Πογκρόμ ονομάζεται η επίθεση όχλου η οποία στρέφεται εναντίον εθνικής, θρησκευτικής ή φυλετικής μειονότητας. Η λέξη πογκρόμ έχει ρωσική προέλευση και παράγεται από το ρήμα громить (γκρομίτ) που σημαίνει σπάζω, καταστρέφω με πάταγο. Η λέξη αυτή  χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά στην τσαρική Ρωσία, στην πόλη Κίσινεβ,τη  σημερινή πρωτεύουσα της Μολδαβίας Κισινάου, η οποία το 1903 ήταν μέρος της Ρωσικής αυτοκρατορίας.

Στο Κίσινεβ, τον Απρίλιο του 1903 βρέθηκε σκοτωμένο ένα αγόρι 14 χρόνων. Στη μοναδική τοπική, καθημερινή εφημερίδα δημοσιεύτηκε άρθρο όπου ο συντάκτης ισχυριζόταν ότι το πτώμα είχε ράμματα στα μάτια, στο στόμα και στα αφτιά και ότι από το πτώμα είχε αντληθεί όλο το αίμα.

Σύμφωνα με τους ισχυρισμούς της εφημερίδας αυτό έγινε λόγω μιας εβραϊκής τελετής στην οποία χρησιμοποιείται χριστιανικό αίμα. Παρόλο που οι ανακριτές που ανέλαβαν την υπόθεση στη συλλογή στοιχείων και στην έρευνα που ακολούθησε δεν βρήκαν κανένα στοιχείο που να μαρτυρούσε τελετή, και όπως αποδείχτηκε αργότερα, το παιδί είχε σκοτωθεί από το θείο  του για κληρονομικούς λόγους, εντούτοις ο όχλος στράφηκε εναντίον των Εβραίων της πόλης. Πρώτα πετροβόλησε  σπίτια Εβραίων και αργότερα λεηλάτησε τα καταστήματά τους. Ήταν η πρώτη φορά που χρησιμοποιήθηκε η λέξη πογκρόμ από τα έντυπα μέσα που κατηγορούσαν την αστυνομία για ανοχή και ολιγωρία.

Μετέπειτα, το 1915 κατά τη διάρκεια του ρωσογερμανικού πολέμου, στη Μόσχα αρχικά διαδόθηκαν φήμες ότι οι Γερμανοί οι οποίοι ζούσαν στην πόλη, εσκεμμένα μεταδίδουν ασθένειες και δηλητηριάζουν το νερό.

Ο όχλος  περικύκλωσε  εργοστάσια τα οποία ανήκαν σε Γερμανούς και σκότωσε, χτυπώντας και ποδοπατώντας, τους ιδιοκτήτες τους και συγγενικά τους πρόσωπα. Αργότερα μεγάλο πλήθος μαζεύτηκε στην Κόκκινη πλατεία κρατώντας σημαίες της Ρωσίας και φωνάζοντας συνθήματα εναντίον της Γερμανίας.

Το πλήθος διαλύθηκε στους δρόμους της Μόσχας όπου λεηλάτησε και πυρπόλησε καταστήματα που ανήκαν σε Γερμανούς.

Αργότερα όταν ο όχλος στράφηκε εναντίον όλων των ξένων και ιδιαίτερα των Εβραίων χρησιμοποιήθηκε ευρέως η λέξη πογκρόμ  με αποτέλεσμα από τα ρωσικά να περάσει  σε πολλές ευρωπαϊκές γλώσσες.

Μαζικό πογκρόμ ήταν και η απαρχή του ολοκαυτώματος,"η νύχτα των κρυστάλλων" (1938). Το οργανωμένο από τις γερμανικές αρχές πογκρόμ εναντίον των Εβραίων που ζούσαν στη Γερμανία και την Αυστρία με καταστροφές, εμπρησμούς, λεηλασίες και κάθε είδους βία, προσβολές και ταπεινώσεις. Το βίαιο αυτό πογκρόμ ήταν η δυσοίωνη , αμείλικτη αρχή του ολοκαυτώματος που ακολούθησε.

Πογκρόμ ονομάστηκαν και τα γεγονότα που έγιναν στην πόλη Λβοβ της Ουκρανίας το 1941.  Ουκρανοί εθνικιστές λεηλάτησαν καταστήματα Εβραίων, τους κυνήγησαν στους δρόμους της πόλης, βίασαν τις γυναίκες, και αφού κτύπησαν και εξευτέλισαν  με κάθε τρόπο, κατόπιν εκτέλεσαν εκατοντάδες αθώους ανθρώπους.

Πογκρόμ ονομάστηκαν και οι επιθέσεις του όχλου στην Κωνσταντινούπολη το 1955 με αφορμή τα γεγονότα της Κύπρου, εναντίον Αρμενίων και Ελλήνων, με την ανοχή της αστυνομίας όπως ακριβώς έγινε και στο Κίσινεβ το 1903.

Στα ρωσικά από την ίδια ρίζα παράγεται και η λέξη гром (γκρομ) που σημαίνει βροντή. Βροντή είναι και η γλώσσα του  ρατσισμού που υποδαυλίζει το μίσος,  η ρητορική του μίσους είναι η βροντή που ακούγεται λίγο πριν την καταιγίδα. Όλα αρχίζουν από τις λέξεις,από τα λόγια. Στην αρχή είναι κάποιες παρατηρήσεις και αστεία εις βάρος ομάδας ανθρώπων, αργότερα προσβολές, βρισιές, κακόβουλες φήμες και πιο ύστερα βιαιοπραγίες. Μία χιονοστιβάδα από λόγια, φήμες και υποτιμητικά σχόλια που κάνεις δεν ξέρει τι διαστάσεις μπορεί να πάρει.

 Η ιστορία επαναλαμβάνεται σαν μια ξεχασμένη τραγωδία που νομίζουμε ότι στον πολιτισμένο κόσμο που ζούμε δεν μπορεί να επαναληφθεί. Συχνά όμως αποδεικνύεται ότι  τίποτα δεν είναι τόσο σίγουρο όσο φαίνεται.

Ελένη Τσολιά