Δημοσιεύτηκε
Το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα οι δημόσιες εκτελέσεις σε χώρες της Ευρώπης ήταν ένα σύνηθες φαινόμενο. Τις δημόσιες αυτές νοσηρές τελετές παρακολουθούσαν χιλιάδες κόσμου, πολλές φορές μπορούσαν να φτάσουν και τους 20.000 ανθρώπους. Στο χώρο των τελετών γινόταν πώληση τροφίμων και ποτών όπως και ακρόαση τραγουδιών.
Οι μέθοδοι εκτέλεσης διαφοροποιούνταν από μέρος σε μέρος. Στην Αγγλία και την Αυστρία γίνονταν με απαγχονισμό, στην Πρωσία με τσεκούρι, στην Ρηνανία με γκιλοτίνα, στην Ισπανία με στραγγαλισμό. Σε πολλές περιπτώσεις στην Αγγλία άφηναν το πτώμα να αποσυντεθεί στην αγχόνη και οι άνθρωποι μπορούσαν να το βεβηλώσουν.
Ο Τσαρλς Ντίκενς είχε παρευρεθεί το 1848 σε δημόσια εκτέλεση και ανέφερε ενδεικτικά ότι: «δεν υπήρχαν αισθήματα ταιριαστά στην περίπτωση… Δεν υπήρχε καθόλου λύπη, σωτήριος τρόμος, αποστροφή, σοβαρότητα παρά μόνο χυδαιότητα, αχρειότητα, ελαφρότητα, μέθη και ενδεικτική ακολασία σε πολυάριθμες μορφές».
Ένας ανατόμος, αυτόπτης μάρτυρας σε δημόσια εκτέλεση το 1858 στο Ανόβερο, περιέγραφε ότι ο δήμιος τράβηξε το γυαλισμένο και κοφτερό ξίφος και με μια κίνηση αποκεφάλισε το κεφάλι του καταδικασμένου. Κοντά στο ικρίωμα στέκονταν κάποιοι επιληπτικοί περιμένοντας να γεμίσουν δοχεία με αίμα ώστε να τα πιουν.
Είναι μια εικόνα που σοκάρει πραγματικά αλλά αποτελεί μια στιγμή της ιστορίας της Ευρώπης. Ήταν μια πραγματικότητα και οι άνθρωποι ήταν απόλυτα εξοικειωμένοι με αυτά τα θεάματα. Προκαλεί πράγματι μεγάλο προβληματισμό το γεγονός ότι οι άνθρωποι μπορεί να θεωρούν απόλυτα φυσιολογικές τις συγκεκριμένες καταστάσεις βαρβαρότητας και βίας.
Στην Ελλάδα συνηθισμένος τρόπος εκτέλεσης ήταν η γκιλοτίνα ή το εκτελεστικό απόσπασμα όταν δεν μπορούσε να βρεθεί γκιλοτίνα.
Ο θάνατος σε δημόσια θέα ήταν το τελευταίο κατάλοιπο μιας μακροχρόνιας διαδικασίας τιμωριών στα σώματα καταδίκων. Οι σωματικές τιμωρίες ήταν διαδεδομένες και στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, το μαστίγωμα ήταν μια συνήθης τιμωρία στις ευρωπαϊκές χώρες. Καταργήθηκε γύρω στο 1860 στα περισσότερα γερμανικά κράτη, στην Ολλανδία το 1870, ενώ στην Βρετανία συνεχίστηκε για μεγάλο χρονικό διάστημα. Οι σωματικές τιμωρίες μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα είχαν καταργηθεί σε μεγάλο βαθμό στην Ευρώπη και την Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Στη Βρετανία οι δημόσιες εκτελέσεις σταμάτησαν το 1868. Στη Ρωσία πολύ νωρίτερα το 1826, στα γερμανικά κράτη, τη Σαξονία και την Πρωσία γίνονταν μέσα στη φυλακή.
Οι μονάρχες και οι αρχηγοί κρατών επιθυμούσαν να διατηρηθεί ο θεσμός της θανατικής ποινής ως ένδειξη της εξουσίας και της ισχύς τους. Όμως άρχισαν να έχουν κάποιους ενδοιασμούς λόγω θρησκευτικής δεοντολογίας. Πολλοί βασιλιάδες αρνούνταν να επικυρώσουν θανατικές ποινές από τα μέσα του 19ου αιώνα στην Ιταλία στην Ολλανδία, το Βέλγιο, τη Σουηδία, τη Σαξονία, τη Νορβηγία κ.ά.
Υπήρχαν όμως και αρκετοί που την διατηρούσαν όπως ο Μπίσμαρκ στην Πρωσία το 1866 και ο Γουλιέλμος Β’ της Πρωσίας όταν ανήλθε στην εξουσία το 1888.
Το θέμα της κατάργησης της θανατικής ποινής είχε ήδη εισηγηθεί ο Ιταλός νομικός Τσεζάρε Μπεκάρια στο δεύτερο μισό του 18ου αιώνα. Πίστευε ότι η θανατική ποινή δεν είχε κανέναν αποτρεπτικό χαρακτήρα στην διάπραξη παράνομων πράξεων και εγκλημάτων.
Στη συνέχεια τον 19ο αιώνα ο Γερμανός νομικός Καρλ Μίτερμαϊερ υποστήριξε την ίδια άποψη, ότι η θανατική ποινή όπου καταργήθηκε δεν επέφερε καμία αλλαγή στην αύξηση των εγκλημάτων.
Σταδιακά οι κοινωνίες άρχιζαν να επανεξετάζουν το θέμα της θανατικής ποινής και οδηγήθηκαν προς την κατάργησή της. Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες συντάσσονταν νέοι νομικοί κώδικες που απαγόρευαν τη θανατική ποινή.
Φτάνοντας στο σήμερα, το 2019, 142 χώρες έχουν καταργήσει τη θανατική ποινή, νομικά ή πρακτικά. και 56 εξακολουθούσαν να την επιτρέπουν.
Το 2019 ο αριθμός εκτελέσεων ήταν στο πιο χαμηλό επίπεδο της τελευταίας δεκαετίας, από 690 το 2018 και 993 το 2017.
Το 86% σχεδόν όλων των καταγεγραμμένων εκτελέσεων (2019) πραγματοποιήθηκε σε μόλις τέσσερις χώρες: στο Ιράν, τη Σαουδική Αραβία, το Ιράκ και την Αίγυπτο. (Πηγή: Διεθνής Αμνηστία)
Στην Ασία, τον Αραβικό Κόσμο και τις ΗΠΑ, υπάρχει έντονη αντίδραση για την κατάργηση της θανατικής ποινής. Ωστόσο, τα 4/5 των Αφρικανικών χωρών την έχουν καταργήσει.
Πηγές
- Richard J. Evans, Η Επιδίωξη της Ισχύος, Ευρώπη 1815- 1914, εκδ. Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2018.
- https://www.europarl.europa.eu/news/el/headlines/world/20190212STO25910/thanatiki-poini-stoicheia-gia-tin-katastasi-stin-europi-kai-ton-upoloipo-kosmo
- https://www.ianvisits.co.uk/blog/2020/05/26/the-anniversary-of-the-last-public-execution-in-the-uk/