Ιστορικά καρατσεκαρισμένο πως σε περιόδους κρίσης, που η κανονικότητα της ζωής ανατρέπεται και οι βεβαιότητες κλυδωνίζονται, ο κόσμος στρέφεται στον συντηρητισμό. Άλλο τόσο αποδεδειγμένο πως ακριβώς αυτές οι περίοδοι μπορεί να αποτελέσουν θερμοκήπιο δημιουργίας και έμπνευσης για καλλιτέχνες, συγγραφείς και γενικότερα θεράποντες του πνεύματος. Ο διανοούμενος, σχεδόν εξ ορισμού, έρχεται σαν ιός και διαταράσσει το οικοσύστημα της εφησυχασμένης σκέψης. Η Ελλάδα, ωστόσο, και σ’ αυτό υπήρξε η εξαίρεση του κανόνα. Πολλοί επέλεξαν τον εγκλεισμό στον γυάλινο πύργο της σιωπής, αρνούμενοι την εμπλοκή τους στο σχολιασμό της επικαιρότητας με το επιχείρημα ότι μιλάνε μέσα από το έργο τους. Πειστικό το άλλοθι και ακούρευτες οι δάφνες. Είδος υπό εξαφάνιση και οι διανοούμενοι της Αριστεράς, που παλιά είχαν την πρωτοκαθεδρία με άτομα του διαμετρήματος ενός Πουλαντζά και ενός Καστοριάδη, αφού αναλώθηκαν σε τετριμμένους μηρυκασμούς και τελικά συνετρίβησαν ανάμεσα στην καπιταλιστική Σκύλα και τη σταλινική Χάρυβδη.

Έτσι, μας έμεινε αμανάτι η κατηγορία των λαλίστατων μιντιακών «διανοουμενων», που ήρθαν να προστεθούν στον παλιό διαχωρισμό του Γκράμσι σε παραδοσιακούς και οργανικούς. Είναι όσοι έχουν ανάγκη τον θόρυβο στη δημόσια σφαίρα, καλλιεργητές του cult of personality κι αυτό ακριβώς εκμεταλλεύονται και τα ΜΜΕ για το αμοιβαίο αλισιβερίσι. Μεταπράτες της εξουσίας και αστυνομικοί της ιδεολογίας του συστήματος, συμμετέχουν συνειδητά στην κατά Τσόμσκι, «κατασκευή της συναίνεσης». Σοβαρότερος όλων ο Σ. Ράμφος. Ευγενικό προϊόν ενός παρωχημένου στοχασμού, κατακεραυνώνει από τον ολύμπιο θώκο του κοινωνικές και πολιτικές πρακτικές, με το ύφος του αδιαμφισβήτητου γκουρού που πήρε στο λαιμό του όσους κρεμόντουσαν από τα χείλη του. Κρίμα που η παρουσία του σαν ροκ σταρ στις εκδηλώσεις του Ποταμιού με το εκκλησίασμα να επευφημεί, καθώς και οι συλλογισμοί του τύπου «εάν η γραβάτα συμβολίζει το ανδρικό γεννητικό μόριο, το οποίο οι πετυχημένοι γραβατωμένοι της ζωής ανεμίζουν ως ένδειξη ταυτότητας, τότε αυτοί που δεν την φοράνε έχουν μειωμένο ανδρισμό», βλάπτει σοβαρά την υστεροφημία του. Όσο για τον αφορισμό «ο καφές καταργεί την πάλη των τάξεων» που εκστασιασμένος ακούει ο Α. Πορτοσάλτε, η συνέχειά του θα μπορούσε να είναι «αν πιω όλο το Βόσπορο, θα αλλάξουνε εντός μου τα σύνορα του κόσμου».

Αυτοί όμως που το έχουν τερματίσει είναι ο Πέτρος Τατσόπουλος, η Σώτη Τριανταφύλλου και ο Θανάσης Χειμωνάς. Οι δύο πρώτοι, της ίδιας περίπου γενιάς, όταν εμφανίστηκαν στα γράμματα κέρδισαν αμέσως τον έπαινο του δήμου και των σοφιστών και πολλοί πίστεψαν ότι θα φέρουν την ανανέωση στη σύγχρονη λογοτεχνία, ο μεν Τατσόπουλος με τον κοινωνικό σαρκασμό, η δε Τριανταφύλλου με την beatnik γραφή της. Η πραγματικότητα όμως τους διέψευσε, γιατί τα τρομερά παιδιά που θα γεννούσαν τα χρυσά αυγά έκαναν και δυστυχώς κάνουν μόνο κουτσουλιές τόσο συγγραφικά όσο και στις δημόσιες παρεμβάσεις τους. Σαν τον Στέφανο Τζουτζέ στην «Καρδιά του κτήνους», αυτοπαγιδεύτηκαν στην εικόνα τους, σ’ ένα άπληστο είδωλο που καθρεφτίζεται καθημερινά στις τηλεοπτικές οθόνες και τις στήλες του Τύπου, συμπεριφερόμενοι σαν τους μεγαλύτερους βάτραχους του μικρότερου βάλτου. Τον Μ. Φουκώ βέβαια που ξεχώριζε τον ειδικό διανοούμενο, αυτόν δηλαδή που εκφέρει γνώμη μόνο για όσα εμπίπτουν στο γνωστικό του πεδίο, μάλλον δεν τον έχουν ακουστά. Και οι τρεις τους βγαίνουν και μιλάνε επί παντός επιστητού, με ρητορική μίσους σχετικά με τα πολιτικά ζητήματα και με τις κοινοτυπίες του ταξιτζή γαρνιρισμένες με σάλτσα αρνητικής πρόκλησης για τα υπόλοιπα, ώστε να αναπαραχθούν από τα social media και να πάρει σάρκα και οστά το «προκαλώ άρα υπάρχω». Σχήμα λόγου. Το ηφαίστειο της Σαντορίνης δεν έχει ακόμα εκραγεί για να μάθουμε κι εμείς οι αδαείς από τα έγκυρα χείλη τους αν η έκρηξη οφείλεται στις τεκτονικές πλάκες ή σε τουριστικό σαμποτάζ των εξωγήινων.

Στα σοβαρά τώρα. Ο ρόλος του διανοούμενου, όπως έχει οριοθετηθεί διαχρονικά, είναι να παρεμβαίνει δημοσίως ώστε να προασπίζεται τις ηθικές αξίες και την κοινωνική δικαιοσύνη. Μα πώς να ρεφάρει την αξιοπιστία του, τουλάχιστον απέναντι στους εν δυνάμει αναγνώστες του, ένας άνθρωπος που κραδαίνει σαν το σπαθί του Καζανόβα τη σεξουαλική του εποποιία και που μυρίζει το παλτό της συναδέλφου του στη Βουλή εισάγοντας τον φετιχισμό στην πολιτική; Οι μαγκιές και οι χυδαιότητες που αναγράφονται στον προσωπικό λογαριασμό του Τατσόπουλου στο φβ «Γ@@@σέ μας, ρε καραγκιόζη, εσύ και τα άλλα τσόλια, όπως το βλίτο της Κοζάνης» σε καμία περίπτωση δεν συνιστούν πολιτική άποψη και ούτε φυσικά υποκαθιστούν το απωλεσθέν συγγραφικό ταλέντο.

Αφού έμαθε καλά τη συνταγή του best seller η Σ. Τριανταφύλλου, αλλάζοντας απλώς τη διάταξη των λέξεων από βιβλίο σε βιβλίο, έχει αναλάβει εργολαβικά τον πόλεμο κατά του Ισλάμ χωρίς να μπαίνει στον κόπο, έστω για χάρη των μορφωτικά «πληβείων» οπαδών της, να κάνει τη διάκριση ανάμεσα στον ακραίο και βίαιο φονταμενταλισμό και μια θρησκεία που όχι μόνο σεβάστηκε τις άλλες αλλά και που πολλοί εκπρόσωποί της διέπρεψαν στις επιστήμες και, κατά την περίοδο της σκοταδιστικής μεσαιωνικής Ευρώπης, διέσωσαν τα περισσότερα έργα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας που διαφορετικά θα είχαν χαθεί. Με ομοφοβικά παραληρήματα, με τις αντι-αριστερές εμμονές και δηλώσεις ότι η «πολυπολιτισμικότητα είναι ένα χονδροειδές λάθος» έχει καταφέρει να ανακηρυχθεί σε πρωθιέρεια του πιο αντιδραστικού life style.

Το να ασκείς κριτική στο κυβερνών κόμμα, ακόμα και σκληρή αν χρειαστεί, πόρρω απέχει από το να αποκαλείς τον ΣΥΡΙΖΑ «σεξουαλική διαταραχή». Δημοκρατική θέση πάντως δεν τη λες. Κι όμως αυτό έγραψε προ ημερών στο φβ ο Θανάσης Χειμωνάς και στο καπάκι έβαλε και φωτογραφία εξωφύλλου τον εαυτό του μαζί με τον Τράγκα, σε εκπομπή του οποίου εμφανίστηκε προσφάτως. Ε, άμα σε καλεί ο Τράγκας, τύφλα να ‘χει ο Larry King. Το βαρύ οικογενειακό όνομα (πατρός τε και μητρός τε) δεν το υπερβαίνεις με υβρεολόγιο προς πάσα κατεύθυνση. Η «πατροκτονία», μπορεί να αποβεί λυτρωτική όταν σε απελευθερώνει από το φορτίο των επιρροών και σε βοηθά να χτίσεις τη δική σου ταυτότητα. Ατσαλα όμως τσαλαβουτήματα πότε στα θολά νερά της πολιτικής και της αρθρογραφίας και πότε στο συγγραφιλίκι και μάλιστα χωρίς ηθικά μπρατσάκια, μπορεί ν’ αποβούν μοιραία.

Σ’ αυτή λοιπόν την περίοδο, όχι μόνο οικονομικής κρίσης αλλά κυρίως πνευματικής παρακμής, η σύγχυση και οι κίνδυνοι για θανάσιμα παραστρατήματα ελλοχεύουν παντού. Στην εκδήλωση «Παραιτηθείτε», που προγραμματίζεται για τις 15 Ιουνίου, βασικός διοργανωτής είναι και ο Χειμωνάς, όπως μαθαίνουμε από τον ίδιο. Σ’ αυτή την «ακομμάτιστη» διαδήλωση, σύμφωνα με τους εμπνευστές της, θα λάβει μέρος και η Χρυσή Αυγή. Και αναρωτιέμαι: μήπως δεν είναι πλέον μέλος του ΠΑΣΟΚ και η Χ.Α μήπως μεταλλάχθηκε σε περίπτερο; Να διαβάζεις ότι, ίσα για να επιβεβαιωθεί η θεωρία των δύο άκρων, στους συνδιοργανωτές περιλαμβάνεται και ο Mr kollagono αλά μπρατσέτα με τους νεοφιλελέ καθολικώς διαμαρτυρομένους και χορηγούμενη διαφήμιση του Μουρούτη, σίγουρα σου εξασφαλίζει το γέλιο το επιούσιο.

«Ο μαρκήσιος Ντε Σαντ μ’ ένα χίπη, ο φονιάς με το θύμα αγκαλιά». Α, ρε Νιόνιο… εσύ καλά μου τα ‘λεγες και τ’ άκουγα παράλογα.
Συμπερασματικά, όταν δεν μπορείς να παράγεις αυτόφωτες ιδεολογικές γραμμές, υιοθετείς κάποιες άλλες. Και ο Ε. Πάουντ και ο Λ. Πιραντέλο και ο Φ. Σελίν και ο Μ. Χάιντεγκερ φλέρταραν ή και ασπάστηκαν το φασισμό. Αλλά εδώ ταιριάζει η φράση της Γ. Στάιν. « Οι μικροί συγγραφείς έχουν ακριβώς τα ίδια βάσανα και τις ίδιες αγωνίες με τους μεγάλους. Μόνο που είναι μικροί».

Χρύσα Κακατσάκη