Είμαι υπέρ του ελεύθερου ωραρίου. Αν ο καταστηματάρχης θέλει να ανοίγει 7 ημέρες, να μπορεί να το κάνει. Αν θέλει να ανοίγει μόνον εμπορικές μέρες και ώρες, να μπορεί επίσης. Αυτή τη στιγμή ισχύει μόνον απαγόρευση: δεν επιτρέπεται να ανοίγεις εκτός ωραρίου. Δηλαδή, εκεί που κάποτε υπήρχε μία ελευθερία, τώρα έχει περιοριστεί. Και κάθε φορά που μειώνουμε την ελευθερία, πρέπει να ωφελείται η κοινωνία. Εντούτοις, το ωράριο δεν δικαιολογείται με κανένα όφελος, ενώ αυξάνει και την ανεργία.

Όσοι νομίζουν πως ωράριο σημαίνει «υποχρέωση των μαγαζιών να ανοίγουν ώστε να εξυπηρετούνται οι πολίτες» κάνουν λάθος. Αυτό το επιχείρημα είναι τελείως αίολο (=αστήρικτο), αν όχι έωλο (=μπαγιάτικο). Τα μαγαζιά μπορούν να κλείσουν όποτε θέλουν. Το δικαίωμα στην απεργία δε μπορεί κανείς να το περιορίσει, ενώ το δικαίωμα στην εργασία το περιορίζει το ωράριο. Νομίζετε ότι εξυπηρετείται ο καταναλωτής για να βρίσκει ανοιχτά τα μαγαζιά σε συγκεκριμένες ώρες; Λάθος! Απλώς, εξαναγκάζονται οι καταστηματάρχες να ανοίγουν μόνο στο ωράριο, και οι πολίτες να ψωνίζουν μόνο στο ωράριο.

Μια άλλη μεγάλη πλάνη εναντίον της απελευθέρωσης είναι πως αυτόματα θα αλλάξει και ο συνολικός χρόνος εργασίας των υπαλλήλων. Δηλαδή, λένε διάφοροι, αν ένα κατάστημα λειτουργεί ελεύθερα, οι «κακοί κεφαλαιοκράτες» μαγαζάτορες θα υποχρεώνουν τους υπαλλήλους να δουλεύουν υπερωρίες χωρίς να τους πληρώνουν. Αυτό κι αν είναι στρεβλό! Πρώτον, όσοι είστε εργοδότες ή συνδικαλιστές ξέρετε καλά τη δύναμη του επόπτη εργασίας. Ουαί και αλίμονο αν σε καταγγείλουν πως παραβίασες τους όρους απασχόλησης. Δεύτερον, οι πρώτοι που παραβιάζουν το ωράριο απασχόλησης είναι οι αυτοαπασχολούμενοι μικροί μαγαζάτορες που δεν έχουν κυρώσεις, και οι τελευταίοι είναι οι εργοδότες που υπόκεινται κυρώσεις. Τρίτον, ο φόβος του «μεγάλου κεφαλαίου» διαψεύσθηκε ήδη όταν το 1992 απελευθερώθηκαν τα ωράρια (για ένα χρόνο μόνο), και τίποτα κακό δε συνέβη στα μαγαζιά. Στο κάτω-κάτω, αν είναι μια απαγόρευση να υφίσταται επειδή ενισχύει μια άλλη απαγόρευση που δεν εφαρμόζεται, τότε να θεσπίσουμε και απαγόρευση κυκλοφορίας επειδή οι οδηγοί δε φοράνε τη ζώνη ασφαλείας!

Προφανώς, αν ο ιδιοκτήτης θέλει να επεκτείνει το ωράριο λειτουργίας θα χρειαστεί επιπλέον υπαλλήλους: θα πρέπει να προσλάβει ανέργους δηλαδή. Αυτό είναι καλό για την κοινωνία. Όσοι νομίζετε ότι προστατεύετε τους εργαζομένους, κάνετε το αντίθετο: χαντακώνετε τους ανέργους. Εγώ σέβομαι ταυτόχρονα το δικαίωμα του υπαλλήλου να ξεκουράζεται και του επιχειρηματία να λειτουργεί. Αν θέλει να λειτουργήσει παραπάνω από το μέγιστο των υπαλλήλων του, πρέπει να ανοίξει θέσεις εργασίας. Αν θες να είσαι ανοικτός 12 ώρες το Σάββατο, πρέπει να πληρώσεις υπερωρίες και να κόψεις ώρες από άλλη μέρα, μια μη εμπορική μέρα. Το ίδιο ισχύει και για την Κυριακή.

Η Κυριακή είναι ημέρα θρησκευτικής αργίας και, σεβόμενος τις επιταγές της εκκλησίας, ο νόμος προβλέπει μισθούς αυξημένους κατά 75%. Ποιος υπάλληλος δεν θα προτιμούσε να αμείβεται με υπερωρίες το Σάββατο και με +75% την Κυριακή, παίρνοντας ρεπό Δευτέρα ή Τρίτη; Αυτό ισχύει ήδη στον Τουρισμό, όπου οι άνθρωποι εργάζονται τις Κυριακές κανονικά, ενώ τις «εργάσιμες» σχεδόν καθόλου. Στο εξωτερικό, βέβαια, όλες οι μέρες λογίζονται ίδιες για τουριστικούς υπαλλήλους. Όσοι έχετε δει χώρες του εξωτερικού με άψογη κοινωνική πρόνοια θα έχετε δει και απελευθερωμένα ωράρια. Στο Λονδίνο τα μαγαζιά είναι γεμάτα τουρίστες την Κυριακή, ενώ στο Κολωνάκι και την Τσιμισκή βρίσκουν μόνο καφεστιατόρια. Στην Ελλάδα, αντί για σωστό κοινωνικό κράτος απλώς θέτουμε παλαβές απαγορεύσεις πάνω από άλλες απαγορεύσεις.

Μια ακόμη πλάνη εκείνων που εναντιώνονται στην απελευθέρωση του ωραρίου είναι πως ο ανταγωνισμός θα αποβεί εις βάρος των μικρών επιχειρήσεων. Προσπαθούν να σας πείσουν ότι τα μεγάλα πολυκαταστήματα θα επιζήσουν και τα μικρά θα πεθάνουν. Αυτή η συλλογιστική έχει δύο τεράστια λάθη. Το πρώτο είναι πως, απλούστατα, τα νούμερα αποδεικνύουν ακριβώς το αντίθετο: το κόστος λειτουργίας του μεγάλου πολυκαταστήματος είναι τόσο μεγάλο που συμφέρει να ανοίγει μόνον τις άκρως εμπορικές μέρες και ώρες. Όλες τις υπόλοιπες μέρες «μπαίνουν μέσα». Αν το δεις στο σύνολο της εβδομάδας, λειτουργούν μόνο με οριακά κέρδη, αφού πουλάνε και σε χαμηλότερες τιμές από τα απλά καταστήματα. Τα μικρά καταστήματα δεν έχουν τέτοια προβλήματα. Κι αυτό φαίνεται στις τουριστικές περιοχές: όλα τα μικρά καταστήματα λειτουργούν με ελεύθερο ωράριο και τα μεγάλα πολυκαταστήματα δεν υπάρχουν καν. Είδατε ποτέ μεγάλα πολυκαταστήματα σε τουριστικές περιοχές; Οι μικροί ευνοούνται τόσο πολύ από το ελεύθερο ωράριο που οι μεγάλοι δεν έχουν πατήσει το πόδι τους. Δείτε τι γίνεται κάθε Κυριακή στο Μοναστηράκι που είναι ανοιχτά τα μαγαζιά. Χαμός! Θα τολμούσατε να τους κλείσετε διότι είναι για το καλό τους; Δε νομίζω… Θεωρίες χωρίς στοιχεία έχουν όλοι, αλλά η πραγματικότητα είναι μία.

Το δεύτερο λάθος της συλλογιστικής που λέει «ευνοούνται οι μεγάλοι εις βάρος των μικρών» είναι πως αντιλαμβάνεται τον ανταγωνισμό σαν εργαλείο εναντίον του μαγαζάτορα κι όχι υπέρ του καταναλωτή. Οι μικροί είναι «καλοί» κι ας πουλάνε ακριβά ενώ οι μεγάλοι είναι «κακοί» κι ας πουλάνε φθηνότερα (και πάντα με απόδειξη). Με προστασία του μαγαζάτορα αντί του πελάτη καταλήγουμε στο βασικότερο λόγο που δεν πέφτουν οι τιμές: ανύπαρκτος ανταγωνισμός. Το παράδοξο είναι πως οι ίδιοι που διαμαρτύρονται για τις υψηλές τιμές στα ράφια, πάνε στην πραγματικότητα και ψωνίζουν από τα ΙΚΕΑ και τα JUMBO γιατί είναι πολύ φθηνότερα από τα μαγαζιά της γειτονιάς. Εντωμεταξύ, όσο δεν πέφτουν οι τιμές στο ράφι, δεν πέφτει το κόστος ζωής ούτε των μαγαζατόρων και δε «βγαίνουν» για να ζήσουν ούτε αυτοί.

Αυτό είναι γενικό φαινόμενο. Επειδή δεν υπάρχει αρκετή ζήτηση στην οικονομία, ο ανταγωνισμός είναι αμείλικτος ούτως ή άλλως. Όλοι ψάχνουν το πιο φθηνό χωρίς να τους νοιάζει πού το βρίσκουν. Και λένε κάποιοι, λανθασμένα, ότι σε αυτό το περιβάλλον ύφεσης δε χρειάζεται ν’ απελευθερωθεί το ωράριο. Φυσικά, όπως είδαμε, ισχύει το αντίθετο: Ο κόσμος θα ψωνίζει τις ώρες που τον βολεύει και τα μαγαζιά θα προσαρμοστούν. Τέρμα στο άγχος της εργαζόμενης μάνας ότι δε θα βρει ανοιχτό μαγαζί. Οι υπάλληλοι των καταστημάτων δε θα περιμένουν όλο το πρωί άπραγοι για λίγες ώρες του απογεύματος που έχει δουλειά. Θα ενισχυθούν τα μικρά καλά μαγαζιά, όπως στο Μοναστηράκι και τις τουριστικές περιοχές. Η στρεβλή λογική του «άστο γι’ αργότερα, τώρα δεν είναι η ώρα», είναι ακριβώς αυτή που δεν αφήνει την Ελλάδα να προοδεύσει ποτέ.

Το εμπόριο υποφέρει από μία συντηρητική λογική που υποτίθεται ότι προστατεύει τους μικρούς, ενώ το ακριβώς αντίθετο κάνει. Κλεινόμαστε στο καβούκι μας, αντιδραστικοί και συντηρητικοί, γιατί είναι πολύ δύσκολο ν’ αλλάξουμε συνήθειες: μάθαμε σ’ ένα τρόπο ζωής, το ωράριο, κι αυτό δεν αλλάζει εύκολα. Το πιο εύκολο είναι να είσαι συντηρητικός! Έτσι έμαθες μια ζωή… Θα βρεις μια φαιδρή δικαιολογία για να μην αλλάξεις τίποτα. Όμως, όσο δεν αλλάζουμε, τόσο θα βουλιάζουμε.

Φώτης Κοκοτός