Δημοσιεύτηκε
12 μικρές ή μεγάλες ιστορίες για μια μέρα
1. ΤΟ ΠΑΓΩΤΟ: Τέλη Απριλίου του 2002 έπιασα δουλειά στο δημόσιο νοσοκομείο ως προλετάριος ειδικευόμενος. Το προλετάριος το αναφέρω σκωπτικά, είναι μισή αλήθεια κι ας μη μείνουμε εκεί. Στη πρώτη εφημερία ήμουν δίπλα σε μια καλή έμπειρη συνάδελφο, αναπληρώτρια διευθύντρια, την Ε. Ήταν Πρωτομαγιά κι όσοι εργαζόμενοι έμπαιναν μας έκαναν πλάκα ότι δουλεύουμε αντί να πιάνουμε τον Μάη. Την τέταρτη, πέμπτη φορά, είδα που τσινούσε και πήρα το θάρρος να κάνω πλάκα για επαΐοντες: «Η Πρωτομαγιά δεν έχει μόνο λουλούδια, το Σικάγο δεν είναι μόνο παγωτό». Έπεσα διάνα, η Ε. πνίγηκε στα γέλια —μόνο αυτή από ένα γεμάτο δωμάτιο— κι έτσι άρχισε μια καλή φιλία.
2. ΕΝΤΑΥΘΑ: Περίεργο μου φάνηκε ότι στο Σικάγο, την ιστορία της Πρωτομαγιάς και της Πλατείας Haymarket την ήξεραν μόνο οι προοδευτικοί αριστερίζοντες μεγαλοαστοί κι οι Μεξικάνοι μετανάστες. Συνδικάτα, εργατική συνείδηση κλπ, υπήρξε και υπάρχει στις ΗΠΑ. Αλλά η ιστορία του εργατικού κινήματος παραμένει ζωντανή σε βιότοπους που δε θα το περίμενες. Ή μήπως όχι;
3. ΟΙ ΔΙΕΘΝΕΙΣ: Η Διεθνής Ημέρα Των Εργατών, η «Εργατική Πρωτομαγιά» όπως έχει γίνει γνωστή στην Ελλάδα, καθιερώθηκε από την Δεύτερη Σοσιαλιστική Διεθνή το 1889 ως μέρα μνήμης και αγώνα προς τιμήν του Μακελειού του Haymarket στο Σικάγο των ΗΠΑ. Η Δεύτερη Διεθνής ήταν παγκόσμια ένωση των σοσιαλιστικών (σοσιαλδημοκρατικών με τη σημερινή ορολογία) και κομμουνιστικών οργανώσεων, κι έγινε σε αντιπαράθεση με την προηγούμενη, την Πρώτη Διεθνή, όπου είχαν κυριαρχήσει οι αναρχικοί. Η επόμενη, Τρίτη Διεθνής, έγινε σε αντιπαράθεση με τη Δεύτερη όπου είχαν κυριαρχήσει οι σοσιαλδημοκράτες, κι είχε μόνο κομμουνιστές. Η Τέταρτη είχε μόνο τροτσκιστές γιατί στην Τρίτη κυριάρχησαν οι σταλινικοί. Έτσι πήγαινε το κόλπο: όποτε έπαιρναν κάποιοι την πλειοψηφία, η μειοψηφία έφτιαχνε μια καινούργια Διεθνή. Παρότι λοιπόν η Πρωτομαγιά καθιερώθηκε από την Δεύτερη Διεθνή που δεν είχε αναρχικούς, έγινε προς τιμήν του Μακελειού του Haymarket που κατά βάση αφορούσε αναρχικούς συνδικαλιστές.
4. ΤΟ ΟΚΤΑΩΡΟ: Στην πλατεία Haymarket στο Σικάγο, στις 4 Μαΐου 1886 συγκεντρώθηκαν χιλιάδες εργάτες για να διαμαρτυρηθούν για τους θανάτους απεργών την προηγούμενη μέρα στο εργοστάσιο McCormick. Όλα είχαν ξεκινήσει από την παναμερικανική απεργία τέσσερις μέρες πριν, την Πρωτομαγιά του 1886 με αίτημα το 8ωρο. Η απεργία συνεχίστηκε, στο εργοστάσιο γεωργικών μηχανημάτων McCormick, κέντρο των μαχητικών αναρχικών συνδικαλιστών. Εκεί απεργοί κι απεργοσπάστες συγκρούστηκαν, η αστυνομία «για να προστατεύσει» τους απεργοσπάστες άνοιξε πυρ και δυο ή κατά άλλους έξι απεργοί έπεσαν νεκροί.
5. ARBEITER: Κυρίαρχα πρόσωπα στο εργατικό κίνημα για το 8ωρο στο Σικάγο ήταν αναρχικοί συνδικαλιστές Γερμανικής ή Βοημικής (δηλαδή τσέχικης) καταγωγής. Ούτως ή άλλως κι οι εργάτες στο Σικάγο ήταν κυρίως πρώτης γενιάς μετανάστες, Γερμανοί ή (και) γερμανόφωνοι Τσέχοι. Οι περισσότεροι δεν μίλαγαν καν αγγλικά. Η εφημερίδα – όργανο των συνδικάτων, που έπαιζε τον βασικό προπαγανδιστικό ρόλο στο 8ωρο, λεγόταν Arbeiter Zeitung (Εφημερίδα των εργατών) κι ήταν προφανώς γερμανόφωνη. Οι προκηρύξεις ήταν πάντα δίγλωσσες, αγγλικά και γερμανικά. Σπανίως ήταν τρίγλωσσες, με την προσθήκη Τσέχικων (τότε η Βοημία – Τσεχία ήταν μέρος της Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας, με επίσημη γλώσσα τα γερμανικά και τα τσέχικα υπό περιορισμό έως διωγμό).
6. TO ARMS! Για την 4η Μαΐου είχε βγει ένα τέτοιο δίγλωσσο τρικάκι που καλούσε τους εργάτες στα όπλα για να πάρουν εκδίκηση. Οι ηγέτες αναρχοσυνδικαλιστές ζήτησαν να αποσυρθεί και να βγει ένα που να καλεί σε μαχητική αλλά ειρηνική διαμαρτυρία, όπως κι έγινε.
7. Η ΒΟΜΒΑ: Στη πλατεία Haymarket λοιπόν ξεκίνησε μιαν ειρηνική διαμαρτυρία μέχρι την στιγμή που κάποιος έριξε μια χειροποίητη βόμβα στους αστυνομικούς. Από την βόμβα και την επακόλουθη ανταλλαγή πυροβολισμών και βιαιοτήτων υπήρξαν εκατοντάδες τραυματισμοί και τουλάχιστον 11 νεκροί, 7 αστυνομικοί και 4 διαδηλωτές.
8. ΠΟΙΟΣ; Η βόμβα κατά την αστυνομία ρίχτηκε από αναρχικούς, κατά τους συνδικαλιστές από προβοκάτορες, ίσως ασφαλίτες της εταιρείας Pinkerton, εταιρείας που νοίκιαζε μισθοφόρους στην εργοδοσία πχ στην McCormick για προστασία των απεργοσπαστών. Μέχρι σήμερα κανείς δε ξέρει ποιος έριξε τη βόμβα. Έχουν γραφτεί ολόκληρα βιβλία, μερικά με απίστευτα λεπτομερείς θεωρίες συνωμοσίας, κι από αριστερή κι από δεξιά οπτική, κι υπάρχουν καμιά δεκαριά πιθανοί βομβιστές.
9. JUSTICE FOR ALL? Η αστυνομία κι ο τύπος ξεκίνησαν ένα κυνήγι μαγισσών. Βρέθηκαν σε σπίτια αναρχικών αυτοσχέδιες βόμβες, κι έτσι καθιερώθηκε η γελοιογραφία με τον αναρχικό με τη μαύρη μπόμπα στα χέρια. Υπήρξαν συλλήψεις αθώων, ημιαθώων κι ημιενόχων μαζί σε κλίμα υστερίας. Υπήρξαν καταδίκες σε θάνατο, απαγχονισμοί. Υπήρξαν και μερικά χρόνια μετά, αναψηλάφηση της δίκης και δικαίωση αθώων. Και χάρη σε κάποιους καταδικασθέντες. Υπάρχει ομοφωνία ότι στο κλίμα υστερίας έγιναν τεράστιες αυθαιρεσίες και αδικίες.
10. ΤΟ ΠΟΥΡΟ: Η πιο γκραν γκινιόλ λεπτομέρεια του μακελειού είναι ότι ο εκ των ηγετών του κινήματος Louis Lingg, καταδικασμένος σε θάνατο, αποφάσισε να αυτοκτονήσει για να μη δώσει τη χαρά στους εκτελεστές του. Ζήτησε λοιπόν να του περάσουν λαθραία δυναμίτη στη φυλακή και όταν τον έβλεπαν οι συγκρατούμενοι κι οι δεσμοφύλακες, τον έβαλε στο στόμα σαν πούρο, τον άναψε με σπίρτο, τον «κάπνισε» κι ανατίναξε το κεφάλι του.
11. Η ΑΝΤΕΠΙΘΕΣΗ: Το κίνημα για το 8ωρο πήγε πίσω από τα γεγονότα του Μαΐου στο Σικάγο. Το κίνημα από τον τύπο τότε λοιδορήθηκε, ταυτίστηκε με βομβιστές και παλαβούς δολοφόνους. Αλλά η Δεύτερη Διεθνής αποφάσισε να περάσει στην αντεπίθεση. Για να διαμαρτυρηθεί για την υστερία και την λοιδορία, να ζητήσει δικαιοσύνη και να εστιάσει στα θύματα και τον αγώνα, καθιέρωσε την Πρωτομαγιά, δηλαδή την Διεθνή Ημέρα των Εργατών.
12. LABOUR DAY: Στις ΗΠΑ, Ημέρα της Εργασίας (κι όχι των Εργατών) σύμφωνα με την νομοθεσία είναι η πρώτη Δευτέρα του Σεπτεμβρίου. Φυσικά, επίτηδες, για να μην συσχετίζεται με τα γεγονότα του Σικάγο.
του Γρηγόρη Καραγρηγορίου
