φωτο: Πάπας Αλέξανδρος ΣΤ’ - Ιερώνυμος Σαβοναρόλα

Η άνοδος του  Ροδρίγου Βοργία στον παπικό θρόνο με το όνομα Αλέξανδρος ΣΤ’ υπήρξε σκάνδαλο σύμφωνα με όλους τους ιστορικούς της Εκκλησίας. Μετά το θάνατο του πάπα Ιννοκέντιου Η’ το 1492 πραγματοποιήθηκε η εκλογή του Ροδρίγου έπειτα από εκτεταμένη δωροδοκία  των καρδιναλίων με κύρια υπευθυνότητα του καρδινάλιου Ασκάνιο Σφόρτσα, ο οποίος εκτός από τα προσωπικά του συμφέροντα ήθελε να αποκλείσει τον καρδινάλιο Τζουλιάνο ντε λα Ρόβερε, ανηψιό του πάπα Σίξτου από τη διεκδίκηση του ποντιφικού θρόνου. Για να εξασφαλίσει την υποστήριξη του καρδιναλίου Σφόρτσα ο Ροδρίγος Βοργίας τήρησε όλες του τις υποσχέσεις στο ακέραιο. Η εξαγορά  για την εύνοια του Ασκάνιο περιελάμβανε το αξίωμα του αντικαγκελαρίου της παπικής κυβέρνησης, την προσφορά της επισκοπής του Ερλό μιας από τις πιο πλούσιες ιδιοκτησίες της Εκκλησίας, τη δωρεά του πύργου του Νέπι κοντά στο Βιτέρμπο και τη δωρεά του Μεγάρου Βοργία στη Ρώμη. Αλλά και οι υπόλοιποι καρδινάλιοι που είχαν φτάσει στη Ρώμη για το Κονκλάβιο γέμισαν με δώρα για να εκλέξουν τον Ροδρίγο που ήταν τότε εξήντα δύο χρόνων. Στον καρδινάλιο Παλατσίνι προσφέρθηκε η επισκοπή της Παμπλόνα, στον καρδινάλιο Κολόνα η μονή και το φέουδο του Σουμπιάκο, στον καρδινάλιο Ορσίνι οι πόλεις του Μοντιτσέλλι και του Σοριάνο, οι επισκοπές του Πόρτο και της Μαγιόρκας στον καρδινάλιο Μικιέλ. Επίσης δεν ξεχάστηκε ακόμη και ο αντίπαλος Τζουλιάνο ντε λα Ρόβερε όπου του προσφέρθηκαν οι πιο πλούσιες μονές, οι πιο ισχυρές επισκοπές αλλά και η σημαντικότατη πρεσβεία της Αβινιόν όπως και το φρούριο του Ροντσιλιόνε στο Λάτιο το οποίο κατείχε θέση κλειδί στο δρόμο προς τη Ρώμη από το Βορρά.

Κάτω από αυτές τις συνθήκες με τρεις μόνο ψηφοφορίες μεταξύ 6 και 11 Αυγούστου του 1492 εκλέχτηκε ο Αλέξανδρος ΣΤ’. Οι καρδινάλιοι που δεν εξαπατήθηκαν δεν μπόρεσαν να σταματήσουν τη σιμωνιακή αυτή εκλογή, η οποία προκάλεσε μεγάλη αγανάκτηση στους περισσότερους κύκλους. Ο βασιλιάς της Νάπολης Φερδινάνδος ο Α’ της Αραγώνας μόλις πληροφορήθηκε την εκλογή ξέσπασε σε λυγμούς. Ο καρδινάλιος Τζουλιάνο ντε λα Ρόβερε εξερχόμενος από το κονκλάβιο έπιασε από το μπράτσο τον νέο καρδινάλιο Τζοβάνι των Μεδίκων και του είπε «Ας το σκάσουμε, ήρθε ο λύκος που θα μας κατασπαράξει όλους».

Ο Ροδρίγος είχε χρηματίσει αντικαγκελάριος επί 35 συναπτά έτη υπό πέντε διαδοχικούς πάπες. Αυτό οφειλόταν στο γεγονός ότι είχε την ικανότητα να φέρει εις πέρας οποιαδήποτε υπόθεση του ανέθεταν. Η ιδιωτική του ζωή ήταν έκλυτη, οι ερωμένες του ήταν αμέτρητες και σύμφωνα με τις διαδόσεις της εποχής τα παράνομα  παιδιά του έφταναν μόνο στη Ρώμη, σε δεκάδες. Ο Σαβοναρόλα τον θεωρούσε σύμβολο κάθε διαστροφής που η καταπολέμησή του απαιτούσε μία μεταρρύθμιση. Η πλεονεξία και η λαγνεία που χαρακτήριζαν το νέο πάπα έκαναν το Σαβοναρόλα να συλλάβει την ιδέα να προωθήσει μία σύνοδο με αρμοδιότητες εκκλησιαστικού δικαστηρίου το οποίο θα είχε τη δύναμη να απομακρύνει τον πάπα και να επαναφέρει την τάξη στην Εκκλησία. Στην προσπάθειά του αυτή έστειλε μία σειρά εκρηκτικών επιστολών στους ηγεμόνες της Ευρώπης όπου θέλησε να καταγγείλει τον τρόπο εκλογής του πάπα Αλέξανδρου ΣΤ’. Με τον προφητικό τόνο του ο Σαβοναρόλα ανέφερε στις επιστολές Επειδή πλησιάζει ο χρόνος της θεϊκής εκδικήσεως, ο Θεός με προστάζει να αποκαλύψω σ’ εσάς Χριστιανοί βασιλείς και πρίγκιπες, το μυστικό, ώστε να αφήσετε κατά μέρος τις αντιζηλίες και τις διχόνοιές σας, γιατί το σκάφος του Αγίου Πέτρου βρίσκεται σε κίνδυνο, η λατρεία του Θεού έχει βεβηλωθεί και η διαφθορά έχει απλωθεί σε ολόκληρο το σώμα της Εκκλησίας από κορυφής μέχρι ονύχων ακόμα και πάνω στο θρόνο του Αγίου Πέτρου διαπράττονται οι πιο φρικτές αμαρτίες γι’ αυτό ο Θεός, βλέποντας τον τόσο ρύπο, δεν επέτρεψε να έχει η Εκκλησία του έναν αρχηγό, ο Αλέξανδρος Βοργίας δεν είναι νόμιμος πάπας έχει εκλεγεί με σιμωνία πουλάει στους πλειοδότες τις εκκλησιαστικές προσόδους (αυτό το δηλώνω με βεβαιότητα και δε λέω τίποτα για τις πασίγνωστες διαστροφές του) αυτός δεν είναι χριστιανός, δεν πιστεύει στην ύπαρξη του Θεού.   

Η αναπόφευκτη σύγκρουση μεταξύ του ποντίφικα και του μοναχού δεν άργησε να εκδηλωθεί και οι εχθροί του Σαβοναρόλα πίεζαν την παπική αυλή να λάβει δραστικά μέτρα κατά του «αιρετικού». Ο πάπας του επέβαλε να σταματήσει το κήρυγμα διότι είχε ξεπεράσει κάθε όριο. Όμως ο μοναχός δεν έδωσε σημασία στη διαταγή. Τότε  κοινοποιήθηκε από τη Ρώμη η απόφαση του αφορισμού του (13 Μαίου 1497). Η ίδια ποινή απειλούσε και κάθε χριστιανό που θα πήγαινε στα κηρύγματα του μοναχού ή θα τα επιδοκίμαζε με οποιοδήποτε τρόπο. Το επόμενο βήμα ήταν ο πάπας να απειλήσει τη Φλωρεντία με μόνιμο εκκλησιαστικό αποκλεισμό δηλαδή να μην τελείται καμία εκκλησιαστική τελετουργία, μυστήριο ή γιορτή . Μετά από αυτό οι πιστοί του μοναχού μειώθηκαν δραστικά και ο Σαβοναρόλα σταμάτησε τα κηρύγματα,  όμως η κατάσταση είχε ήδη γίνει τεταμένη. Στις τελευταίες δημόσιες εμφανίσεις του η παρουσία του γινόταν με εθελοντική σωματοφυλακή από λίγους οπαδούς, οι οποίοι τον είχαν προστατεύσει από τους εχθρούς του. Στις αρχές Απριλίου του 1498 κατόρθωσαν να εισβάλουν στο μοναστήρι του Αγίου Μάρκου και να συλλάβουν τον Σαβοναρόλα. Μεταξύ 19 και 20 Μαΐου δικάστηκε από μία Αποστολική Επιτροπή ως αιρετικός και σχισματικός και στις 23 Μαΐου οδηγήθηκε μαζί με τους δύο πιο στενούς συνεργάτες του τον Σιλβέστρο Μαρούφι και τον Δομένικο ντε Πέρσια στην εκτέλεση, αφού απαγχονίστηκαν κάηκαν στην πυρά.

Η λουθηρανική μεταρρύθμιση του 1517 κατέδειξε με τον πιο πειστικό τρόπο πόσο επείγουσα ήταν η αλλαγή που ζητούσε ο Σαβοναρόλα μέσα στα πλαίσια της Καθολικής Εκκλησίας. Η επανεκτίμηση του έργου του μοναχού έγινε ιδιαίτερα αισθητή κατά τον 16^ο αιώνα όταν η πολιορκημένη Φλωρεντία αγωνίστηκε μάταια για να αποφύγει την πτώση της κάτω από τη Σινιορία των Μεδίκων. Έγινε επανειλημμένα λόγος για την αγιοποίηση του μοναχού όμως σε κάθε εποχή υπήρχαν και οι διαφωνούντες που τον θεώρησαν αιρετικό και ψευδοπροφήτη.                      

Απόσπασμα από το άρθρο «Ιερώνυμος Σαβοναρόλα – Ο μάρτυρας της Μεταρρύθμισης στη Φλωρεντία» που δημοσιεύτηκε στο τεύχος 92 (Φεβρουάριος 2010) του περιοδικού Ιστορικά Θέματα (εκδ. Περισκόπιο).

Κατερίνα Κοφφινά

           ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. ΙΣΤΟΡΙΚΑ, Ελευθεροτυπία,τεύχος 269, 20 Ιανουαρίου 2005.  
2. Ο ΑΤΛΑΣ ΤΗΣ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗΣ, εκδ. Σαββάλας, Αθήνα,2005.
3. Γ.Mπούρκχαρτ,  O  ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΑΝΝΑΓΕΝΝΗΣΗΣ ΣΤΗΝ ΙΤΑΛΙΑ ,εκδ.Νεφέλη, Αθήνα 1997.
4. ΣABONAΡOΛA, εκδ. O Tύπος A.E, Aθήνα 1973, Copyright A. Mondatori Editore 1973.
5. Λήμμα «Savonarola» CATHOLIC ENCYCLOPEDIA.
6. ΟI ΜΕΓΑΛΟΙ ΤΥΧΟΔΙΩΚΤΕΣ, Παγκόσμια Ιστορία, τεύχος 14, έκδοση του περιοδικού Ιστορικά θέματα.