Ζούμε σε καιρούς στέρησης. Σε καιρούς που καλούμαστε να ζήσουμε με λιγότερα από όσα μας είχαν υποσχεθεί, από όσα μάθαμε, από όσα ελπίζαμε, από όσα νομίζουμε πως αξίζουμε. Μέσα σε καιρούς δύσκολους, όπου η ένταξη μέσα στο δεδομένο κοινωνικό σύστημα έγινε ένας συνεχής, αδιάκοπος αγώνας επιβίωσης. Και κάπου εκεί ήρθε η κρίση των αξιών. Και για σκέψου, αυτή η κρίση είναι συνυφασμένη σε κάθε της μορφή με την κρίση της οικονομίας. Πόσο λάθος ακούγεται αυτό;

Ο άνθρωπος χρησιμοποιεί τρία ρήματα για να ορίσει τον εαυτό του: Έχω, κάνω, είμαι. Σήμερα ελάχιστοι χρησιμοποιούν το είμαι για να περιγράψουν τον εαυτό τους. Ακόμα περισσότερο, το χρησιμοποιούν για να καταλήξουν στο συμπέρασμα που λέει πως έχω εκείνο, κάνω το άλλο άρα είμαι αυτό. Ο άνθρωπος χάνει την ουσία της ύπαρξής του πίσω από την κτήση των πραγμάτων που κατέκτησε στην κοινωνία των ρόλων και των υλικών. Έτσι προσδιορίζει την αξία του εαυτού του, όχι με βάση το ίδιο το πνεύμα του, αλλά με βάση τις ιδιότητες που είναι κοινωνικά αποδεκτές, αυτά από τα οποία οι άλλοι μπορούν να επωφεληθούν εάν μείνουν κοντά σε αυτό το άτομο.

Γεμίσαμε με σχέσεις συμφέροντος. Μόνο ένα πράγμα παραμένει αναλλοίωτο στο βάθος των αιώνων και αυτό θα προσδιορίσει εμάς σαν ανθρώπους, αυτό θα μας θυμίσει ότι το τι είσαι είναι ανώτερο από το τι έχεις και τι κάνεις. Το τι είσαι δεν έχει σχέση με το τι έχεις και τι κάνεις. Αυτό δεν είναι τίποτα άλλο από την αληθινή Αγάπη. Αυτό το συναίσθημα είναι και η υπέρτατη ανάγκη του ανθρώπου από τη γέννηση μέχρι και το θάνατο. Γι αυτό ακριβώς το λόγο. Η αγάπη είναι ο καθρέπτης του είμαι. Μέσα από τα μάτια εκείνου που με αγαπάει βλέπω την ουσία της ύπαρξής μου, βλέπω τον πραγματικό μου εαυτό. Μέχρι να αγαπηθώ και αν τα καταφέρω τελικά, ότι έχω ή κάνω δεν έχει καμία σημασία για μένα. Και αν τελικά απαρνηθώ το είναι μου, θα οδηγηθώ στην καταστροφή.

"Στους φριχτούς καιρούς που ζούμε, ο άνθρωπος έχει λύσει κάθε δεσμό που τον έδενε με τον κόσμο, που τον έπειθε για την προσωπική του ανυπαρξία αποδεικνύοντάς του πως ανήκει στο σύνολο του κόσμου. Τώρα που τα έχει χάσει όλα, μοναχός σαν τον τρελό, θα ήθελε ο κόσμος να είναι δικός του. Τον θεωρώ ανίκανο να ξαναβρεί την θέση του και να καταλάβει πως ό,τι και να σκέφτεται, να πιστεύει ή να κάνει δε δύναται παρά στην καλύτερη περίπτωση, να δέχεται επιφοίτηση, υποταγμένος στους ακατάληπτους νόμους.

Το μόνο που ξέρει πια είναι ν αντιστρέφει τους ρόλους, να σκέφτεται ανάποδα.
Αυτό το πλάσμα που έχει χάσει το νόημα της ζωής, αδειανό απ όλα, ανίκανο πια να κατέχεται, θα ήθελε να κατέχει τον κόσμο. Μα το κακό δεν σταματά εδώ. Προτού να κατέχει τον κόσμο ο άνθρωπος θέλει να κατέχει τους ομοίους του.
Η ανάγκη του ανθρώπου να έχει, να σε τι έγκειται η μεγάλη βλασφημία, ο μεγάλος σφετερισμός."

 Άρθουρ Αντάμοβ,  1908- 1970, Θεατρικός Συγγραφέας

Το πρώτο πράγμα που χρειάζεται ένας άνθρωπος για να κατανοήσει την ουσία της ύπαρξής του και να καταφέρει να την εξυψώσει, είναι ο ίδιος να αγαπήσει τον εαυτό του. Σήμερα είναι περισσότερο από ποτέ φανερή η ανάγκη του ανθρώπου να νιώσει καλά αγοράζοντας υλικά ή δημιουργώντας μια καριέρα. Σε τέτοιες περιπτώσεις ο άνθρωπος νομίζει πως επιβεβαιώνει τον εαυτό του επιτυγχάνοντας τους προσωπικούς στόχους. Κάπου εκεί όμως έχει χάσει την ουσία της ύπαρξής του. Νομίζει πως επιτυγχάνοντας το έχειν στην εργασία του ή στον υλικό του κόσμο, δημιουργεί και την ουσία του είναι. Αυτό είναι και το συνηθέστερο σφάλμα. Ο ψυχαναλυτής Έριχ Φρομ στο  βιβλίο Να έχεις ή να Είσαι λέει πως "όταν χρησιμοποιώ τα ρήματα είμαι ή έχω, αναφέρομαι σε δύο βασικούς τρόπους ύπαρξης σε δύο διαφορετικές στάσεις απέναντι στον ίδιο τον εαυτό μου και τον κόσμο. Η διαφορά είναι ανάμεσα σε μια κοινωνία που το ενδιαφέρον της συγκεντρώνεται στους ανθρώπους, και σε μια άλλη που το ενδιαφέρον της συγκεντρώνεται στα πράγματα."

Δεν είναι παράξενο που ο άνθρωπος στρέφεται συχνά στον ερημιτισμό ή το διαλογισμό, προκειμένου να ανακαλύψει ποιός πραγματικά είναι. Η απομόνωση από το περιβάλλον κρίνεται απαραίτητη όταν πλέον ο άνθρωπος αδυνατεί να διαχωρίσει το έχω από το είμαι, διότι ζούμε στην κοινωνία των πραγμάτων και όχι των ανθρώπων. Ζούμε σε ένα κόσμο όπου η προσωπική ιδιοκτησία γίνεται ένα με την ταυτότητα του ατόμου. Γι αυτό κάποιος που δεν έχει τίποτα, θεωρείται και ασήμαντος. Ο ασήμαντος όμως, θα έχει τις καλύτερες προσωπικές σχέσεις με τα άτομα που τον δέχονται κοντά του. Ο ασήμαντος θα έχει μόνο αληθινές προσωπικές σχέσεις. Θα ανακαλύψει τον εαυτό του ευκολότερα, αφού δεν έχει τίποτα, θα τον αγαπήσει και θα τον δείξει στον κόσμο ολόγυρά του, και κάποιοι με τη σειρά τους θα τον αγαπήσουν γι αυτό.

"Κανένα δώρο δεν θα εξαγοράσει την αγάπη ενός ανθρώπου, όταν του έχεις στερήσει την αγάπη για τον εαυτό του"

 Τζον Ερνστ Στάινμπεκ, 1902-1968, Αμερικανός συγγραφέας, Νόμπελ 1962

Η γλώσσα μας εκφράζει πράγματα, πολύ περισσότερα και ουσιαστικότερα, από όσα έχουμε ποτέ φανταστεί. Παρατηρήστε το στην καθημερινή ομιλία σας. Όταν συστηθούμε σε κάποιο άλλο άτομο και θέλουμε να του περιγράψουμε ποιοί είμαστε θα πούμε: Δουλεύω εκεί, έχω 2 παιδία, είμαι απόφοιτος της τάδε σχολής, μιλάω 3 γλώσσες, ασχολούμαι με το μοντελισμό κοκ. Αλήθεια, τι διαφορά έχει η σύστασή μας σε ένα άλλο άτομο από μια συνέντευξη για εργασία;! Προσπαθούμε περισσότερο να προβάλλουμε το κοινωνικό προφίλ μας, με άλλα λόγια λέμε: Που μπορώ να φανώ χρήσιμος;

Αυτό συμβαίνει γιατί δε μπορούμε να διακρίνουμε εύκολα τη διαφορά του έχω και του είμαι. Πάλι στα λόγια του Έριχ Φρομ, "η διάκριση ανάμεσα στο έχει και στο είναι δεν είναι και τόσο ξεκάθαρη για την κοινή λογική. Το έχει, φαίνεται να είναι μια φυσιολογική λειτουργία της ζωής μας: για να ζήσουμε, πρέπει να έχουμε πράγματα. ακόμα περισσότερο, πρέπει να έχουμε πράγματα για να μπορούμε να τα απολαμβάνουμε. Σ’ ένα πολιτισμό όπου ο ύψιστος σκοπός είναι η κατοχή, θα έλεγε κανείς ότι η βαθύτερη σημασία του είναι, είναι το έχει. Και όταν κάποιος δεν έχει τίποτα, δεν είναι τίποτα."

Η χρήση του ρήματος έχω, τείνει να περιγράφει και συναισθηματικές ή παθολογικές καταστάσεις. Έτσι συχνά αντικαθιστά ρήματα όπως νιώθω ή είμαι. Λέμε έχω πονοκέφαλο, έχω στεναχώριες ή ρωτάμε τι έχεις; Μπορεί η επιλογή λέξεων να φαίνεται τυχαία όμως μόνο αθώα δεν είναι. Ο άνθρωπος παρουσιάζεται σαν ένα άδειο δοχείο το οποίο γεμίζει και αδειάζει με πράγματα ή συναισθήματα, χωρίς αυτό το δοχείο να έχει συγκεκριμένη μορφή. Σε κάθε περίπτωση η ανθρώπινη ουσία τείνει να μετριέται με όρους κτήσης παρά εμπειριών που χτίζουν το ιδιόμορφο του χαρακτήρα.

Ο άνθρωπος πλέον μετριέται και αντιμετωπίζεται με κανόνες μάρκετινγκ. Οι ανθρώπινες σχέσεις με όρους ανταλλαγής αγαθών. Και κάπου εκεί ο άνθρωπος επιλέγει τους γύρω του με βάση το κέρδος και το συμφέρον του. Μόνο όταν νιώσει ανυπέρβλητα μόνος θα καταλάβει τι πραγματικά χρειάζεται για να νιώσει πραγματική ευτυχία. Όταν αγαπήσει τον εαυτό του και καταλάβει ότι η κτήση δεν είναι αυτοσκοπός, τότε θα αγαπηθεί. Τότε θα εξυψωθεί το είναι του, τότε θα απαρνηθεί τις ψεύτικες εφήμερες απολαύσεις, τότε θα μπορέσει να επιτέλους να πει πως είναι ελεύθερος και ευτυχισμένος.

Διογένης