Τον Ιούλιο του 1887 στη σημερινή Λευκορωσία γεννήθηκε ο ζωγράφος Μαρκ Σαγκάλ.

Στους πίνακές του ο μονότονος κόσμος της καθημερινότητας παίρνει καινούργιες, ονειρικές διαστάσεις. Οι άνθρωποι πετούν ευτυχισμένοι στον απέραντο ουρανό·γυμνές γυναίκες είναι ξαπλωμένες πάνω σε λουλούδια, τα σπίτια είναι αναποδογυρισμένα και οι ξύλινοι φράχτες των μικρών φτωχικών, σπιτιών είναι πολύχρωμοι.

Οι πίνακές του είναι γεμάτοι αισθησιασμό και είναι απόλυτα αναγνωρίσιμοι. Η εικαστική του γλώσσα αντιπαραθέτει χρώματα αντίθετα που όμως ισορροπούν μέσα στον ονειρικό κόσμο που δημιουργεί ο ζωγράφος. Ο κόσμος του αποτελείται από πράγματα της καθημερινής ζωής, που όμως αποδομούνται και ανασυντίθενται με ένα καινούργιο αυθεντικό τρόπο, με άλλα χρώματα, σχήματα και διαστάσεις. Κάτω από το φως του δημιουργού τους τα πιο συνηθισμένα, καθημερινά πράγματα παίρνουν μορφή ονειρική, φαντασιακή.

"Ίσως η τέχνη μου να είναι η τέχνη ενός παρανοϊκού

και η ψυχή μου - ο ακτινοβόλος υδράργυρος που πέφτει πάνω στους πίνακές μου

φωτίζοντάς τους"

(απόσπασμα από το βιβλίο του Μαρκ Σαγκάλ "Η ζωή μου")

Ο κόσμος της ζωγραφικής του διασπά την υπαρκτή πραγματικότητα για να την συνθέσει ξανά δημιουργώντας μια καινούργια. Ο κόσμος που τον περιέβαλε ήταν μικρός και ασφυκτικός.

Γεννήθηκε το 1887 στη Ρωσική αυτοκρατορία σ' ένα μικρό χωριό κοντά στην πόλη Βίτεπσκ της σημερινής Λευκορωσίας. Έζησε τα πρώτα παιδικά του χρόνια μέσα στα "Σύνορα μόνιμης εβραϊκής διαμονής" όπως ονομάζονταν στη Ρωσική αυτοκρατορία οι οικισμοί στους οποίους ζούσαν οι Εβραίοι, χωρίς να έχουν δικαίωμα μετοίκησης. Ανήκε στην εβραϊκή κοινότητα που υπέφερε από διώξεις και ξεσπάσματα επίσημης και ανεπίσημης βίας και δεν είχε δικαίωμα μόνιμης διαμονής εκτός αυτών των συνόρων. Τα πλαίσια του χώρου ήταν στενά και αυστηρά προκαθορισμένα.

Αλλά και η σταδιοδρομία του ζωγράφου που επέλεξε ήταν εκτός αυτών των συνόρων αφού παραβίαζε τη βιβλική εντολή που απαγορεύει την απεικόνιση της ανθρώπινης μορφής.

Ο Μαρκ Σαγκάλ όμως, παρόλο που δεν ήταν πρακτικός άνθρωπος, κατάφερε να υπερπηδήσει όλα αυτά τα εμπόδια που εκ πρώτης όψεως φαίνονταν ανυπέρβλητα.

Στον κόσμο του, όπως και στους πίνακές του, ο κόσμος αλλάζει όψη και η απειλητική πραγματικότητα μετατρέπεται σε φιλική με τρόπο ονειρικό. Από τον κόσμο του μικρού χωριού του, από τη φτωχή, πολυμελή οικογένεια του, βρέθηκε στον κόσμο της εκτυφλωτικής πρωτεύουσας της Ρωσικής αυτοκρατορίας· στο πνευματικό και καλλιτεχνικό κέντρο της αχανούς ρωσικής αυτοκρατορίας. Η Αγία Πετρούπολη, πόλη ανοιχτή  στα καλλιτεχνικά ρεύματα της Ευρώπης, έδωσε στο νεαρό Σαγκάλ  πολλά  ερεθίσματα. Στην πρωτεύουσα παρακολούθησε καλλιτεχνικές συζητήσεις και εκθέσεις ζωγραφικής σπουδαίων ζωγράφων· ακόμα και η απαράμιλλη αρχιτεκτονική της πόλης ήταν δυνατό βίωμα για τον ζωγράφο. Στην Αγία Πετρούπολη απέκτησε ακαδημαϊκή μόρφωση και τις απαραίτητες γνωριμίες με ανθρώπους της τέχνης. Εδώ εξασφάλισε τα τεχνικά μέσα για να διαμορφώσει τον δικό του σύγχρονο τρόπο έκφρασης.

Από την πρωτεύουσα της Ρωσίας πήγε στην πρωτεύουσα της τέχνης, στο Παρίσι όπου γνώρισε και αξιοποίησε τις νεωτεριστικές τεχνικές. Επηρεάστηκε από τον κυβισμό και την θεωρία του κινήματος αυτού για την αμφίδρομη σχέση ανάμεσα στη μορφή και τον χώρο, παρέμεινε όμως ένας αυθεντικός ζωγράφος που δεν μπορεί να ενταχθεί σε κανένα κίνημα. Η επαφή του με τα κίνημα του κυβισμού, αλλά και του εξπρεσιονισμού δεν αποτέλεσαν στροφή στην οπτική του αντίληψη και στη δημιουργία του.

Το 1914 επέστρεψε στη Ρωσία, ξέσπασε όμως ο Α' παγκόσμιος πόλεμος και αποκλείστηκε εκεί για οχτώ χρόνια. Το 1922 μετανάστευσε στο Παρίσι μαζί με τη σύζυγό του και την κόρη τους, όπου το 1937 πολιτογραφήθηκε Γάλλος υπήκοος. Τα χρόνια του πολέμου αναγκάστηκε να μεταναστεύσει ξανά, αυτή τη φορά στις Ηνωμένες πολιτείες Αμερικής, από όπου επέστρεψε στη Γαλλία μετά το τέλος του πολέμου κι εγκαταστάθηκε μόνιμα στο γαλλικό νότο.

Ο Μαρκ Σαγκάλ στην πραγματική του ζωή διένησε τον δρόμο από την πεζή καθημερινότητα προς την ποίηση. Έζησε σχεδόν εκατό χρόνια κι από αυτά τα ογδόντα ζωγράφιζε. Ήταν άνθρωπος δημιουργικός και εξαιρετικά παραγωγικός. Εικονογράφησε πολλά βιβλία και στα εβδομήντα του χρόνια ασχολήθηκε με την τεχνοτροπία της υαλογραφίας, αξιοποιώντας τις εκατοντάδες αποχρώσεις που δίνει το φως όταν διαπερνά το χρωματιστό γυαλί. Βιτρό του Μαρκ Σαγκάλ κοσμούν ναούς στην Ελβετία, την Αγγλία και την Αμερική.

Στη ζωγραφική του η πραγματικότητα δίνεται με τρόπο μαγικό με ένα καινοτόμο γκροτέσκο τρόπο. Όμως, το δικό του γκροτέσκο δεν είναι μοχθηρό, δεν κρύβει κακία· είναι γεμάτο με την απλότητα της καθημερινής ζωής του χωριού.

Παρόλο που η ζωή του δεν προμήνυε τίποτα το συναρπαστικό, όντας το μεγαλύτερο παιδί μιας φτωχής, πολυμελούς οικογένειας που ζούσε σε εβραϊκό οικισμό χωρίς δικαίωμα μετοίκησης, εντούτοις κατάφερε να φύγει, να σπουδάσει, να ζήσει και να δημιουργήσει για πολλά χρόνια σε πολλές πόλεις του κόσμου.

Όπως ακριβώς στους πίνακές του, έτσι και στη ζωή του διέλυσε την πραγματικότητα που τον περιέβαλε ασφυκτικά με τις πάμπολλες απογορεύσεις αλλά και τον αιματηρό, βίαιο εικοστό αιώνα και αναμόρφωσε την καινούργια, δική του πραγματικότητα με έντονα συναισθηματικά χρώματα, με τα  πρόσωπα των αγαπημένων του ανθρώπων να αιωρούνται στη φύση του αγαπημένου γενέθλιου τόπου του. Τα αιώνια θέματα της γέννησης, του θανάτου, της αγάπης, της χαράς και της θλίψης, αποκαλύπτονται σε όλα τα έργα του με τρόπο μοναδικά αυθεντικό.

Ελένη Τσολιά