-Δεν πληρώνουν αρκετά.
-Τα ίδια πλήρωναν και το 2019.
-Ναι, αλλά, τότε ήταν διαφορετικά.
-Πώς; Να το δούμε...

Οι απλές εξηγήσεις δεν είναι απαραιτήρως οι καλύτερες, κι ας ισχύει αυτό συχνά στην επιστήμη (μπορεί να το έχετε ακουστά ως «το ξυράφι του Όκαμ»). Οι ανθρώπινες σχέσεις δεν είναι μαθηματικά, και έτσι οι απλούστερη εξηγήση («δεν πληρώνουν αρκετά») είναι μάλλον απλοϊκή, αν όχι αφελής,  ισοπεδωτική, ή τελείως λανθασμένη. Μοιάζουν αρκετά με τις εξηγήσεις που δίνουν οι θρησκείες όταν ρωτάς «γιατί συνέβη αυτό;»: Διότι έτσι ήθελε ο Θεός.

Προσοχή: δε λέω πως αν οι μισθοί στον τουρισμό ήταν τέτοιοι που θα σου επέτρεπαν να δουλεύεις 3-4 μήνες το χρόνο και να κάθεσαι τους άλλους 8-9 μήνες, ότι τότε δε θα λυνόταν καιτο πρόβλημα εύρεσης προσωπικού. Σίγουρα θα λυνόταν. Στην πραγματικότητα, πάρα πολύς κόσμος δούλευε σεζόν για δεκαετίες με αυτήν ακριβώς την παραδοχή. Το ξέρουμε όλοι. Με τα ελάχιστα ένσημα είχες και ασφάλιση, είχες και ταμείο ανεργίας. Κι από πού έρχονται αυτά; Όχι από κανένα λεφτόδεντρο. Έρχονται από τους φόρους και τις εισφορές που πληρώνει ο εργοδότης του ασφαλισμένου.

Κι όταν ήξερες πως θα δουλέψεις 3-4 μήνες για να βγάλεις 8-9, τότε αποδεχόσουν πιο εύκολα να δουλέψεις πιο σκληρά ώστε να ξεκουραστείς μετά. Κι όπως επίσης ξέρουμε, τους άλλους μήνες υπήρχαν τρόποι απασχόλησης, λίγο από εδώ και λίγο από εκεί, στα χωράφια, στη μαύρη αγορά, κλπ. Υπήρχε και το εξωτερικό. Πάλι για εποχική απασχόληση. Για όσους δεν είχαν οικογένεια, ήταν σημαντικά ευκολότερο: μια σεζόν στη Μύκονο, μια σεζόν Ελβετία, μια στην Κέρκυρα, μια στην Αυστρία. Ήταν και καλύτεροι οι μισθοί έξω, αν ζούσες λιτά τότε σου έμεναν περισσότερα. Δεν αναρωτηθήκατε όμως; Γιατί ψάχνουν προσωπικό από την Ελλάδα και στην Ελβετία, αφού προσφέρουν τα τριπλά λεφτά;

Προφανώς διότι το κόστος ζωής είναι μεγαλύτερο, θα μου πείτε. Για προχωρήστε τη σκέψη σας αυτή. Ο Ελβετός, που έχει μεγάλο κόστος ζωής, γιατί δε δουλεύει τόσο εύκολα σεζόν; Το ίδιο ισχύει και για όσους έχουν οικογένεια, σπίτι, και δάνεια: η εποχικότητα είναι δύσκολη. Σε ένα ζευγάρι, ο ένας μπορεί να δουλέψει εποχικά, αλλά μάλλον πρέπει ο άλλος να έχει μόνιμη δουλειά. Μην υποτιμάτε καθόλου την εποχικότητα: είναι καθοριστικής σημασίας για να καταλάβουμε το γιατί δεν υπάρχει μία και μοναδική εξήγηση, του τύπου «αν αυξήσουν τους μισθούς θα βρουν κόσμο».

Και ξαναλέω: σίγουρα θα βρεθεί κόσμος να δουλέψει σεζόν για τα διπλά, τριπλά λεφτά. Αυτό έγινε κατά κόρον, άλλωστε, τα χρόνια της ελληνικής κρίσης, όταν ο τουρισμός βγήκε πρώτος από αυτήν και μπόρεσε να αντλήσει προσωπικό από άλλους κλάδους που είδαν χιλιάδες λουκέτα. Οι μισθοί της κλαδικής του τουρισμού (ένας από τους ελάχιστους κλάδους που κράτησε υποχρεωτική κλαδική μετά το 2012) ήταν πολύ καλύτερο εισόδημα από την ανεργία.

Στην πανδημία, όμως, αυτό αντιστράφηκε: ο Τουρισμός βρέθηκε στην ανασφάλεια, ενώ άλλοι κλάδοι (τρόφιμα, φάρμακα, δημόσιο) ήταν τουλάχιστον σταθεροί, αν όχι κι ανοδικοί. Κι όταν κάποιος βρεθεί με σταθερή δουλειά και ασφάλεια, δύσκολα γυρνάει στη σεζόν. Δείτε πόσοι Έλληνες προτιμούν το Δημόσιο, έστω και με έναν χειρότερο μισθό. Είναι τεράστιο πράγμα η ασφάλεια. Μακάρι να δουλεύαμε όλοι όπως το Δημόσιο, με τους «πελάτες» (=φορολογούμενους) να είναι εκ του νόμου υποχρεωμένοι να μας πληρώνουν, ασχέτως επιπέδου υπηρεσιών που παρέχουμε. Αλλά δεν πάει έτσι. Για τον ίδιο λόγο που, όταν μια επιχείρηση «δεν βγαίνει», δεν μπορεί να χρεώνει το σουβλάκι 15€ και να απαιτεί από τον πελάτη να το πληρώσει, θέλει δεν θέλει.

Και θα μου πείτε, ίσως, αφού έπεσαν τόσα λεφτά από το Δημόσιο για τη στήριξη των επιχειρήσεων, πώς δεν περίσσεψαν και για φέτος; Ξέρετε πώς ακούγεται αυτό σε όποιον έχει επιχείρηση και πληρώνει τα πάγια έξοδά της; Όπως ακούγεται σε εκείνον που έχει οικογένεια, σπίτι και δάνεια να του λες πως για δύο χρόνια θα τη βγάλει μόνο με ταμείο ανεργίας. Κι εντάξει, ένας υπάλληλος ίσωςβρήκε αλλού δουλειά, σε ένα σουπερμάρκετ ας πούμε. Ο επιχειρηματίας, όμως, δεν μπορεί να ξεφύγει από την ΑΑΔΕ, το ΙΚΑ, ή τις τράπεζες.

Και μιας που λέμε για ΑΑΔΕ και ΙΚΑ: ο καλός επιχειρηματίας και η καλή επιχείρηση, τα μεγάλα μαγαζιά που λειτουργούν σωστά, δεν είναι απαραιτήτως σε καλύτερη θέση να δώσουν αυξήσεις και να βρουν προσωπικό. Διότι όταν λειτουργείς καθόλα νόμιμα τότε έχεις και όλους τους φόρους και όλες τις εισφορές. Αντιθέτως, κι αυτό ισχύει έντονα για το νεότερο προσωπικό, που δουλεύει σεζόν πιο εύκολα, η κατάσταση με τις συντάξεις έχει κάνει τη μαύρη εργασία αρκετά ελκυστική: αφού δεν θα πάρω σύνταξη, σου λέει, καλύτερα τα λεφτά τώρα στο χέρι, αφορολόγητα, και θα δούμε σε δέκα χρόνια πάλι.  

Βέβαια, για να δώσεις μαύρα, πρέπει και να εισπράξεις μαύρα. Κι ένα μεγάλο μαγαζί, που δουλεύει με κάρτες και εμβάσματα, κι όπου τα ελάχιστα μετρητά τα εισπράττει ένας υπάλληλος, τα μετράει ένας άλλος υπάλληλος και τα καταθέτει ένας τρίτος, δεν έχει τεράστιο μαύρο ταμείο που να καλύπτει το κόστος μισθοδοσίας. Ο Τουρισμός, όμως, δεν είναι μόνο μεγάλα και σωστά μαγαζιά. Υπάρχουν και κακοί επαγγελματίες. Δεν ξέρω πόσοι, αλλά είναι σίγουρα αρκετοί για να κακοχαρακτηρίσουν όλον τον κλάδο.

Τότε αυτοί να κλείσουν, θα μου πείτε. Εύκολο να το λες. Είναι πολλές οι ψήφοι, είναι πολλές οι προσωπικές σχέσεις στις μικρές επαρχιακές κοινωνίες, είναι πολύ πιο εύκολο για έναν δημόσιο υπάλληλο να ρίξει ένα μεγάλο πρόστιμο σε μια μεγάλη επιχείρηση από το να ρίξει δέκα μικρά σε δέκα μικρές. Εσείς θα βάζατε στοίχημα ότι θα κλείσει πρώτος αυτός που έχει τις άκρες ή λαδώνει κι όχι όποιος πάει με το σταυρό στο χέρι; Η «ταρίφα» για νομιμοποίηση παράνομων μεταναστών είναι 6.000€, όπως έμαθα πρόσφατα από κάποιον σε μια κουβέντα. Και για να λαδώσεις, ξέρετε, πρέπει να έχεις και μαύρο ταμείο.

Τι απαντάμε τελικά; Είναι τα λεφτά ο μόνος λόγος που έχει πρόβλημα ο τουρισμός για να βρει κόσμο; Σίγουρα είναι ένας λόγος, αλλά όχι ο μόνος. Και οι συνθήκες διαβίωσης παίζουν ρόλο, ειδικά σε κάποια νησιά. Και το ωράριο παίζει ρόλο, και τα ρεπό επίσης. Αν δεν έχεις ασφάλεια για 12 μήνες, γιατί να ξεσκιστείς τους 3-4; Το γεγονός, πάντως, πως το ίδιο πρόβλημα παρουσιάζεται και σε χώρες με εξαιρετικό ωράριο, ρεπό, και μισθούς, θα έπρεπε τουλάχιστον να μας πονηρέψει ότι το «αυξήστε τους μισθούς, λεφτά υπάρχουν» είναι μεν απλό, αλλά μάλλον απλοϊκό, και ίσως κι αφελές. Απολύτως λανθασμένο δεν είναι. Αλλά μη νομίζετε κιόλας ότι «λεφτά υπάρχουν»...

Πρώτη δημοσίευση στο: athensvoice.gr

Φώτης Κοκοτός