Ο Σαρτρ και ο Καμύ συναντήθηκαν για πρώτη φορά τον Ιούνιο του 1943 στο Παρίσι, στην πρεμιέρα του θεατρικού έργου του πρώτου «Οι μύγες», εμπνευσμένου από την «Ορέστεια» και με συμβολισμούς που αφορούσαν την αντίσταση στους γερμανούς κατακτητές. Σύμφωνα με τη Σιμόν ντε Μποβουάρ, ο Σαρτρ βρισκόταν στο λόμπι του θεάτρου όταν τον πλησίασε ο Καμύ και του συστήθηκε. Η συμπάθεια ήταν αμοιβαία και ξεκίνησε μια φιλία, η οποία όμως θα γνώριζε διακυμάνσεις και επτά χρόνια αργότερα θα κατέληγε σε ανοιχτή σύγκρουση. Ωστόσο οι χαρακτήρες τους ήταν διαφορετικοί. Στον Σαρτρ άρεσε να περιστοιχίζεται από έναν κόσμο που τον υποστήριζε κάθε στιγμή μέσω του τύπου. Ο Καμύ αντιθέτως παρότι συμμετείχε ενεργά στην πολιτική και πολιτιστική ζωή απείχε από τέτοιες πρακτικές. Για τον Σαρτρ το μείζον ήταν πάντοτε το πολιτικό ζήτημα ενώ για τον Καμύ προείχε η ηθική πλευρά.

Ο Καμύ εκτιμούσε τον Σαρτρ αλλά θαύμαζε σαν συγγραφείς τον Μαλρώ, τον Ντοστογιέφσκι και τον Κάφκα. Ωστόσο ο Σαρτρ που δέσποζε στο χώρο των διανοουμένων στο Παρίσι δεν θα μπορούσε να φανταστεί ότι θα αμφισβητηθεί  η κυριαρχία του. Ο κρυφός ανταγωνισμός από την πλευρά του Σαρτρ χαρακτήριζε αυτή τη σχέση επίσης  λέγεται ότι η Μποβουάρ είχε πει στον Καμύ  ότι εάν την επιθυμούσε εκείνη ήταν διαθέσιμη. Ο Καμύ είχε αρνηθεί ευγενικά καθότι  ήταν ιδιαίτερα περιζήτητος στις γυναίκες του κύκλου των συναναστροφών του. Λέγεται επίσης ότι ό Σαρτρ προσεβλήθη από αυτή την άρνηση του Καμύ. Επίσης σε καμία περίπτωση ο Καμύ  δεν ήθελε να αποτελεί μία συνέχεια του Σαρτρ και είχε δηλώσει σε συνέντευξή του ότι η θεωρία του για το παράλογο δεν είχε καμία σχέση με τον υπαρξισμό που πρέσβευε ο Σαρτρ.     

Ο Σαρτρ με τη Σιμόν ντε Μποβουάρ και τον Μορίς Μερλό Ποντί ίδρυσαν το 1945 το περιοδικό «Les Τemps Μodernes» (Μοντέρνοι καιροί) το οποίο ασκούσε τεράστια επίδραση για πολλά χρόνια στη Γαλλία αλλά και σε όλον τον δυτικό κόσμο. Όταν ο Καμύ δημοσίευσε τον «Επαναστατημένο άνθρωπο» η αντίδραση του Σαρτρ και του κύκλου του ήταν ιδιαίτερα βίαιη μέσω του περιοδικού. Το 1952 δημοσίευσε μια ανελέητη κριτική σε είκοσι σελίδες  και άλλες τριάντα σελίδες έγραψε ο φίλος του Φρανσίς  Ζανσόν, όπου εξηγούσε γιατί η εν λόγω κριτική ήταν δίκαιη απέναντι στο έργο του Καμύ. Ο Καμύ παρά το γεγονός ότι είχε γράψει μία απαντητική επιστολή δεν την έστειλε ποτέ στο περιοδικό αλλά επέλεξε τη σιωπή. Το 1956 εξέδωσε την «Πτώση» ένα απαισιόδοξο βιβλίο.

ΒΡΑΒΕΙΟ ΝΟΜΠΕΛ ΚΑΙ ΘΑΝΑΤΟΣ

Το 1957, ανάμεσα σε 49 υποψηφίους βρέθηκε για πρώτη φορά και ο Ζαν Πολ Σαρτρ. Ωστόσο η επιτροπή πρότεινε ομοφώνως στους ακαδημαϊκούς το όνομα του Καμύ. «Το γεγονός ότι προβάλλει την παράνοια της ανθρώπινης ύπαρξης δεν οφείλεται σε έναν στείρο αρνητισμό» σημείωνε, ενώ χαρακτήριζε «ημιτελές» το έργο του Μαλρώ που είχε βρεθεί ξανά στο προσκήνιο χάρη στην επανέκδοση της «Ελπίδας». Τελικά, ο Καμύ κέρδισε το Νομπέλ. Οσο για τον Μαλρώ, δεν τιμήθηκε ποτέ με το βραβείο. Ο Σαρτρ τιμήθηκε το 1964 αλλά αρνήθηκε να παραλάβει το βραβείο Νόμπελ  αποστρεφόμενος τα αξιώματα και τις διακρίσεις.

Όσον αφορά το «Αλγερινό Ζήτημα» πολλά έχουν λεχθεί σχετικά με τις απόψεις του Καμύ. Το αποικιακό παρελθόν της Γαλλίας δεν τον άφηνε αδιάφορο, έχοντας γεννηθεί και μεγαλώσει σε γαλλική αποικία, την Αλγερία, γνώριζε όμως πόσο περίπλοκο ήταν το ζήτημα της λεγόμενης αποαποικιοποίησης, γι’ αυτό και την αλγερινή επανάσταση την προσέγγισε με άλλο τρόπο, όπως και τη στάση της Γαλλίας, η οποία, ενώ την καταδίκαζε, δεν απέδιδε όλα τα δίκαια στην άλλη πλευρά καταδικάζοντας κάθε μορφή βίας. Ο Καμύ γνώριζε ότι η Αλγερία ήταν μια χώρα υπό διαίρεση και επιθυμούσε συνύπαρξη με ίσα δικαιώματα δύο λαούς σε ένα έθνος και ένα κράτος πολυφυλετικό.

Στις 4 του Γενάρη του 1960 το αυτοκίνητο που οδηγούσε στενός συγγενής του εκδότη του Γκαλλιμάρ  τρέχοντας με μεγάλη ταχύτητα ντεραπάρησε και χτύπησε σε ένα δέντρο, ο Καμύ πέθανε επί τόπου. Χάθηκε σε ηλικία 47 χρονών επάνω στη ακμή της δημιουργίας του.  Εκείνη την ημέρα είχε στην τσάντα του τα χειρόγραφα του έργου του «Ο πρώτος άνθρωπος». Οι φίλοι του έγραψαν ότι ο Καμύ τους έλεγε συχνά πως «δεν υπάρχει τίποτα πιο σκανδαλώδες από το θάνατο ενός παιδιού και τίποτα πιο παράλογο από το θάνατο σε τροχαίο ατύχημα». 

«.. Στον αιώνα μας ο Αλμπέρ Καμύ ήταν ο γνήσιος απόγονος μιας γενιάς φιλοσόφων της ηθικής με σύγχρονες αντιλήψεις, που στο έργο τους παρουσιάζεται ότι καλύτερο και συνάμα πρωτοποριακό έχουν να επιδείξουν τα γαλλικά γράμματα… Ο Καμύ υπήρξε κι αυτό μπορούμε να το βεβαιώσουμε η ίδια η αδιάσειστη διακήρυξη της ηθικής. Έστω και ελάχιστη σκέψη να διαθέτει κανείς, είναι πραγματικά αδύνατο να αντιταχθεί στις ανθρώπινες αξίες που ο Καμύ κρατούσε σφιχτά στα χέρια του. Ήταν ο πυρήνας που γύρω του περιστρέφονται με ταχύτητα τα ηλεκτρόνια του κόσμου της ζωής και του πνεύματος. Θάπρεπε ή να τον αγνοήσει κανείς ολότελα ή να τον εντάξει μέσα σε αυτό που αποτελεί το σύγχρονο πνευματικό μας παρόν».

Αυτά είπε ανάμεσα στα άλλα ο Σαρτρ νεκρολογώντας τον Καμύ.    

Απόσπασμα από άρθρο για τον Αλμπέρ Καμύ που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Ιστορία Εικονογραφημένη (τεύχος 546, Δεκέμβριος 2013).

Κατερίνα Κοφφινά

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1) Α. Καμύ, Ο Μύθος του Σίσυφου, εκδ. Μπουκουμάνης, Αθήνα 1973. 

2) Ζαν Βαλ, Εισαγωγή στις φιλοσοφίες του Υπαρξισμού, εκδ. Δωδώνη, Αθήνα 1970.

3) Μ. Χ. Λεβύ, Ο αιώνας του Σάρτρ, εκδ. Scripta, Αθήνα 2004.

4)  Α. Καμύ, Ο Επαναστατημένος Άνθρωπος, εκδ. Μπουκουμάνης, Αθήνα 1971.

5) O. Τοντ, Μια Ζωή, εκδ. Καστανιώτη, Αθήνα 2009.

6)www. tovima.gr, άρθρο 3/1/2010, Βιστωνίτης Αναστάσης.

7)www. tovima.gr, άρθρο 30/12/2008.

8) kokkinosfakelos.blogspot.gr, άρθρο 1 Οκτώβριος 2011.