Η πρόσφατη έκδοση του βιβλίου της Μαρίας Σαμπατακάκη «Οι κομπάρσοι» από τον Κέδρο έρχεται να μας ταξιδέψει ιστορικά μέσα από μια σειρά μαρτυριών – αφηγήσεων καθημερινών ανθρώπων που καλύπτουν την περίοδο του Μεσοπολέμου μέχρι τη δικτατορία της 21^ης Απριλίου. Είναι μια σημαντική  περίοδος σε κοινωνικό, οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο, κατά την οποία διαμορφώθηκε η σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα όπως τη γνωρίζουμε.

Η έρευνα και η καταγραφή αυτών των μαρτυριών διήρκεσε είκοσι χρόνια και πραγματοποιήθηκε με τρεις τρόπους: μαγνητοφώνηση, γραπτές σημειώσεις από άτυπες συνεντεύξεις και προσωπική αλληλογραφία, η οποία παραχωρήθηκε από τους ίδιους τους αφηγητές ή από τους οικείους τους. Η επέμβαση και η επεξεργασία του διαμεσολαβητή ιστορικού κρίθηκε σκόπιμη σε μεγαλύτερο, μικρότερο ή ελάχιστο βαθμό, ώστε να επιτευχθεί η αμεσότητα και η αφηγηματική πληρότητα.

Άνθρωποι καθημερινοί, πρόσωπα υπαρκτά, αντιήρωες που παλεύουν με τις εκάστοτε δύσκολες κοινωνικές συνθήκες να υπάρξουν. Οι εμπειρίες τους και οι αναμνήσεις τους, μας δίνουν πληροφορίες για διάφορα σημαντικά ιστορικά γεγονότα. Δεκατέσσερις αφηγήσεις που μας μεταφέρουν στο παρελθόν και μπορούμε να διεισδύσουμε χρονικά και ιδεατά και να αφουγκραστούμε τον παλμό αυτών των στιγμών.

Όπως εύστοχα επισημαίνει η ιστορικός οι μαρτυρίες δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων, επειδή οι αφηγητές ενίοτε εκφράζουν την προσωπική τους ανάμνηση σε σχέση με το γενικότερο ιστορικό πλαίσιο. Όμως παρά το γεγονός της επιστημονικής σχετικότητας που τις χαρακτηρίζει, δεν παύουν να αποτελούν ένα πολύτιμο στοιχείο, το οποίο ισορροπεί μεταξύ ιστορίας και λογοτεχνίας και συμπληρώνει τον ακαδημαϊκό χαρακτήρα με μοναδικό τρόπο. Ακριβώς εκεί έγκειται η δυναμική της προφορικής μαρτυρίας  και η μεγάλη αξία της που συνεπικουρεί στην ιστορική σύνθεση και μας κάνει κοινωνούς του ιστορικού γίγνεσθαι.

Η προφορική ιστορία φέρνει στο προσκήνιο την οπτική των απλών ανθρώπων και αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της εξέλιξης της ανθρωπότητας και βάση της Δημόσιας Ιστορίας. Στην προκείμενη περίπτωση οι συγκεκριμένες μαρτυρίες δημιουργούν ένα είδος «Δημόσιας μικρο–Ιστορίας» όπως αναφέρεται στο σημείωμα του βιβλίου.

Η συλλογική ιστορική μνήμη και κληρονομιά μας αποκαλύπτεται με τον πλέον οικείο τρόπο μέσα από έναν διαρκή διάλογο με το παρελθόν.   

Στο τέλος κάθε αφήγησης υπάρχει σχετικό υπόμνημα που δίνει τις απαραίτητες ιστορικές πληροφορίες για την εποχή και τα γεγονότα που την συνθέτουν. Ένα ενδιαφέρον ανάγνωσμα που μας κρατάει μέχρι την τελευταία σελίδα.

Κατερίνα Κοφφινά