Στη Σαντορίνη μιλάμε πλέον ανοικτά για κορεσμό (over-tourism), αλλά στα κοντινά της πανέμορφα νησιά, τη Μήλο και την Αστυπάλαια, δεν έχουμε παρά ελάχιστες πτήσεις στα μικρά τους αεροδρόμια.

Η Αθήνα δε φαίνεται να έχει ταβάνι από τουριστικής άποψης, καθώς το παραθαλάσσιο μέτωπό της γίνεται πόλος τεράστιων επενδύσεων και σχεδόν κάθε κτήριο μέσα στην πόλη αποκτά κάποια τουριστική χρήση. Όσο βελτιώνονται οι μεταφορικές συνδέσεις, το αεροδρόμιο της Αθήνας θα εξυπηρετεί με άνεση πολλά εκατομμύρια τουρίστες σε μια περιοχή που φτάνει ως τη Μάνη, την Πάτρα, τη Ναύπακτο, τη Λαμία, την Αιδηψό, και πολλά νησιά των Κυκλάδων.

Στην Κρήτη ξεκινούν σύντομα οι εργασίες για νέο αερολιμένα στο μέγεθος εκείνου της Αθήνας, ενώ ο υφιστάμενος μόλις ανακαινίστηκε σε σημείου που να ξεφύγει από την τελευταία θέση της Ευρώπης στις κριτικές των επιβατών. Τα έργα της Fraport φέρνουν νέες πτήσεις και επενδύσεις στα 14 περιφερειακά αεροδρόμια που ανέλαβε, ενώ γίνεται λόγος να επεκταθεί αυτή η ιδιωτικοποίηση και σε άλλα, όπως αυτό της Νέας Αγχιάλου. Ο κατάλογος των περιοχών της Ελλάδας που μπορούν να αναπτυχθούν τουριστικά είναι μακροσκελέστατος. Σε σχέση με τις δυνατότητές μας, είμαστε τουριστικά υπανάπτυκτοι.

Το δυναμικό μας δεν είναι μόνο τοπικό αλλά και χρονικό. Στις αναπτυγμένες περιοχές έχουμε υποδομές που εξυπηρετούν τη θερινή τουριστική λαίλαπα και υπολειτουργούν τους υπόλοιπους μήνες του χρόνου. Η αύξηση τουριστικού τζίρου σε αυτές τις περιοχές δεν απαιτεί νέες υποδομές αλλά νέα προϊόντα. Νέες εμπειρίες για τους ταξιδιώτες που δε θα έρθουν βασικά για μπάνια στη θάλασσα. Εκεί έχουμε να κάνουμε πολλή δουλειά εμείς οι τουριστικοί επιχειρηματίες. Αν θέλουμε να προσελκύσουμε ποδηλατικό τουρισμό, για παράδειγμα, να δημιουργήσουμε ασφαλείς διαδρομές, σηματοδότηση, χαρτογράφηση, και να εμφυσήσουμε ποδηλατική νοοτροπία στους τοπικούς πληθυσμούς. Το ίδιο για οποιαδήποτε υπαίθρια δραστηριότητα. Κι αντιστοίχως για την όποια πολιτιστική ή γαστριμαργική εμπειρία: εμείς οι τουριστικοί επιχειρηματίες πρέπει να επενδύσουμε στη δημιουργία διαδρομών, φυλλαδίων, ιστοσελίδων, διαδραστικών κέντρων, καταστημάτων. Όχι μόνο οι μεγάλοι, αλλά και πολλοί νέοι μικροί επιχειρηματίες, start-ups εναλλακτικού και θεματικού τουρισμού.

Σε μια χώρα που η επιχειρηματικότητα θεωρείται λαμογιά κι ο επιχειρηματίας θεωρείται εκμεταλλευτής, η έκκληση για πολλές μικρομεσαίες επενδύσεις δεν προσκρούει μόνο στη δυστοκία του τραπεζικού συστήματος και τις παροιμιώδεις γραφειοκρατικές αγκυλώσεις. Ένας φίλος και συνεργάτης έφτιαξε μια εφαρμογή προβολής των ψαράδων που προσφέρουν αλιευτικές εμπειρίες σε τουρίστες, κι έχει να εξιστορήσει την εχθρικότητα που αντιμετώπισε σχεδόν σε κάθε στάδιο της διαδρομής. Τέτοιες εμπειρίες έχουν όλοι όσοι παλεύουν να κάνουν το χόμπι τους επάγγελμα. Δεν είναι μόνο οι μεγάλες επενδύσεις που χρειάζονται fast track και one-stop αδειοδότηση. Θυμίζω πως η προηγούμενη κυβέρνηση είχε καταργήσει το αφορολόγητο για τους ελεύθερους επιχειρηματίες, ενώ η τωρινή κυβέρνηση έβαλε τις ασφαλιστικές εισφορές ως ποσοστό επί των εισοδημάτων. Ο μικρός επιχειρηματίας τελεί διαχρονικά υπό διωγμό, αλλά είμαστε αισιόδοξοι πως αλλάζει σιγά-σιγά η νοοτροπία της κοινωνίας έναντι της επιχειρηματικότητας, όπως δείχνουν πρόσφατες μελέτες κοινής γνώμης. Και το ίδιο συμβαίνει και με τις μεγάλες ξένες επενδύσεις, τις ιδιωτικοποιήσεις, τις ΣΔΙΤ, τα έργα παραχώρησης.

Αλλά ακόμη κι όταν υπάρχουν τα μεγάλα έργα υποδομής σε μια περιοχή, όταν υπάρχει κι ανεπτυγμένο τουριστικό προϊόν, με πολλές οργανωμένες εμπειρίες και ποιοτικά καταλύματα όλων των κατηγοριών, κι ακόμη κι όταν έχουν ξεπεραστεί οι συνδικαλιστικές αγκυλώσεις που κρατούν κλειστούς τους αρχαιολογικούς χώρους ή τα εμπορικά καταστήματα, πάλι δε θα προσελκύουμε ανάλογα με το δυναμικό μας αν δεν υπάρχει επένδυση σε τουριστικό μάρκετινγκ του προορισμού. Δε φτάνει να πουλάει μόνο ο ξενοδόχος στις εκθέσεις ή να μοιράζει φυλλάδια ένας υπάλληλος ΟΤΑ ή να υπάρχει μια ιστοσελίδα, όσο καλή κι αν είναι αυτή. Το αποτελεσματικό τουριστικό μάρκετινγκ απαιτεί μεγάλες επενδύσεις με τη σειρά του. Γι’ αυτό αναθέσαμε εμείς του ΣΕΤΕ στη McKinsey το 2011 και στην PwC το 2015 να εκπονήσουν και να επικαιροποιήσουν αντίστοιχα το γενικό σχέδιο τουριστικής ανάπτυξης της Ελλάδας. Γι’ αυτό και δημιουργήσαμε τη Marketing Greece σε εφαρμογή αυτού του σχεδίου. Για να εκπονήσουμε στρατηγικά σχέδια τουριστικής προβολής όλων των επιμέρους Περιφερειών και όλων των Δήμων, να επιβλέψουμε την εφαρμογή τους, να εξασφαλίσουμε την ορθολογική κατανομή των κονδυλίων, και να δημιουργήσουμε τις τοπικές συνέργειες και συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα όπως κάναμε με τον οργανισμό Athens Tourism Partnership για την Αθήνα. Να μην πηγαίνουν χαμένες σε αποσπασματικές ενέργειες οι Ευρωπαϊκές ενισχύσεις, να πιάσουν τόπο οι όποιοι εθνικοί πόροι από τη φορολογία, και να μοχλεύσουμε ιδιωτικές επενδύσεις προς το σκοπό αυτό, αφού θα έβλεπαν οι επιχειρηματίες πως τα χρήματά τους πιάνουν τόπο.

Αυτή τη στιγμή έχουμε εκπονήσει στρατηγικό σχεδιασμό και πέντε Περιφέρειες και προχωράμε να τις καλύψουμε κάποτε όλες, όταν με το καλό εκλεγούν περιφερειάρχες σε αυτές που να κατανοούν τη σημασία του στρατηγικού σχεδιασμού στον τουρισμό. Να καταλάβουν πως χωρίς τουριστικό μάρκετινγκ, που πουλάει το σωστό προϊόν στο σωστό προορισμό στη σωστή τιμή και το σωστό χρόνο, δε θα μπορέσουμε να επιμηκύνουμε την τουριστική περίοδο και να φέρουμε εισόδημα όλο το χρόνο. Να καταλάβουν πως ακόμη κι όταν η πολιτεία έχει φτιάξει ένα αεροδρόμιο, όσο φθηνό κι αν είναι για τις αεροπορικές εταιρείες, αυτό δε σημαίνει πως θα έρθουν τα αεροπλάνα. Να καταλάβουν πως κάθε πτήση είναι μια σημειακή σύνδεση, κι ότι στον τόπο αναχώρησης των επιβατών πρέπει να βρεθούν αρκετοί καταναλωτές που να θέλουν να αγοράσουν το τουριστικό προϊόν γύρω από το αεροδρόμιο προορισμού, ενώ έχουν πάρα πολλές εναλλακτικές επιλογές, με χαμηλό κόστος, ανά τον κόσμο. Εκεί είναι που έχουμε πολλή δουλειά να κάνουμε ακόμη για να αλλάξουμε τις νοοτροπίες και να αναπτύξουμε πλήρως το τεράστιο τουριστικό δυναμικό της χώρας μας.

Φώτης Κοκοτός