Χρειαζόμαστε ένα επίδομα που να βοηθά όσους έχουν πραγματική ανάγκη, χωρίς σπατάλες και γραφειοκρατία. Αυτό που τώρα συμβαίνει θα σας φανεί απίστευτο: οι πιο φτωχοί παίρνουν τα λιγότερα επιδόματα. Το φτωχότερο 10% των πολιτών παίρνει μόλις το 6% των επιδομάτων, ενώ το πλουσιότερο 10% παίρνει το 7% και το μεσαίο παίρνει 12%. Γι’ αυτό και η αποτελεσματικότητα στη μείωση της φτώχειας είναι η χαμηλότερη στην Ευρώπη (13% στην Ελλάδα, έναντι μέσου όρου 38%).

Σε άλλο άρθρο μου (Ελευθεροτυπία, 3-Μαρ-2013) είχα αναφερθεί στο  Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα (ΕΕΕ) και πώς αυτό υποκαθιστά τον κατώτατο μισθό. Αυτό που προτείνω στο σημερινό άρθρο είναι οι βασικές αρχές ενός συστήματος ηλεκτρονικού ΕΕΕ (ας το πούμε «eEEE») το οποίο θα πληρώνεται απ’ ευθείας απ’ τον προϋπολογισμό. Πρόκειται για ένα επίδομα που απευθύνεται σε όλους τους πολίτες, με σκοπό να υποκαταστήσει όλα τα αναποτελεσματικά επιδόματα.

Για να λειτουργήσει αποδοτικά το ηλεκτρονικό Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα πρέπει να έχει λίγες προϋποθέσεις, απλές και σαφείς, αλλά και αυστηρές. Εγγραφή μόνο με τον ΑΦΜ, με σύνδεση σε ενιαίο μητρώο του Υπουργείου Οικονομικών, και καταβολές σε λογαριασμό τραπέζης. Έναρξη αμέσως μετά την εγγραφή, χωρίς καμία γραφειοκρατική καθυστέρηση, άρα και αμέσως μόλις χρειαστεί (πχ. Λόγω απόλυσης). Για ανήλικα παιδιά (και λοιπά εξαρτημένα άτομα) ο λογαριασμός θα έχει συν-δικαιούχο τον γονέα/κηδεμόνα, οπότε μία οικογένεια των τεσσάρων θα λαμβάνει τέσσερα επιδόματα. Προσαυξήσεις για το βαθμό αναπηρίας και την ηλικία μπορούν κάλλιστα να προστίθενται, ενώ για άνω των 67 το επίδομα θα λειτουργεί ως Βασική Εθνική Σύνταξη.

Το πρόγραμμα του ηλεκτρονικού Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος πρέπει να έχει και τρεις ασφαλιστικές δικλείδες: Πρώτον, απώλεια του επιδόματος σε περίπτωση φορολογικής παράβασης. Δεύτερον, χρήση ηλεκτρονικής «φοροκάρτας» σε όλες τις συναλλαγές (ή, έστω, όσες και το επίδομα). Εναλλακτικά, να μπορεί να γίνει δήλωση δαπανών με δωρεάν SMS. Και τρίτον, εισοδηματικό κριτήριο: να είσαι κάτω από το αφορολόγητο όριο (η ΔΡΑΣΗ προτείνει 5.000€ ανά άτομο, δηλ. 20.000€ για οικογένεια των τεσσάρων). Αν δηλώσεις παραπάνω εισόδημα από το αφορολόγητο, τότε θα χάνεις αναλόγως ένα ποσοστό του επιδόματος. Αν δηλώσεις πολύ περισσότερα, θα το επιστρέφεις όλο. Δηλαδή θα το χρωστάς ως φόρο την επόμενη χρονιά, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.

Φυσικά υπάρχει ο κίνδυνος ψευδούς δήλωσης. Πάντα κάποιοι προσπαθούν να κλέψουν το κράτος. Αλλά το ρίσκο να πιαστούν από το ηλεκτρονικό αρχείο είναι μεγάλο. Το Υπουργείο θα χτενίζει εύκολα τη βάση δεδομένων με αλγόριθμους για εύκολες διασταυρώσεις. Θα τολμάς να χάσεις αυτόματα το επίδομα; Ο βασικότερος λόγος που χιλιάδες ψεύτικα επιδόματα συνέχιζαν και συνεχίζουν να δίνονται ήταν (και είναι) η αδυναμία ηλεκτρονικών διασταυρώσεων.

Τα λεφτά που απαιτούνται για το Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα σπαταλούνται ήδη αλλού. Το κράτος εισπράττει περίπου 40% του ΑΕΠ, και τα παίρνει κι από τους φτωχούς κι από τους ανέργους (μέσω ΦΠΑ, ΕΦΚ, κλπ). Οι υπηρεσίες που παρέχει είναι κάκιστες, όπως λέει το 96% των Ελλήνων (τελευταίοι στην ΕΕ, με μεγάλη διαφορά). Ξοδεύουμε 14,5% του ΑΕΠ για κοινωνικές δαπάνες (χώρια οι συντάξεις) με τη χειρότερη αποτελεσματικότητα στην Ευρώπη. Επιπλέον, πληρώνουμε πάνω από 2,5δις πρόωρες συντάξεις σε υγιείς ανθρώπους.

Στην πρώτη φάση, το Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα απαιτεί ένα ποσό της τάξης των 2δις (λίγο πάνω από 1% του ΑΕΠ). Κατόπιν, όσο περισσότεροι δηλωθούν στο σύστημα του eΕΕΕ τόσο ακριβότερο θα είναι, αλλά και τόσο καλύτερο θα είναι το ηλεκτρονικό αρχείο διασταυρώσεων. Υπό αυτό το πρίσμα, το σύστημα λειτουργεί σαν επένδυση ενάντια στη φοροδιαφυγή. Ταυτόχρονα γλιτώνουμε και τις σπατάλες μέσω υπουργικών και τοπικών «οργανισμών», σκοτεινών «ΜΚΟ», και κομματικών γραφείων, αφού υποκαθίστανται τα άλλα επιδόματα.

Η εξάλειψη της απόλυτης φτώχειας με ηλεκτρονικό Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα πρέπει να ξεκινήσει άμεσα. Για ένα ουσιαστικό Κοινωνικό Κράτος που βοηθά όσους έχουν πραγματικά ανάγκη. Αλλά, καθώς είμαι φιλελεύθερος, και γιατί κανείς δεν είναι πλήρως ελεύθερος αν είναι φτωχός.

Φώτης Κοκοτός