Η αστρολογία γεννήθηκε στο αρχαίο βασίλειο της Βαβυλωνίας δέκα αιώνες προ Χριστού. Διαδόθηκε σε όλες τις χώρες της ανατολικής Μεσογείου, στα μέσα του 3ου  αιώνα έφτασε στην Ελλάδα και μετά στην Αίγυπτο και την Ιταλία την περίοδο των καρχηδονιακών πολέμων.

Η μελέτη της επίδρασης των άστρων στον άνθρωπο και τον κόσμο είχε την εκτίμηση των απλών ανθρώπων αλλά και των μορφωμένων. Τα μελλούμενα και η πρόβλεψη τους πάντοτε γοήτευαν τον άνθρωπο. Οι αρχές της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας δεν ήταν σύμφωνες με τη διάδοση της αστρολογίας και διαρκώς έφερναν εμπόδια. Όμως η αστρολογία συνέχισε να διαδίδεται σε ολόκληρη την Ευρώπη. Η διάδοσή της έφτασε στο αποκορύφωμα κατά την μεσαιωνική περίοδο και ήταν μέρος της διδασκαλίας στα πανεπιστήμια.

Η επιδημία της πανώλης που έπληξε την Ευρώπη το 1348 εξαπλώθηκε ταχύτατα και αφάνισε μεγάλο τμήμα του ευρωπαϊκού πληθυσμού. Το Πανεπιστήμιο του Παρισιού απέδωσε τη γένεση της ασθένειας στη συζυγία τριών πλανητών, στις 20 Μαρτίου 1345. Αυτή με άλλες συζυγίες και εκλείψεις προκάλεσαν βλαβερή αλλοίωση του αέρα που περιβάλλει τη Γη. Την εξήγηση αυτή υιοθέτησαν οι συγγραφείς σε όλη την Ευρώπη.

Κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα ακόμη και όσοι είχαν κατάρτιση πίστευαν ότι η αστρολογία ήταν απαραίτητο συμπλήρωμα στην άσκηση της ιατρικής. Ένα από τα πρώτα πράγματα που ρωτά τον ασθενή ο γιατρός ήταν κάτω από ποιο αστερισμό γεννήθηκε, γιατί ορισμένα φάρμακα είχαν σχέση με ορισμένους πλανήτες.

Τον 14ο και τον 15ο αιώνα η αστρολογία καλλιεργήθηκε ευρέως από τους ισχυρούς της Ευρώπης. Ο αυτοκράτορας της Γερμανίας Ροδόλφος Β' ήταν λάτρης των αστρολόγων και στην Αυλή του συγκεντρώνονταν οι διασημότεροι αστρολόγοι.

Ο Κάρολος Ε' της Γαλλίας ήταν ο ίδιος αστρολόγος αλλά και προστάτης των αστρολόγων.

Ο διάσημος αστρολόγος Νοστράδαμος έζησε για πολλά χρόνια στην Αυλή της Αικατερίνης των Μεδίκων και του γιου της Καρόλου Ι' της Γαλλίας. 

Υπήρχαν όμως και πολέμιοι της αστρολογίας όπως ο Ιταλός φιλόσοφος Πίκο ντελλά Μιράντολα. Κατά τα έτη 1493, 1560 και 1570 εκδόθηκαν τρεις παπικές καταδικαστικές αποφάσεις για την αστρολογία, όμως η διδασκαλία της  συνεχίστηκε στα πανεπιστήμια της Μπολόνια ως το 1570 και στο πανεπιστήμιο της Σαλαμάνκα ως το 1770.   

Ο Γιοχάνες Κέπλερ έγραφε στις αρχές του 1660: "Η φύση, που έδωσε σ' όλα τα ζωντανά πλάσματα τα μέσα να επιζήσουν, έδωσε στους αστρονόμους την αστρολογία για να μπορέσουν να ζήσουν κι αυτοί".

Από τον 16ο αιώνα μέχρι και τον 17ο αιώνα βρισκόταν στην ακμή της η λεγόμενη "δικαστική" αστρολογία, η οποία υποστήριζε ότι μπορούσε να ερμηνεύει τα ουράνια φαινόμενα πάνω σε ανθρώπινες υποθέσεις. Οι μεγάλοι αστρονόμοι Τύχο Μπράχε και Κέπλερ ήταν υπέρμαχοι αυτής της αστρολογίας και δημιουργούσαν ωροσκόπια, μερικά από αυτά θεωρούνται μοναδικά, όπως αυτό του Μπράχε για τη γέννηση του μέλλοντα βασιλιά της Σουηδίας Γουστάβου Αδόλφου.

Ο Κάρολος Ι' είχε ζητήσει από τον Μπράχε το ωροσκόπιο και αυτός προέβλεψε ότι το νεογέννητο θα γινόταν βασιλιάς.

Ο Γαλιλαίος επίσης είχε δημιουργήσει πολλά ωροσκόπια εκ των οποίων και ένα για τον μεγάλο δούκα της Τοσκάνης Κόζιμο Β' των Μεδίκων.

Εκτός από την αστρολογία, η μαγεία και ο αποκρυφισμός απασχολούσαν ως τον 17ο αιώνα τους περισσότερους φιλόσοφους και επιστήμονες. Πολλοί από αυτούς ασκούσαν αποκρυφιστικές πρακτικές και μαγεία και άλλοι τις υπεράσπιζαν σθεναρά.

Η περίπτωση του Δομινικανού μοναχού Θωμά Καμπανέλλα είναι ενδεικτική με το έργο του De Sensu rerum et magia - Περί της αισθήσεως των πραγμάτων και της μαγείας.

Η προέλευση του αποκρυφισμού είναι πιθανόν να είχε σχέση με τον αρχαιοελληνικό πολιτισμό. Οι αναγεννησιακοί διανοούμενοι μελετούσαν σε βάθος τον πλατωνισμό. Η υπερβατική θεώρηση του πλατωνισμού ως προς την καταγωγή των ιδεών, οδηγούσε πολύ συχνά τους μελετητές σε μια φαντασιακή προσέγγιση των φυσικών φαινομένων. Σύμφωνα με αυτές τις αρχές απόκρυφες δυνάμεις κυβερνούσαν τη φύση, δαίμονες που προσπαθούσαν να κυριαρχήσουν. Ο άνθρωπος θα έπρεπε να δαμάσει αυτές τις δυνάμεις με την άσκηση της μαγείας. Η φύση θα έπρεπε να αποκαλύψει τα μυστικά της στον άνθρωπο και αυτό μπορούσε να γίνει με τη βοήθεια των δαιμόνων.

Η άνοδος της αλχημείας και της μαγείας δεν μπορούσε να ανακοπεί ούτε με τις καταδίκες της εκκλησίας. Η μελέτη και εφαρμογή των τεχνών της μαγείας ευνοούσε την επιστημονική έρευνα και εξέλιξη. Το γεγονός αυτό ενοχλούσε τις εκκλησιαστικές αρχές και τη διατήρηση της αυθεντίας τους.

Οι απόκρυφες έρευνες και μελέτες σταδιακά παρήκμασαν και αντικαταστάθηκαν από την επιστήμη η οποία ευνοήθηκε από τη νέα πολιτική και πολιτιστική διαμόρφωση της Ευρώπης. Επίσης από το δεύτερο μισό του 16ου αιώνα αναπτύχθηκε η αστρονομία και αντικατέστησε την αστρολογία. Οι μαθηματικές αποδείξεις ήταν πλέον απαραίτητες για την αστρονομία.

Οι αποκρυφιστικές πρακτικές πάντοτε ασκούσαν γοητεία στον άνθρωπο, όπως και ο μυστικισμός και η μελλοντολογία. Η επικράτηση όμως της νεότερης επιστήμης μέσω της επιστημονικής επανάστασης απομάκρυνε σταδιακά αυτές τις πρακτικές. Η θεμελίωση της σύγχρονης επιστήμης αντικατέστησε τα δόγματα με την επιστημονική απόδειξη.

Κατερίνα Κοφφινά

Πηγές

• Οι Μεγάλοι Αμφισβητίες, Γαλιλαίος, εκδ. Ο Τύπος Α.Ε, Αθήνα 1973.
• Marjorie Rowling, Η καθημερινή ζωή στο μεσαίωνα, εκδ. Παπαδήμα, Αθήνα 2006.
• Hans Peter Duerr , Ονειρικός Χρόνος, εκδ. Γαβριηλίδη, Αθήνα 1990