Η λέξη τσάρος δηλώνει τον απόλυτο μονάρχη της ρωσικής αυτοκρατορίας. Στα ελληνικά χρησιμοποιούνται επίσης και οι λέξεις τσαρίνα, που δηλώνει τη σύζυγο του Ρώσου τσάρου, η λέξη τσαρέβιτς που δηλώνει τον γιο και διάδοχο του τσάρου καθώς και οι όροι τσαρισμός, η απολυταρχική εξουσία των τσάρων και η λέξη τσαρικός, αυτός που σχετίζεται με τον τσάρο ή είναι οπαδός του τσάρου και του τσαρισμού.

Η ρωσική λέξη царь ("τσαρ") προέρχεται από τη Λατινική λέξη Caesar (καίσαρ), που ήταν το όνομα του Ρωμαίου πολιτικού και στρατηγού Γάιου Ιούλιου Καίσαρα. Στα παλαιορωσικά πέρασε ως цѣсарь (τσέσαρ) με τη σημασία ηγεμόνας, κυρίαρχος και μέχρι τον 11ο αιώνα στα ρωσικά έτσι αποκαλούνταν οι  Βυζαντινοί αυτοκράτορες.

Πρώτος άρχισε να χρησιμοποιεί τον όρο τσάρος  και ηγεμόνας πασών των Ρωσιών για τον εαυτό του ,ο Μέγας Δούκας της Μόσχας Ιβάν Γ' (1462-1505). Σύζυγος του Ιβάν Γ'  ήταν η Ζωή -Σοφία Παλαιολόγου, ανήψια του τελευταίου Βυζαντινού αυτοκράτορα, του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου. Ο Ιβάν Γ' θεωρούσε τον εαυτό του διάδοχο του Βυζαντινού αυτοκράτορα, λόγω του ότι η σύζυγός του ήταν η νόμιμη κληρονόμος του τίτλου του Βυζαντινού αυτοκράτορα αλλά και γιατί μετά τη πτώση της Κωνσταντινούπολης το βασίλειο της Μόσχας ήταν το μόνο ορθόδοξο βασίλειο.

Ωστόσο ο πρώτος Ρώσος βασιλιάς ο οποίος στέφθηκε όχι" Μέγας Πρίγκιπας", όπως συνέβαινε μέχρι τότε, αλλά "Τσάρος πασών των Ρωσιών"(Царь вся Руси) ήταν ο Ιβάν Δ',(1533-1584). Μέχρι τότε τον τίτλο αυτό έφερε ο Βυζαντινός αυτοκράτορας και ο πανίσχυρος εχθρός της Ρωσίας,ο χάνος των Τατάρων.

Ο Ιβάν, ο οποίος αργότερα επονομάστηκε Τρομερός, δεν ήταν ένας ακόμα πρίγκιπας της φεουδαρχικά κατακερματισμένης Ρωσίας. Ο Ιβάν ο Τρομερός ήταν ο παντοδύναμος τσάρος. Δεν ήταν μόνο κοσμικός άρχοντας αλλά και ελέω Θεού μονάρχης, απεσταλμένος του Θεού στη γη για να υλοποιεί το θέλημα του Θεού. Είχε δηλαδή,το θεϊκό χρίσμα των βασιλέων που ήταν την εποχή εκείνη ευρέως αποδεκτό στη Δύση, αλλά κάτι εντελώς καινούργιο για τη Ρωσία. Ο νέος αυτός τίτλος του Τσάρου πασών των Ρωσιών, του παρείχε απόλυτη όχι μόνο κοσμική αλλά και θρησκευτική εξουσία.
Η προσωνυμία "τρομερός" δόθηκε στον τσάρο Ιβάν Βασίλιεβιτς πολύ αργότερα.

Στη ρωσική γλώσσα στη λέξη Грозный, (γκρόζνι), η οποία στα ελληνικά μεταφράστηκε "τρομερός", εμπεριέχεται η έννοια της απειλής, της σκληρότητας αλλά και του μεγαλείου. Απειλητικός, μεγαλοπρεπής, επιβλητικός και τρομακτικός. Είναι μια λέξη που αποδίδει με ακρίβεια τη σύνθετη και αλλοπρόσαλλη προσωπικότητα του τσάρου ο οποίος θεωρώντας τον εαυτό του εκπρόσωπο του Θεού στη γη πίστευε ότι όλα επιτρέπονται.

Στα νέα ελληνικά η ρωσικής προέλευσης λέξη τσάρος, χρησιμοποιείται όχι μόνο κυριολεκτικά ως ιστορικός όρος, δηλώνοντας τους Ρώσους μονάρχες, αλλά και μεταφορικά. Λέμε για παράδειγμα "είναι τσάρος σε αυτό τον  τομέα", εννοώντας ότι είναι ο απόλυτος, ο αδιαμφισβήτητος κυρίαρχος σε κάποιο τομέα.

Η μεταφορική αυτή χρήση της λέξης αποδίδει με ακρίβεια το πραγματικό περιεχόμενο της παλαιορωσικής λέξης Цѣсарь, (τσέσαρ) που μετέπειτα μετατράπηκε σε царь (τσαρ) για να φτάσει στα ελληνικά ως τσάρος και σημαίνει ο Ρώσος μονάρχης αλλά και ο  αυταρχικός άνθρωπος ο απόλυτος εξουσιαστής,ο κυρίαρχος.

Ελένη Τσολιά