Στη Ρωσία η βότκα είναι πανταχού παρούσα. Καμία γιορτή, επέτειος, κηδεία ή μνημόσυνο δεν γίνεται χωρίς βότκα. Απαραίτητη προϋπόθεση πριν αρχίσουν να τρώνε και να πίνουν οικοδεσπότες και καλεσμένοι είναι οι προπόσεις. Οι χαιρετιστήριοι αυτοί λόγοι που απευθύνουν ενώ είναι όρθιοι, σηκώνοντας ταυτόχρονα το ποτήρι είναι τις περισσότερες φορές μικρές ιστορίες με βαθύτερο νόημα. Αυτός που κάνει την πρόποση πρέπει να εκφραστεί με ωραίο και πρωτότυπο τρόπο. Για αυτό και συνήθως ετοιμάζουν την πρόποση από πριν. Η ευφράδεια, η ρητορική δεινότητα, η γλωσσική εφευρετικότητα είναι προτερήματα που εκτιμούνται πολύ. 

Στη Ρωσία, όπως άλλωστε και σε πολλές άλλες χώρες, η διασκέδαση και το ποτό είναι άρρηκτα συνδεδεμένα. Λέγεται ότι το δέκατο αιώνα όταν ο πρίγκιπας Βλαδίμηρος έπρεπε να επιλέξει ανάμεσα στο Χριστιανισμό και τον Ισλαμισμό καθοριστικό ρόλο στη τελική του απόφαση έπαιξε το γεγονός ότι ο Ισλαμισμός απαγορεύει την κατανάλωση αλκοόλ. Απάντησε λοιπόν στους απεσταλμένους κήρυκες του Ισλαμισμού "Η διασκέδαση στη Ρωσία είναι το ποτό και χωρίς αυτό δεν ζούμε" (Веселие на Руси есть пити и нам без того не жити")

Παρόλο που η βότκα ήταν γνωστή από πολύ πιο πριν εντούτοις δεν αναφέρεται στα γραπτά κείμενα νωρίτερα από το δέκατο όγδοο αιώνα, όπου σε διάταγμα του τσάρου Πέτρου Α' σχετικά με την φορολογία αναφέρεται και το ποτό βότκα. Δεν γνωρίζουμε όμως τη σύσταση του ποτού εκείνου κι αν ήταν όντως το ίδιο ποτό το οποιο σήμερα ονομάζουμε βότκα. Η βότκα με τη σύσταση που γνωρίζουμε σήμερα υπάρχει από το  δέκατο ένατο αιώνα.

Η τεχνολογική επανάσταση του δέκατου ένατου αιώνα με την κατασκευή βιομηχανικών μηχανημάτων κατέστησε δυνατή την παραγωγή μεγάλων ποσοτήτων καθαρού οινοπνεύματος. Τα ρωσικά εργοστάσια στη βάση καθαρού οινοπνεύματος στο οποίο προσέθεταν νερό, όπως άλλωστε μαρτυρά και η προέλευση της λέξης βότκα από τη λέξη вода (νερό), άρχισαν να παρασκευάζουν μεγάλες ποσότητες βότκας.

Με τη πάροδο του χρόνου η βότκα έγινε το ποτό που συνειρμικά ανακαλεί στη μνήμη τη Ρωσία. Οι εξαγωγές βότκας από τη Ρωσία αλλά και η προτίμηση που έδειχναν και δείχνουν οι Ρώσοι στο ποτό αυτό συνέδεσε τη βότκα με την ίδια τη Ρωσία. 

 Η κουλτούρα του ποτού στη Ρωσία έχει αυστηρούς προκαθορισμένους κανόνες. Συνήθως η βότκα πίνεται παγωμένη και το πρώτο ποτήρι πίνεται άσπρο πάτο και χωρίς συνοδευτικό. Η βότκα είναι συνδεδεμένη με πολλούς κανόνες κοινωνικής συμπεριφοράς αλλά και με πολλά στερεότυπα. Αυτοί οι τρόποι έχουν να κάνουν με τα στερεότυπα του τι θεωρείται στη ρωσική κουλτούρα αντρίκεια, λεβέντικη συμπεριφορά. Η βότκα δείχνει ποιος άντρας θεωρείται δυνατός, έχει σωματική ρώμη για να αντέξει το πολύ ποτό χωρίς να μεθύσει. Χαρακτηριστικό παράδειγμα των αντιλήψεων αυτό συναντούμε στο διήγημα "Η μοίρα ενός ανθρώπου" του Μιχαήλ  Σόλοχοβ. 

Όταν Γερμανοί αξιωματικοί σε στρατόπεδο συγκεντρώσεως προκαλούν το Ρώσο κρατούμενο Αντρέι Σοκολόβ να πιει βότκα για τη νίκη του γερμανικού στρατού και αυτός αρνείται. 

"Δεν θέλεις να πιεις για τη νίκη μας; Ε. Τότε πιες για το θάνατό σου.

- Τι είχα να χάσω;" για το θάνατό μου και για τη λύτρωσή μου από τα βάσανα θα πιω. Πήρα το ποτήρι και με δύο γουλιές το ήπια. (...) 

- Τουλάχιστον φάε κάτι πριν το θάνατο. 

Εγώ τότε του είπα: Με το πρώτο ποτήρι δεν τρώω τίποτα. Τότε αυτός μου βάζει δεύτερο ποτήρι και μου το δίνει. Ήπια και το δεύτερο ποτήρι και πάλι δεν έφαγα τίποτα . (...)

- Γιατί δεν τρως ρους Ιβάν;

- Συγνώμη, αλλά και μετά το δεύτερο ποτήρι δεν συνηθίζω να τρώω (...) 

Τότε μου έβαλε και τρίτο ποτήρι, ενώ τα χέρια του έτρεμαν από το γέλιο. Αυτό το ποτήρι το ήπια αργά κι έφαγα ένα μικρό κομμάτι ψωμί. Ήθελα να δείξω σ' αυτούς τους καταραμένους ότι παρόλο που πεθαίνω από την πείνα δεν πρόκειται να φάω από τις ελεημοσύνες τους, ότι έχω τη δική μου ρωσική αξιοπρέπεια και περηφάνια, κι ότι δεν με μετέτρεψαν σε κτήνος όσο κι αν προσπάθησαν."

(απόσπασμα από το διήγημα" Η μοίρα ενός ανθρώπου". Μ. Σόλοχοβ) 

Ο απλός στρατιώτης Αντρέι Σοκολόβ, ο ήρωας του διηγήματος του Μ. Σόλοχοβ "Η μοίρα ενός ανθρώπου" παρόλο που είναι πεινασμένος και εξουθενωμένος έχει την περηφάνια να μην φάει από το τραπέζι του εχθρού έχει όμως και την σωματική δύναμη να αντέξει ένα τόσο  δυνατό ποτό όπως είναι η βότκα, να την πιει μονορούφι και ξεροσφύρι, κάτι που θαύμασαν οι Γερμανοί αξιωματικοί και τελικά του χάρισαν τη ζωή.

Πολλοί θεωρούν ότι στην ιδιαίτερη αυτή σχέση των Ρώσων με τη βότκα σημαντικό ρόλο παίζει  το δριμύ ψύχος και ο ατελείωτος ρωσικός χειμώνας. Η βότκα συνοδευόμενη από τους κατάλληλους μεζέδες και τσιμπολογήματα ζεσταίνει το σώμα αλλά και την ψυχή καθώς το αλκοόλ παραμερίζει τις αναστολές οι συζητήσεις γίνονται ανοιχτές και ειλικρινείς και όπως συνηθίζουν να λένε οι Ρώσοι ακριβώς αυτές οι κουβέντες είναι που αγγίζουν πραγματικά την ψυχή και σφυρηλατούν δυνατούς δεσμούς.

Ελένη Τσολιά