Ο Αλεξάντρ Σεργκέγιεβιτς Πούσκιν είναι ίσως ο πιο αγαπητός ποιητής στη Ρωσία. Σήμερα 200 σχεδόν χρόνια μετά από το θάνατό του, θεωρείται ο εθνικός ποιητής της Ρωσίας.

Το ποιητικό και το πεζό έργο του είναι η αφετηρία όχι μόνο της σύγχρονης ρωσικής λογοτεχνίας αλλά και της σύγχρονης ρωσικής γλώσσας. Στο έργο του αξιοποίησε τον πλούτο της λαϊκής φαντασίας και την παραστατική δύναμη της ρωσικής γλώσσας. Έγραφε στη γλώσσα που άκουγε γύρω του μόνο από τους δουλοπάροικους χωρικούς, στη γλώσσα των λαϊκών παραμυθιών και των τραγουδιών του λαου.

Έγραψε ποίηση, έμμετρα μυθιστορήματα, παραμύθια, διηγήματα και δραματικά έργα. Τα θέματα που πρώτος ο Πούσκιν έθεσε με το έργο του μπροστά στη ρωσική λογοτεχνία, αλλά και στη ρωσική σκέψη και φιλοσοφία, ήταν αυτά που αργότερα φώτισε με το δικό της μοναδικό ταλέντο η επόμενη γενιά των Ρώσων συγγραφέων. Τα θέματα της προσωπικής ελευθερίας,της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, της τιμής και του ήθους, της ομορφιάς της φύσης και της τέχνης, καθώς και το ψυχολογικό βάθος των ηρώων ήταν η ρωσική συμβολή στην παγκόσμια λογοτεχνία.

Ο Αλεξάντρ Πούσκιν ήταν άνθρωπος με έντονες πολιτικές πεποιθήσεις, ανυπότακτος κήρυκας της ελευθερίας, εχθρός της δουλοπαροικίας και της τυραννίας. Διατηρούσε φιλικές σχέσεις με άλλους φιλελεύθερους ευγενείς που απαιτούσαν από τον τσάρο παραχώρηση συντάγματος, σχηματισμό βουλής και κατάργηση της δουλοπαροικίας. Έγραφε στίχους και υποστήριζε το κίνημα των αξιωματικών του τσαρικού στρατού οι οποίοι στασίασαν τον Δεκέμβριο του 1825. Η εξέγερση τους καταπνίγηκε άμεσα από πιστά στον τσάρο στρατεύματα, που αφού τους περικύκλωσαν στην πλατεία Σενάτσκαγια, τους συνέλαβαν. Πολλοί καταδικάστηκαν σε θάνατο δια απαγχονισμού ενώ οι περισσότεροι εξορίστηκαν στη Σιβηρία, αφού τους αφαιρέθηκαν οι τίτλοι,τα αξιώματα και η περιουσία τους.

"Η αγάπη κι η φιλία μας κοντά σας
θα φτάνουν στη στοά τη σκοτεινή
έτσι όπως φτάνει μες στα κάτεργα σας
αυτή μου η φιλελεύθερη φωνή.
Της αλυσίδας θα σπάσει τ'ατσάλι,
η μαύρη φυλακή θα γκρεμιστεί,
η λευτεριά θα σας δεχτεί και πάλι
τ'αδέρφια θα σας δώσουν το σπαθί "

(Ποιητικό μήνυμα του Πούσκιν στους φυλακισμένους Δεκεμβριστές επαναστάτες.
Μετάφραση Τάνια Ραχματούλινα)

Οι φιλελεύθερες πολιτικές του απόψεις και οι φλογεροί στίχοι του που μιλούσαν για ελευθερία δυσαρεστούσαν τόσο τον τσάρο Νικόλαο Ά όσο και πολλούς αξιωματούχους του κράτους με κύρος και επιρροή στους κύκλους της αριστοκρατίας.

Το ύπουλο κτύπημα που δέχτηκε αυτός και η οικογένειά του ήταν πολύ δυνατό. Η τιμή του θίχτηκε ανεπανόρθωτα όταν εκτός από τις φήμες που κυκλοφορούσαν στους κοσμικούς κύκλους της Πετρούπολης, ότι η γυναίκα του τον απατούσε με τον νεαρό Γάλλο αξιωματικό Νταντές, ο Πούσκιν έπαιρνε και ανώνυμα προσβλητικά γράμματα. Παρόλο που οι μονομαχίες ήταν απαγορευμένες στη Ρωσία, εντούτοις η μόνη αξιοπρεπής διέξοδος για τον ποιητή ήταν να καλέσει τον Νταντές σε μονομαχία.

Η μονομαχία καθορίστηκε στις 25 Δεκεμβρίου του 1837 στην περιοχή Τσιόρναγια ριέτσκα, στα περίχωρα της Πετρούπολης. Όταν οι δύο αντίπαλοι βρέθηκαν αντιμέτωποι, ο Νταντές πυροβόλησε πρώτος. Ο Πούσκιν πληγώθηκε θανάσιμα στην κοιλιά, όμως αιμορραγώντας ακατάπαυστα ανασηκώθηκε στηριζόμενος στον αγκώνα του και πυροβόλησε. Ο αντίπαλός του τραυματίστηκε ελαφριά στο χέρι. Η σφαίρα που δέχτηκε ο Πούσκιν στην κοιλιά ήταν θανατηφόρα. Πέθανε μετά από δύο μέρες μέσα σε φρικτούς πόνους. Με διαταγή του τσάρου Νικολάου Ά, η σωρός του ποιητή  θάφτηκε κρυφά χωρίς τη συνοδεία φίλων και συγγενών.

"Τοποθέτησαν το φέρετρο πάνω στο έλκηθρο. Ακολούθησα για λίγο το έλκηθρο κάτω από το φως του φεγγαριου. Το έλκηθρο έστριψε στη γωνία του δρόμου και χάθηκε, μαζί του χάθηκε για πάντα η επίγεια παρουσία του Πούσκιν .

"(απόσπασμα από τα απομνημονεύματα του ποιητή Βασίλιι Ζουκόβσκι)

Η μοίρα του ήταν μοναχική όπως ακριβώς και η μοίρα του ήρωα τού αριστουργήματος του "Ευγένιος Ονιέγκιν". Ήταν μόνο 37 χρόνων και είχε πολλές ιδέες για μελλοντικά έργα, όμως προτίμησε να πληρώσει με τη ζωή του, την τιμή και το ήθος που υμνούσε στα έργα του. Τα έργα που πρόλαβε να γράψει μέχρι τα 37 του χρόνια ήταν αρκετά για να θεωρηθεί ο σπουδαιότερος ποιητής της Ρωσίας.

Η ρωσική εθνική συνείδηση αναδύθηκε μέσα από τον λόγο του. Στα έργα του η γλώσσα του λαού και η ομορφιά της απλότητας συνθέτουν τη λάμψη της τελειότητας. Ο μεστός λόγος του, το βάθος των συναισθημάτων των ηρώων του, το ήθος και το ύφος του, τόσα χρόνια μετά τον πρόωρο θάνατό του, μιλούν ακόμα στις ψυχές των αναγνωστών. Κάθε φορά που ο νους θολώνει από θλίψη ή χαρά οι Ρώσοι εκφράζονται με τα δικά του βαθειά, λιτά και τόσο ρωσικά λόγια.

Ελένη Τσολιά