«Το χειρότερο ήταν οι γυναίκες με τα νεκρά παιδιά. Δεν μπορούσαμε να τις πείσουμε να μας δώσουν τα πεθαμένα παιδιά τους. Είχαν τα παιδιά τους, νεκρά ακόμα και έξι μέρες, αλλά δεν τα εγκατέλειπαν. Και ένα παράξενο πράγμα ούρλιαζαν κάθε βράδυ τα μεσάνυχτα. Δεν ξέρω γιατί ούρλιαζαν πάντα εκείνη την ώρα, στην προβλήτα. Για να σωπάσουν, ρίχναμε τον προβολέα πάνω τους. Αυτό πάντα έπιανε. Συχνά τις σκεπάζαμε με ό,τι βρίσκαμε και τις αφήναμε να μπούνε στο πλοίο. Πάντα διάλεγαν την πιο σκοτεινή γωνιά στο αμπάρι για να τα έχουν στην αγκαλιά τους. (..)

Όλη μέρα περνούν δίπλα μου, λεροί, εξαντλημένοι, αξύριστοι, ανεμοδαρμένοι στρατιώτες που βαδίζουν στη γκρίζα γυμνή ύπαιθρο της Θράκης. Χωρίς μπάντες, χωρίς ανθρωπιστικές οργανώσεις να τους ανακουφίσουν, χωρίς τόπο να ξαποστάσουν, παρά γεμάτοι ψείρες, με βρώμικες κουβέρτες και κουνούπια όλη τη νύχτα. Είναι οι τελευταίοι από αυτό που ήταν κάποτε η δόξα της Ελλάδας. Κι αυτό είναι το τέλος της δεύτερης πολιορκίας της Τροίας».

Ε. Χεμινγουέι, Στην προκυμαία της Σμύρνης. Ο αμερικανός συγγραφέας σε νεαρή ηλικία βρέθηκε στο μέτωπο ως πολεμικός ανταποκριτής.

Υ/Γ: Σαν σήμερα ολοκληρώθηκε η Μικρασιατική Καταστροφή. Η Σμύρνη, το Παρίσι της Ανατολής, παραδίδεται στις φλόγες. Ήρθαν λοιπόν οι πρόσφυγες, ανάμεσά τους ο Σεφέρης, ο Γιώργος Θεοτοκάς, ο Στρατής Δούκας, ο Κοσμάς Πολίτης, η Διδώ Σωτηρίου, ο Ηλίας Βενέζης, και «αλλοίωσαν» τον πολιτισμό μας. Ήρθαν οι «Τουρκόσποροι» και ξεχέρσωσαν τα χωράφια με νέες καλλιέργειες. Οι λίγοι που είχαν ένα κομπόδεμα ή πούλησαν τα οικογενειακά χρυσαφικά έστησαν μικρές επιχειρήσεις και πρόκοψαν, τονώνοντας συνάμα την ελληνική οικονομία. Ήρθαν οι «παστρικές» που άφησαν στην άκρη τα λούσα και την κοκεταρία και μπήκαν στα εργοστάσια ως φτηνό εργατικό δυναμικό. Και τα βράδια, όταν γύριζαν κατάκοποι από τη δουλειά, μαζευόντουσαν όλοι μαζί και άρχιζαν να τραγουδάνε αμανέδες και ρεμπέτικα να ξεχάσουν τους καημούς τους.

Χρύσα Κακατσάκη

Δίσκος: "Μικρά Ασία - Απόστολου Καλδάρα - Πυθαγόρα - Γιώργος Νταλάρας - Χάρις Αλεξίου"