O Δανός Θεόφιλος Χάνσεν (1813-1891), απόφοιτος της Βασιλικής Ακαδημίας της Κοπεγχάγης (1836) έφθασε ως υπότροφος στην Αθήνα το 1838.

Εξαιρετικός στο σχεδιασμό και κάτοχος του «ελληνικού» κλασικού λεξιλογίου, αρχικά απασχολήθηκε στην Ακρόπολη υπό την επίβλεψη του L. Ross.

Κατόπιν δίδαξε σχέδιο στο νεοσύστατο Σχολείο των Τεχνών και αργότερα το 1839 βοήθησε τον αδελφό του Χριστιανό στο έργο της ανέγερσης του Πανεπιστημίου.

Το 1841 ανέλαβε την αρχιτεκτονική μελέτη του Μεγάρου Δημητρίου. Το διώροφο κτήριο επί της πλατείας Συντάγματος, περιελάμβανε ισόγεια καταστήματα και κατοικίες. Σχεδιάστηκε με βάση την αρχαία ελληνική και ρωμαϊκή διακοσμητική και αποτέλεσε τέλειο συνδυασμό αρχιτεκτονικής και οικοδομικής.

Όλα τα μορφολογικά και οικοδομικά στοιχεία θα δημιουργήσουν τα τυπικά χαρακτηριστικά της αθηναϊκής κατοικίας. Κιγκλιδώματα από χυτοσίδηρο, διακοσμητικά από πηλό, ακροκέραμα, γεισίποδες από μάρμαρο και ζωγραφικές διακοσμήσεις θα καθιερώσουν τη νεοκλασική αρχιτεκτονική.  

Γύρω στο 1840, ο Βαρώνος Γεώργιος Σίνας, τότε Πρόξενος της Ελλάδας στη Βιέννη, εκδήλωσε την πρόθεση να κάνει μια δωρεά για την ανάπτυξη της επιστημονικής έρευνας σε ένα από τα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Ζήτησε τη συμβουλή του φίλου του κ. Prokesh-Osten, Πρεσβευτή της Αυστρίας στην Ελλάδα, του οποίου γραμματέας τότε ήταν ο φυσικός και αστρονόμος, Καθηγητής Γεώργιος Βούρης. Επηρεασμένος από τις συμβουλές τους ο Γ. Σίνας αποφάσισε να δωρίσει στο Ελληνικό Κράτος 500.000 δραχμές για την ίδρυση του Αστεροσκοπείου στην Αθήνα.

Πριν χτιστεί το νέο Αστεροσκοπείο λειτουργούσε από το 1839 μέχρι το 1842 στο ξενοδοχείο «Βύρων» επί της οδού Αιόλου.

Η αρχιτεκτονική πρόταση του Ed. Schaubert απορρίφθηκε, σύμφωνα με αυτή ένα γοτθικής τεχνοτροπίας κτήριο θα τοποθετούνταν στην κορυφή του λόφου του Λυκαβηττού.

Κατόπιν ζητήθηκε από τον Χάνσεν να υποβάλλει μια εναλλακτική πρόταση.

Εκείνος πρότεινε ένα νεοκλασικό κτήριο ως μια συνέχεια της περιοχής των αρχαίων μνημείων. Η τοποθέτησή του θα γινόταν στην κορυφή του λόφου των Νυμφών, όχι στο κέντρο της πόλης, αλλά η θέση του γενικότερα θα ήταν ορατή.

Η μελέτη παρουσίαζε μια σταυροειδή κάτοψη με τρούλο, η οποία παραπέμπει σε αναγεννησιακά κτήρια ή σε προτάσεις του Schinkel. Ο τρούλος, με τύμπανο, προέρχεται από τη βυζαντινή αρχιτεκτονική παράδοση της Αττικής.

Η θεμελίωση του Αστεροσκοπείου Αθηνών έγινε στις 26 Ιουνίου του 1842 κατά τη διάρκεια έκλειψης Ηλίου. Η εκδήλωση έγινε με μεγάλη επισημότητα με την παρουσία του Βασιλιά Όθωνα, μελών της κυβέρνησης και της Ιεράς Συνόδου. Πλήθος κόσμου είχε κατακλύσει τη περιοχή που επιλέχτηκε για την ανέγερση του Αστεροσκοπείου, στο Λόφο Νυμφών στο Θησείο, απέναντι από την Ακρόπολη. Ο Καθηγητής Γ. Βούρης εκφώνησε το πανηγυρικό της ημέρας. Κατόπιν, υπό τους ήχους μουσικής και τους κανονιοβολισμούς μιας φρεγάτας, που ήταν αγκυροβολημένη στον Πειραιά, κατατέθηκε ο θεμέλιος λίθος.

Η συνταγματική μεταρρύθμιση που έλαβε χώρα το Σεπτέμβριο του 1843 απέκλειε τους ξένους υπηκόους από δημόσιες θέσεις, έτσι πολλοί έφυγαν για τις χώρες τους. Η έναρξη της ανοικοδόμησης του Αστεροσκοπείου έγινε τον Οκτώβριο 1843 και επέτρεψε στο Θεόφιλο Χάνσεν να παραμείνει ως επιβλέπων της κατασκευής, καθώς στη θέση αυτή εργοδότης του δεν ήταν το ελληνικό κράτος, αλλά ο Γ. Σίνας.

Το έργο ολοκληρώθηκε τον Δεκέμβριο 1845. Ο Χάνσεν έφυγε την 1η Μαρτίου 1846 για τη Βιέννη, αφού είχε τιμηθεί με το παράσημο του Ιππότη του Τάγματος του Σωτήρος μια πολύ σημαντική διάκριση η οποία είχε χρόνια να δοθεί σε αρχιτέκτονα.

Πριν την αναχώρησή του όμως αφιέρωσε ένα διάστημα στη μελέτη του Μνημείου του Λυσικράτους. Στη μελέτη αυτή, που περιέλαβε σχολαστική αποτύπωση και πρόταση γραφικής αποκατάστασης, στηρίχθηκε η εξέλιξή του ύφους του στη Βιέννη μερικά χρόνια αργότερα

Κατερίνα Κοφφινά

Βιβλιογραφία – Πηγές

1. Ziller, Ερνέστος Τσίλερ, Αρχιτέκτων (1837–1923) Επιμ. Μαριλένα Ζ. Κασιμάτη, Εθνική Πινακοθήκη και Μουσείο Αλέξανδρου Σούτζου, 2010.   

          ΓΕΩΡΓΙΟΣ Α. ΠΑΝΕΤΣΟΣ Ζητήματα μαθητείας: H σχέση Θ. Χάνσεν - Ε. Τσίλλερ και ο  Αθηναϊκός νεοκλασικισμός.

2. Γιάννης Καιροφύλλας, Η Αθήνα στου Όθωνα τα χρόνια, εκδ. Καστανιώτη, Αθήνα 2011.
3. Εθνικό Αστεροσκοπείο http://www.noa.gr/index.php?lang=el