιό θα είναι το αποτέλεσμα στα τροχαία που συμβαίνουν σε όλο τον κόσμο;

Κατα πάσα πιθανότητα θα συμβούν περίπου τα ίδια τροχαία σε αριθμό, αλλά τα πρόσωπα δε θα είναι τα ίδια. Μπορεί να σωθεί ο μπαμπάς του επόμενου μεγάλου επιστήμονα, ή η μαμά  του επόμενου Χίτλερ που διαφορετικά θα είχε σκοτωθεί. Ναί αλλά αν σωθεί αυτή θα φέρει στον κόσμο τον επόμενο Χίτλερ που με τη σειρά του θα φέρει στον κόσμο τον επόμενο μεγάλο πόλεμο, με συνέπεια να σκοτωθούν εκατομμύρια άνθρωποι. Μιλάμε λοιπόν για έναν εντελώς διαφορετικό κόσμο. Για ένα εντελώς διαφορετικό Σύμπαν. Και όλα αυτά επειδή αλλάξαμε το χρόνο κατά ένα δευτερόλεπτο!

Τι είναι το φαινόμενο της πεταλούδας;

Το φαινόμενο της πεταλούδας, όπως είναι γνωστό είναι η ιδέα ότι «το τίναγμα των φτερών μιας πεταλούδας στη Βραζιλία μπορεί να προκαλέσει τυφώνα στην Κίνα».
Στις αρχές της δεκαετίας του ‘60 ένας μετεωρολόγος, έτρεχε στον υπολογιστή του κάποιες εξισώσεις ενός θεωρητικού μοντέλου πρόβλεψης των καιρικών συνθηκών. Αφού εκτελέσε μια φορά το πρόγραμμα και πήρε μια συγκεκριμένη πρόβλεψη, αποφάσισε να το ξανατρέξει απο την αρχή απλώς άλλαξε ελάχιστα τις αρχικές καιρικές συνθήκες που εισήγαγε την πρώτη φορά. Τα αποτελέσματα που είδε στο τέλος του προγράμματος τη δεύτερη φορά της εκτέλεσής του ήταν αντίθετα με τις προσδοκίες του, αφού η διαφορά στην πρόβλεψη του καιρού ήταν τερατώδης!Ο Edward Lorenz λοιπόν όπως είναι το όνομα του περίφημου αυτού επιστήμονα ανακάλυψε  αυτό που σήμερα λέμε «το φαινόμενο της πεταλούδας».

Ο καιρός δεν μπορεί να προβλεφθεί μακροπρόθεσμα, γιατί οποιαδήποτε μεταβολή στις αρχικές καιρικές συνθήκες, θα οδηγήσει τελικά σε ένα ριζικά διαφορετικό αποτέλεσμα. Αυτή ήταν και η στιγμή της γέννησης μιας νέας μορφής της επιστήμης, της Θεωρία του Χάους στην οποία αναφερθήκαμε και εδώ.

Φυσικά το φαινόμενο της πεταλούδας δεν αναφέρεται μόνο στις πεταλούδες. Ισχύει για κάθε τι που επιφέρει μια διαταραχή, δεν έχει σημασία πόσο μεγάλο ή πόσο μικρό είναι αυτό. Οι μικρότερες εκδηλώσεις πρέπει απλώς να διαρκέσουν περισσότερο από ότι τα σημαντικότερα γεγονότα για να έχουν αποτέλεσμα, αλλά είναι απλά θέμα χρόνου ωστε τα αποτελέσματα που θα φέρουν να είναι εξίσου δραματικά.

Υπάρχει  "Το Μέλλον" τελικά; Τι γίνεται με την Ελεύθερη Βούληση;

Γνωρίζουμε ότι ο χρόνος θα συνεχίσει να προχωράει προς κάποιο μέλλον και ότι τα γεγονότα θα συνεχίσουν να συμβαίνουν. Αλλά υπάρχει άραγε ένα μέλλον,  το οποίο είναι προδιαγεγραμμένο  ή στην πραγματικότητα είναι μεταβλητό και απροσδιόριστο;

Ας υποθέσουμε ότι ο θεός υπάρχει και ότι αυτός ο φανταστικός θεός ξέρει τα πάντα και μπορεί να δει στο μέλλον. Και ας υποθέσουμε ότι σε αντίθεση με τους υπόλοιπους θεούς δεν κρύβεται και μπορούμε να επικοινωνήσουμε μαζί του. Έτσι τον ρωτάμε να μας πει ποιό είναι το πρώτο πρόσωπο που θα γεννηθεί κατά το έτος 2112. Και ας υποθέσουμε επίσης χωρίς βλάβη της γενικότητας ότι ο θεός απαντά οτι θα είναι γυναίκα και το όνομά της θα είναι Ανθή και έπειτα μας αφηγείται την ιστορία της ζωής της με κάθε λεπτομέρεια.

Αυτό εισάγει μια ενδιαφέρουσα ιδέα, διότι για να γεννηθεί η Ανθή όλα πρέπει να γίνουν ακριβώς με τον τρόπο που πρέπει να γίνουν χωρίς καμία απολύτως μεταβολή. Δεν είναι μόνο ότι οι γονείς της θα πρέπει να τη συλλάβουν σε συγκεκριμένο τόπο και χρόνο, έτσι ώστε ένα συγκεκριμένο σπερματοζωάριο και ένα συγκεκριμένο ωάριο να συνδιαστούν επιτυχώς. Αλλά ακόμη και οι παππούδες, οι προπαππούδες και ούτω καθεξής της Ανθής θα πρέπει να έχουν  συλλάβει ακριβώς την κατάλληλη στιγμή. Αν ένας απο όλους αυτούς αποφασίσει να μην κάνει σεξ εκείνη ακριβώς τη στιγμή που πρέπει, η Ανθή δε θα γεννηθεί ποτέ!

Έτσι λοιπόν όλα τα γεγονότα για τα επόμενα 97 χρόνια, πρέπει να γίνουν ακριβώς με τον τρόπο που πρέπει, ώστε ο θεός να έχει προβλέψει σωστά, τη γέννηση της Ανθής. Έχουμε λοιπόν καμία ελεύθερη βούληση; Το μέλλον σε αυτή την περίπτωση σαν μια ταινία που έχει ήδη γραφτεί και εμείς είμαστε εδώ μόνο για να κάνουμε ένα συγκεκριμένο πράγμα. Τι γίνεται αν αποφασίσει κάποιος απο τους προγόνους της Ανθής να καθυστερήσει λιγάκι; Αν το κάνει, η Ανθή δε θα γεννηθεί ποτέ και ο υποθετικός μας θεός είναι λάθος.

Όλα τα θρησκευτικά κείμενα υποστηρίζουν ότι ο θεός και άλλες οντότητες γνωρίζουν το μέλλον. Αλλά τι συμβαίνει αν δεν υπάρχει "το μέλλον" για να το δουν; Αν το μέλλον δεν είναι στατικό, δηλαδή αν έχουμε ελευθερία επιλογής  σαν όντα, τότε ακόμη και ένας θεωρητικά  παντογνώστης θεός δε θα είναι σε θέση να το δει, επειδή απλά δεν υπάρχει τίποτα για να δει.

Το να δείς το "μέλλον" απαιτεί εξ ορισμού ενα στατικό μέλλον.  Με λίγα λόγια αν ο θεός μπορεί να δει την Ανθή  τότε δεν έχουμε ελεύθερη βούληση. Απο την άλλη, αν έχουμε ελεύθερη βούληση τότε δεν υπάρχει Ανθή.

Και αν ακόμη υπάρχει ένα στατικό μέλλον, τότε υπάρχει ακόμα μία ένσταση. Αποκλείεται να υπάρχει τρόπος να το γνωρίζουμε. Γιατί αν το γνωρίζουμε, η γνώση αυτή είναι μέρος του εαυτού μας και θα επηρεάσει τις επιλογές μας. Αυτό όμως θα έχει σαν συνέπεια να αλλάξουμε το μέλλον, δημιουργώντας ένα παράδοξο, αφού το μέλλον υποθέσαμε οτι είναι στατικό και άρα προδιαγεγραμμένο!

Την επόμενη φορά λοιπόν που θα διαβάσουμε τα ζώδια, ή που θα ακούσουμε την καινούρια προφητεια κάποιου γέροντα, ας θυμηθούμε τον Lorentz και την μαθηματική ομορφιά του φαινόμενου της πεταλούδας. Αν με ρωτάτε θα πόνταρα τα ρέστα μου στην επιστήμη και αυτή τη φορά.

Ηλίας Σεκέρης