«Εγινες θύμα των στρατιωτικών συμβούλων Σου, οι οποίοι με την στενότητα της στρατιωτικής των αντιλήψεως και με τον πόθον της εγκαθιδρύσεως μιας απολυταρχίας, η οποία θα καθίστα αυτούς ουσιαστικώς κυρίους της καταστάσεως, σ' έπεισαν ότι η Γερμανία θα εξέλθη νικήτρια εκ του Ευρωπαϊκού πολέμου.
Εγινες, τέλος, θύμα της ιδικής Σου φυσικής άλλως τε και ανθρωπίνης αδυναμίας. Συνηθισμένος να θαυμάζης παν ό,τι Γερμανικόν, εκπεπληγμένος ενώπιον της απαραμίλλου στρατιωτικής και άλλης παντοδαπής Γερμανικής οργανώσεως, δεν επίστευσες μόνον εις την Γερμανικήν νίκην, αλλά και ηυχήθης αυτήν, ελπίζων να δυνηθής μετ' αυτήν να συγκεντρώσης εις χείρας Σου όλην την κυβερνητικήν εξουσίαν και να θέσης ουσιαστικώς κατά μέρος το ελεύθερον πολίτευμά μας». (Γ. Μαυρογορδάτος, 1915, ο Εθνικός Διχασμός)
Όσες ενστάσεις κι αν έχουν οι ιστορικοί και οι ιδεολογικοί του αντίπαλοι για τα λάθη και τους κακούς χειρισμούς του Ελευθερίου Βενιζέλου σε ορισμένα θέματα, όλοι αναγνωρίζουν την πολιτική του παιδεία (είχε μεταφράσει τον Θουκυδίδη) τη διπλωματική του ευστροφία, τη διορατικότητα και φυσικά τις ηγετικές του ικανότητες. Ο Διχασμός δεν υπήρξε η μεταφυσική της διχόνοιας, έργο της μοίρας ή απλά μια διαφωνία χαρακτήρων. Ήταν μια σύγκρουση νοοτροπιών και εκ διαμέτρου αντίθετων πολιτικών θέσεων. Ο Βενιζέλος εμπνεόταν από έναν «ευρωπαϊκό πατριωτισμό» της εποχής εκείνης, ενώ ο βασιλιάς Κωνσταντίνος είχε πρότυπό του τον γερμανικό μιλιταρισμό. Η Ιστορία έδειξε ποιος δικαιώθηκε

Χρύσα Κακατσάκη