Φρανς Χαλς

Ο Φρανς Χαλς χαρακτηρίστηκε ο πρώτος μεγάλος ζωγράφος της ανεξάρτητης Ολλανδίας. Γεννήθηκε στην Αμβέρσα στις αρχές της δεκαετίας του 1580, πιθανόν το 1582 ή λίγο νωρίτερα. Ο πατέρας του με την οικογένειά του έφυγε από την γενέτειρά του, το Χάαρλεμ, λίγο πριν από την πολιορκία των Ισπανών, τον χειμώνα του 1572 – 1573. Ο Γουλιέλμος της Οράγγης το 1577 επανέκτησε το Χάαρλεμ,  το οποίο έγινε αναπόσπαστο τμήμα των ανεξάρτητων επαρχιών των Κάτω Χωρών.

Ο καλλιτέχνης, πριν γίνει είκοσι ετών, είχε εγκατασταθεί στο Χάαρλεμ και παντρεύτηκε δύο φορές. Με την δεύτερη σύζυγό του απέκτησαν οκτώ παιδιά.

Το 1610 έγινε μέλος της Συντεχνίας του Αγίου Λουκά του Χάαρλεμ και εργαζόταν στην αποκατάσταση έργων τέχνης για το δημοτικό συμβούλιο. Ο Χαλς ήταν ένας εξαίρετος προσωπογράφος, τα πορτρέτα του έχουν έναν παλμό και μια ζωντάνια μοναδική. Ο θεατής σχηματίζει την εντύπωση ότι έχει γνωρίσει τις εικονιζόμενες μορφές. Η οικειότητα που νιώθει είναι αποτέλεσμα αυτής της ιδιαίτερης δεξιοτεχνίας του ζωγράφου.

Παρά το γεγονός της αναγνώρισής του και της αποδοχής των έργων του, η ζωή του δεν ήταν καθόλου εύκολη. Ταλαιπωρήθηκε πολύ από τη φτώχεια, ειδικότερα κατά την περίοδο της τρίτης ηλικίας, και τις τελευταίες του μέρες τις πέρασε στο γηροκομείο του Χάαρλεμ.  

Το 1664 σε ηλικία περίπου ογδόντα δύο ή ογδόντα τριών ετών ζωγράφισε με εξαιρετική διαύγεια αλλά και εσωτερικότητα το υπέροχο έργο «Οι διευθύντριες του γηροκομείου». Το αριστούργημα των πέντε γυναικών στο γηροκομείο του Χάαρλεμ. Οι τέσσερις γυναίκες από αριστερά προς τα δεξιά είναι η Adriaentje Schouten, η Marijtje Willemsdr, η Anna van Damme, η Adriana Bredenhof, οι οποίες διοικούσαν το γηροκομείο ανδρών του Χάαρλεμ και η πέμπτη καθιστή γυναίκα ήταν στην υπηρεσία τους. Το ομαδικό αυτό πορτρέτο αποτελεί την πεμπτουσία των ανθρώπινων χαρακτήρων. Σύμφωνα με τον ιστορικό τέχνης H.W Janson, τα πρόσωπα των γυναικών έχουν την εικόνα του θανάτου. Η ζωή τους δίπλα σε βασανισμένους ανθρώπους με πόνο και γήρας, έχει αποτυπωθεί στο πρόσωπό τους. Ο Janson τις χαρακτηρίζει πράες, αδυσώπητες και άχρονες.

Ο Χαλς που ύμνησε στην νεότητά του τη ζωή και την ζωντάνια απεικονίζει εδώ την εικόνα του θανάτου και της φθοράς. Ο ζωγράφος της ευθυμίας, του χαμόγελου και της ξενοιασιάς, σε αυτό το έργο εκφράζει το βάθος της ανθρώπινης ύπαρξης λίγο πριν το τέλος και το επέκεινα. Τα βλέμματα των γυναικών μας διαπερνούν με αδιόρατο τρόπο, εισβάλουν στο υποσυνείδητο μας, η σκοτεινή ατμόσφαιρα του έργου μας υποβάλλει σε έναν διαρκή στοχασμό. Ο πίνακας με το τοπίο που υπάρχει στη σύνθεση ακολουθεί την ίδια προσέγγιση, ένα μοναχικό και σκοτεινό τοπίο χωρίς ίχνος ζωής.

Πολλοί καλλιτέχνες επηρεάστηκαν από το συγκεκριμένο έργο και θέλησαν να το αποτυπώσουν, όπως ο Max Lieberman, ο James Abbot Mc Neill Whistler και ο Manet.

 Ο Φρανς Χαλς πέθανε το 1666 σε ηλικία περίπου ογδόντα τεσσάρων ετών. Υπήρξε ένας παθιασμένος και διεισδυτικός παρατηρητής, τολμηρός στον χειρισμό του χρώματος και μοναδικός στην εκφραστική του δύναμη.     

Ο Φώτης Κόντογλου είχε πει για τον ζωγράφο: “Φύσις θερμή και παράφορος, ενεφύσησεν εις τας μορφάς τας οποίας απετύπωσεν επί των πινάκων του, ζωήν παλλόμενην και έντονον. Οι πίνακές του, ειργασμένοι με την πρώτην ορμήν της εμπνεύσεως, άνευ ουδεμίας επιφυλάξεως, στερούνται εντελώς της τυπικής και λεπτολόγου εκτελέσεως της εποχής εκείνης, παρέχοντες την εντύπωσιν ότι πρόκειται περί έργων καλλιτέχνου συγχρόνου».  

Κατερίνα Κοφφινά

Πηγές

• Μουσεία του Κόσμου, Βασιλικό Μουσείο Άμστερνταμ, εκδ. Mondadori, Φυτράκης.
• Παναγιώτης Κανελλόπουλος, Ιστορία του Ευρωπαϊκού Πνεύματος, τομ. 7, εκδ. Το    Βήμα.
•  https://artsandculture.google.com/asset/regentesses-of-the-old-men-s-alms-house-frans-hals/-AE4iwZtSg0BQg