« Η ωραία ημέρα βγάζει έξω την οχιά. Κι αυτό απαιτεί προσεκτικά να περπατάς... Μεγαλώνοντας, θα έφτανε σε τούτες και κείνες τις ακρότητες, γι' αυτό στοχάσου το σαν ένα αβγό φιδίσιο που σκάζοντας  θα γίνει κακοποιό και σκότωσέ το μες στο τσόφλι». Το απόσπασμα είναι  από τον Ιούλιο Καίσαρα του Σαίξπηρ, όπου απαντάται για πρώτη φορά ο όρος «αυγό του φιδιού» συνώνυμο, πολλούς αιώνες αργότερα, της επώασης του φασισμού, που η δημοκρατία του Μεσοπολέμου δεν κατάφερε να αφομοιώσει, επειδή την είδε σαν μια απλή παρεκτροπή της  και όχι ως απειλή. Μια εβδομάδα μετά τις γερμανικές εκλογές οι αναλυτές  αναρωτιούνται αν η πτώση των παραδοσιακών κομμάτων και η άνοδος του AfD ήταν μια ψήφος, διαμαρτυρίας, απόρροια των μέτρων λιτότητας, που  έχουν χτυπήσει την πόρτα και της ισχυρότερης επιφανειακά οικονομίας στην Ευρωζώνη, ή νεκρανάσταση του ναζιστικού φαντάσματος. 

Μολονότι η  ΕΕ οικοδομήθηκε πάνω στην ιδέα να είναι φιλική προς τον πολίτη, με την κατάργηση των συνόρων και  την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων,  γιατί άραγε εμφανίστηκαν  οι φυγόκεντρες δυνάμεις που λυγίζουν  τον άξονα της ενοποίησης, με αλλεπάλληλα κρούσματα επιστροφής σε εθνικιστικές κορόνες και αποσχιστικές τάσεις;   Σαφώς η δυσαρμονία ανάμεσα στους θεσμούς που επιβάλλει η κοινωνική εξέλιξη και το υποκείμενο που τους υφίσταται,   η επιβίωση νοοτροπιών και ψυχικών διαθέσεων, μύθων και συμβόλων σε άξενες νεωτερικές δομές.   Ο Ίαν Κέρσοου στο «Qu’ est que le nazisme»  διερευνά   αν ο ναζισμός είναι φασισμός, απολυταρχισμός ή μοναδικό φαινόμενο και συνδέει το ναζισμό με την ίδια ιστορία της Γερμανίας,  με τη διαιώνιση  αυταρχικών και φεουδαρχικών παραδόσεων προβιομηχανικής και προκαπιταλιστικής φάσης.

Σήμερα, παρά τη διατυμπανιζόμενη ευρωπαϊκή συνοχή,  προβάλλεται και πάλι το αίτημα του εθνικού κράτους, της εθνικής συνείδησης,  της περιφρούρησης των εθνικών συνόρων, λόγω της αποτυχημένης πολιτικής στο μεταναστευτικό και στην καλύτερη περίπτωση  της σκληρής  μεταμφίεσης  στην οικονομική και στρατιωτική εκμετάλλευση. Ο  ψηφοφόρος  του AfD  δεν  πειθαρχεί πλέον στα παραγγέλματα του σωφρονισμού και αρνείται  να δεχθεί ότι η  κουλτούρα της χώρας του   έχει μπει στο περιθώριο ή μπορεί να αναβιώσει μόνο με τη βίαιη μετάγγιση των  παραγωγικότερων τόπων ενέργειας και αισθήματος των τριτοκοσμικών λαών. Αυτός, όπως και οι ομοϊδεάτες του σε άλλες χώρες, αποτελεί ένα μεταμοντερνιστικό υβρίδιο  που ζει μόνο το ειδύλλιο με τον εαυτό του, δεν οιωνοσκοπεί, τουτέστιν δεν οραματίζεται ένα μέλλον, αλλά διαμαρτύρεται για το παρόν αναπολώντας το παρελθόν.

Οι ταπεινωτικοί όροι που είχαν επιβληθεί στη Γερμανία μετά την ήττα της στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο όξυναν την οικονομική κρίση και υπονόμευσαν  την πίστη σε όλα τα κατεστημένα κόμματα. Έτσι,  ο ναζισμός επικράτησε, επειδή εξήγγειλε «καθαρές» λύσεις σε πολύχρονες θολές αδημονίες της Κεντρικής Ευρώπης και στην ουσία μετέβαλε την προϋπάρχουσα θρησκευτική φαντασίωση, που υποσχόταν μια γη της επαγγελίας και ακατάλυτα  συμβόλαια ευημερίας,  σε φρικτή πραγματικότητα.  

Επομένως, η όποια ανάλυση του αποτελέσματος των γερμανικών εκλογών πρέπει να βασίζεται σε ιστορικά δεδομένα και όχι  σε επικίνδυνα φυλετικά κριτήρια. Τα θεωρητικά εργαλεία επίσης είναι χρήσιμα αρκεί να αποσκοπούν στην κατανόηση των φαινομένων, να κινητοποιούν τους μηχανισμούς της εγρήγορσης  και να εμπεριέχουν ριζοσπαστικές προτάσεις  που θα εξαλείψουν  τα ακροδεξιά μορφώματα όλων των αποχρώσεων,   αντί να περιορίζονται σε παυσίπονα. Μια ακόμη ομφαλοσκόπηση θα αποδειχθεί στείρα και ατελέσφορη και θα θυμίζει τη ρήση του Καρλ Κράους: «Ο χρόνος που χρειάστηκε ο Μέγας Αλέξανδρος να καταλάβει ολόκληρη τη Μ. Ασία  ήταν πολύ λιγότερος απ’  αυτόν που ξόδεψε ο Δημοσθένης για να εκφωνεί τους πύρινους λόγους του  εναντίον του βασιλιά της Μακεδονίας».

Χρύσα Κακατσάκη