Το Φεβρουάριο του 1943 ολοκληρώθηκε η μάχη του Στάλινγκραντ,μια από τις πιο καθοριστικές μάχες του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Το 1942 οι Γερμανοί πέρασαν σε αντεπίθεση και κατάφεραν να σπάσουν την αμυντική γραμμή των σοβιετικών στρατευμάτων και αφού πήραν την πόλη Χάρκοβο προχώρησαν προς τον ποταμό Ντον. Πλησίασαν την πόλη Στάλινγκραντ, σημερινό Βολγκογκράντ. Η μάχη που δόθηκε για την πόλη ήταν μια από τις μεγαλύτερες και σημαντικότερες,  σημείο καμπής, όπως χαρακτηρίστηκε αργότερα, η μάχη αυτή ήταν καθοριστική για την έκβαση του πολέμου.  Δύο εκατομμύρια στρατιώτες συμμετείχαν κι από τις δύο πλευρές, ενώ χίλια αεροπλάνα βομβάρδιζαν καθημερινά την πόλη. Το 1943 ο Σοβιετικός στρατός περικύκλωσε την πόλη αλλά ο Χίτλερ απαγόρευσε στους Γερμανούς να παραδοθούν υποσχόμενος βοήθεια. Ο διοικητής της έκτης στρατιάς Φρίντριχ Πάουλους  ζητούσε επειγόντως  τροφοδοσία  από αέρος, όπως του είχαν υποσχεθεί, αλλά τα γερμανικά αεροπλάνα δεν μπορούσαν να περάσουν μέσα από τα πυρά των ρωσικών αντιαεροπορικών. Οι γερμανικές προσπάθειες ανεφοδιασμού του παγιδευμένου στρατού απέβησαν μάταιες. Ο δακτύλιος που σχημάτισε ο Κόκκινος Στρατός γύρω από τις γερμανικές θέσεις έσφιγγε ερμητικά.Η έκτη στρατιά του συνταγματάρχη Πάουλους ήταν παγιδευμένη και η συνθηκολόγηση δεν άργησε.  Στον Κόκκινο Στρατό παραδόθηκαν 91 χιλιάδες στρατιώτες, 3 χιλιάδες αξιωματικοί και 24 στρατηγοί. Σε αυτή τη μάχη οι Γερμανοί έχασαν περισσότερους από 500 χιλιάδες άντρες. Ήταν η πρώτη μεγάλη ήττα του Χίτλερ και ο Πάουλους ο πρώτος στρατάρχης που παραδόθηκε μαζί με το επιτελείο του. Από τη στιγμή αυτή ο Κόκκινος Στρατός απέκτησε την πρωτοβουλία των στρατιωτικών επιχειρήσεων την οποία διατήρησε μέχρι το τέλος του πολέμου. Η είδηση ότι η Βέρμαχτ δεν ήταν αήττητη έφτασε σε όλες τις κατεχόμενες από τους Γερμανούς χώρες, αναπτερώνοντας το ηθικό των υπόδουλων λαών.  Η ελπίδα γέμισε χαρά τις καρδιές των λαών που αγωνίζονταν για την ελευθερία τους,αφού κατάλαβαν ότι η αντίθετη μέτρηση είχε αρχίσει. 

Ο Πάουλους ήταν στα χέρια των Σοβιετικών. Οι Σοβιετικοί αφού πρώτα τον  περιέθαλψαν, τον απομόνωσαν σε ένα  σπίτι όπου μπορούσε να διαβάσει και να αναλογιστεί τις συνέπειες της πολιτικής της εθνικιστικής διχτατορίας, του πολέμου εξόντωσης και της ρατσιστικής ιδεολογίας. Τον βοήθησαν να αντιληφθεί ότι ο πόλεμος αυτός δεν ήταν μόνο μια ακόμη στρατιωτική σύγκρουση, ήταν κυρίως μια σύγκρουση πολιτική. Η πολιτική του Γ'Ράιχ είχε στόχο την εξόντωση του αντιπάλου όχι μόνο του στρατού αλλά και των αμάχων που θεωρούσε φυλετικά κατώτερους, υπάνθρωπους, όπως ονόμαζε τους Σλάβους. 

Στα χέρια των Γερμανών, στο στρατόπεδο Ζάξενχαουζεν, στη Γερμανία βρισκόταν ο Σοβιετικός αξιωματικός πυροβολικού Γιάκοβ Τζουκασβίλη, ο μεγαλύτερος γιος του Στάλιν. Οι Γερμανοί πρότειναν στους Σοβιετικούς να τον ανταλλάξουν με τον στρατηγό Πάουλους. Η σοβιετική πλευρά δεν διαπραγματεύτηκε. Ο Γιάκοβ εκείνο τον χρόνο πέθανε στα 43 του χρόνια στο στρατόπεδο συγκεντρώσεως όπου κρατείτο,χωρίς να γίνει ποτέ γνωστό αν εκτελέστηκε ή αν αυτοκτόνησε, πέφτοντας στα ηλεκτρικά καλώδια που περιέφραζαν το στρατόπεδο. 

Μετέπειτα ο Πάουλους ήταν από τους βασικότερους μάρτυρες κατηγορίας στη δίκη της Νυρεμβέργης όπου πολλοί ναζί καταδικάστηκαν για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Οι αμετανόητοι Γερμανοί ναζί τον θεώρησαν προδότη ενώ άλλοι ισχυρίστηκαν ότι αντιλήφθηκε το μέγεθος του εγκλήματος και μετανόησε πραγματικά. Ο ίδιος πάντως, φεύγοντας από τη  Σοβιετική Ένωση είπε ότι ήρθε σαν εχθρός και φεύγει σαν φίλος. 

Ο θάνατος και τα ερείπια όμως που άφησε πίσω του ο στρατός του οποίου ηγήθηκε, μαρτυρούν ότι η καταστροφή της πολιτιστικής υποδομής ήταν ολοκληρωτική. Κανένας άλλος εισβολέας δεν διέπραξε τόσο παράλογες και προσχεδιασμένες φρικαλεότητες . Οι ναζί κατέβαλαν συστηματική προσπάθεια να αφανίσουν τις αποδείξεις ότι η χώρα αυτή δεν ήταν χώρα υπανθρώπων όπως την παρουσίαζαν. Στην προσπάθειά τους να αποδείξουν την φυλετική τους ανωτερότητα άφησαν πίσω τους το θάνατο, τη φρίκη και ισοπεδωμένες πόλεις. Η τρομακτική αυτή ιστορική μνήμη  ανήκει σε όλη την ανθρωπότητα και δεν αφορά αποκλειστικά και μόνο τους λαούς που ενεπλάκησαν στο φρικτό αυτό πόλεμο.

Ελένη Τσολιά