Για άλλη μια φορά δυσφημίστηκε η Ελλάδα σε όλον τον κόσμο με την καταδίκη για καταπάτηση ανθρωπίνων δικαιωμάτων: τον αποκλεισμό των ομόφυλων ζευγαριών από το Σύμφωνο Συμβίωσης. Για μένα ήταν κάτι τελείως λογικό, τελείως φυσικό: τα ομόφυλα ζευγάρια πρέπει να έχουν τα ίδια ακριβώς δικαιώματα με τους ετερόφυλους.

Για πολλούς συμπολίτες μου, όμως, δεν είναι τόσο προφανές. Ορισμένοι, μάλιστα, εμφορούνται κι από έντονα συναισθήματα δυσφορίας, τα οποία λέγονται συλλήβδην «ομοφοβία». Θα προσπαθήσω να εξηγήσω πώς εγώ, ένας ετεροφυλόφιλος γονέας, ξεπέρασα την όποια εγγενή αποστροφή και μπορώ πλέον με παρρησία να γράφω υπέρ του δικαιώματος τεκνοποίησης από ομόφυλα ζευγάρια.

Κατ’ αρχάς, να θέσω το πλαίσιο: στην Ελληνική έννομη τάξη επιτρέπεται ήδη η απόκτηση τέκνων από ομόφυλα ζευγάρια. Αυτό είναι κάτι που οι περισσότεροι δεν γνωρίζουν, και νομίζουν ότι υπάρχει κάποια απαγόρευση. Το αντίθετο: η υιοθεσία είναι ατομικό δικαίωμα! Δε χρειάζεται να είσαι σε ζευγάρι, πόσο μάλλον παντρεμένο ζευγάρι. Η υιοθεσία, κατά το Νόμο, δεν επηρεάζεται από τη σεξουαλική προτίμηση, ούτε καν απ’ το εάν έχεις σύντροφο. Το ίδιο ισχύει και για την υποβοηθούμενη αναπαραγωγή: τεχνητή γονιμοποίηση ή και παρένθετη κύηση γυναικών. Αυτά είναι δικαιώματα που υπάρχουν ήδη και χρησιμοποιούνται από ομόφυλα ζευγάρια σε όλον τον κόσμο. Πολλές χιλιάδες παιδιά έχουν ήδη ανατραφεί σε οικογένειες με ομόφυλους γονείς.

Επομένως, ας θέσουμε το ερώτημα ευθέως: «Πρέπει να απαγορευθεί η τεκνοποίηση από ομόφυλα ζευγάρια;». Για να προσεγγίσω μέσα μου την απάντηση, χρειάστηκε να απαντήσω ορισμένες άλλες ερωτήσεις, μερικές από τις οποίες ήταν: Θα απαγόρευα να αποκτήσουν παιδιά κάποιοι άνθρωποι διαφορετικής φυλής από μένα; Διαφορετικής θρησκείας; Θα επέτρεπα την τεκνοποίηση στους φασίστες; Στους δολοφόνους; Θα απαγόρευα να αποκτήσουν παιδιά οι πνευματικά καθυστερημένοι; Θα απαγόρευα να αποκτήσουν παιδιά οι κληρονομικά ασθενείς;

Απαντώντας στις ερωτήσεις αυτές, κατάφερα να προσεγγίσω το θέμα από τη σκοπιά των ανθρώπινων δικαιωμάτων, απαλλαγμένος από τις προσωπικές μου προτιμήσεις. Κατάλαβα πως δεν έχει καμία σημασία αν εγώ θεωρώ κάποιον ακατάλληλο ν’ αναθρέψει σωστά τα παιδιά του. Ούτε έχει νόημα να περνάμε όλοι από εξετάσεις «σεξουαλικής καθαρότητας» πριν τεκνοποιήσουμε. Προφανώς και είναι πολύ σημαντική ευθύνη να αναθρέφει κανείς παιδιά. Προφανώς και πρέπει να γίνεται με σοβαρότητα, με επίγνωση, με συναίσθηση και με υπευθυνότητα. Κι εγώ θα ήθελα να είμαι καλύτερος γονιός και -μάλλον- το ίδιο θα ήθελαν και όλοι οι γονείς. Αλλά είναι τελείως διαφορετικό πράγμα αυτό και τελείως διαφορετικό πράγμα μία απαγόρευση.

Αφού ξεπέρασα τον σκόπελο της υποτιθέμενης «ακαταλληλότητας», αναρωτήθηκα κάτι εντελώς πρακτικό: πώς θα ήταν ποτέ δυνατόν να απαγορευθεί η τεκνοποίηση σε μία κοινωνική ομάδα. Μήπως θα εφαρμόζαμε στείρωση προκαταβολικά; Μήπως θα έπρεπε να θεσπίσουμε τη θέση του «ελεγκτή τεκνοποίησης» (ενός κρατικού υπαλλήλου, ίσως, και με αναγνωρισμένο τίτλο σπουδών); Τι εξουσίες θα δίναμε στην «Υπηρεσία Ευγονικής Εποπτείας» και σε ποιο Υπουργείο θα υπαγόταν: στο Υγείας, το Προστασίας του Πολίτη, ή μήπως στο Θρησκευμάτων; Και θα είχε μήπως την εξουσία να κατάσχει τα παιδιά των ομόφυλων ζευγαριών και να τα πηγαίνει υποχρεωτικά σε ορφανοτροφείο; Πολύ σύντομα, αυτή η υποθετική κουβέντα για απαγόρευση τεκνοποίησης από ομόφυλα ζευγάρια απάγεται σε άτοπο και καταντά γελοία. Αυτοαναιρείται.

Να σημειώσω και κάτι άλλο που ακούγεται συχνά, αλλά το οποίο εμένα προσωπικά δε με επηρέασε καθόλου. Υπάρχουν κάποιοι που λένε πως δεν είναι «φυσικό» να κάνουν παιδιά τα ομόφυλα ζευγάρια. Η απάντηση μου ήταν και παραμένει πολύ απλή: δεν έχει καμία σημασία! Το αν κάτι είναι «φυσικό» δε σημαίνει πως είναι σωστό ούτε δίκαιο. Αυτή είναι μία θεμελιώδης έννοια της φιλοσοφίας του Δικαίου. Ούτε το κάπνισμα είναι φυσικό, ούτε οι μοτοσυκλέτες, ούτε η ελεύθερη πτώση, και όλα σκοτώνουν. Επομένως, το επιχείρημα καταρρίπτεται εξ υπαρχής. Είναι άκυρο. Ούτε έχει σημασία πως υπάρχουν στη φύση πολλά ομόφυλα ή και μονόφυλα είδη ζώων, που μπορούν και τεκνοποιούν «φυσικά», χωρίς τεχνολογία και γιατρούς. Εδώ μιλάμε για τις ανθρώπινες κοινωνίες κι όχι για τη ζούγκλα. Για κράτος δικαίου και όχι θεοκρατία.

Δεν είναι εύκολο να ξεπεράσει κανείς τις ηθικές του αναστολές για κάτι ασυνήθιστο. Αντιθέτως, απαιτείται μία δύσκολη υπέρβαση των στερεοτύπων και της καθεστηκυίας νοοτροπίας. Η μετάβαση από το συνηθισμένο προς το ασυνήθιστο είναι συνήθως μια μοναχική πορεία. Η παγίδα του συντηρητισμού είναι η ευκολία του: είναι πολύ πιο εύκολο να μην αλλάξεις τίποτα, παρά να κάνεις τον κόπο να αλλάξεις τις απόψεις σου. Άλλωστε, κι εγώ κάποτε δυσκολεύτηκα να ξεπεράσω τις προκαταλήψεις μου για να φτάσω ως εδώ.

Χρειάζεται τόλμη και κόπο να παραδεχτούμε όλοι πως τα δικαιώματα των ομόφυλων ζευγαριών είναι ανθρώπινα δικαιώματα, τα ίδια με τα δικαιώματα των ετερόφυλων. Για μένα, έναν ετεροφυλόφιλο γονέα, τα δικαιώματα των ομόφυλων ζευγαριών είναι κι αυτά ιερά, όπως όλων μας.

ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΤΩΝ ΟΜΟΦΥΛΩΝ ΖΕΥΓΑΡΙΩΝ

Πρέπει να ντρεπόμαστε όλοι μας! Καταδικάστηκε ξανά η Ελλάδα από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, αυτή τη φορά γιατί απέκλεισε τα ομόφυλα ζευγάρια από το Σύμφωνο Συμβίωσης. Συμφωνώ κι εγώ με τους ανώτατους δικαστές: στα ανθρώπινα δικαιώματα δε χωρούν εξαιρέσεις. Και βέβαια, χωρίς εξαιρέσεις ούτε στη συμβίωση, ούτε και στον γάμο.

Στην κοινή αντίληψη, ο γάμος διαφέρει από την απλή συμβίωση γιατί περιλαμβάνει και τον σκοπό της απόκτησης τέκνων. Αφού γίνει ο γάμος, διάφορες διατάξεις καθορίζουν τα θέματα ονοματοδοσίας, τα κληρονομικά και άλλα παρεμφερή θέματα. Έναντι του Νόμου, λοιπόν, τα ομόφυλα ζευγάρια πρέπει να έχουν τα ίδια ακριβώς δικαιώματα με τα ετερόφυλα: να συζούν, να παντρεύονται, να αποκτούν παιδιά.

Για την απόκτηση τέκνων, μάλιστα, είτε αυτά είναι φυσικοί απόγονοι είτε υιοθετημένα παιδιά, τα πράγματα είναι απλά και ξεκάθαρα: η υιοθεσία είναι ατομικό δικαίωμα στην Ελληνική έννομη τάξη. Επομένως, δεν τίθεται καν ζήτημα για ζευγάρια: φτάνει ο ένας εκ των δύο συντρόφων να υιοθετήσει, ασχέτως του εάν είναι παντρεμένοι. Αυτό λέει ο Νόμος.

Για τη δε τεκνοποίηση, η τεχνολογία έχει ήδη εφεύρει τρόπους, όπως η τεχνητή γονιμοποίηση και η παρένθετη κύηση, και σίγουρα θα βρεθούν και άλλοι τρόποι. Σημασία δεν έχει τόσο ο τρόπος απόκτησης απογόνων, αλλά το δικαίωμα αυτό καθ’ εαυτό. Η στέρηση του δικαιώματος στην τεκνοποίηση θα ήταν κατάφωρη παραβίαση που θα επέφερε άλλη μια ντροπιαστική καταδίκη για την Ελλάδα.

Σε αυτό το σημείο, σημειώνω πως υπάρχουν κάποιοι που θα ζητούσαν να απαγορευθεί η υιοθεσία από ομόφυλα ζευγάρια. Τα επιχειρήματά τους αφορούν είτε στη διάπλαση των παίδων είτε στις σχέσεις τους με τα άλλα παιδιά, θεωρώντας πως η απαγόρευση θα προστάτευε τα παιδιά και την κοινωνία. Άλλωστε, μόνον έτσι μπορεί να δικαιολογηθεί η απαγόρευση ενός ατομικού δικαιώματος: αν μπορεί να στοιχειοθετηθεί κοινωνικό όφελος.

Όμως, στο συγκεκριμένο ζήτημα, εκείνο της υιοθεσίας από ομόφυλα ζευγάρια, δεν υπάρχει ούτε ένα παράδειγμα μελέτης στην παγκόσμια επιστημονική βιβλιογραφία υπέρ μιας απαγόρευσης. Αν δεν υπάρχουν τέτοια στοιχεία, τα επιχειρήματα δε μπορούν να θεωρηθούν βάσιμα ενώπιον του Νόμου. Τα υποτιθέμενα «δίκια» ενάντια στην υιοθεσία βασίζονται, στην καλύτερη περίπτωση, σε καλοπροαίρετη προκατάληψη.

Τα δικαιώματα των ομόφυλων ζευγαριών είναι ανθρώπινα δικαιώματα, τα ίδια με τα δικαιώματα τα ετερόφυλων. Δεν αποδέχομαι καμία διάκριση με βάση την προτίμηση συντρόφου, ούτε –φυσικά– αποδέχομαι  τις διακρίσεις με βάση το φύλο. Το δικαίωμα των ομόφυλων ατόμων να συζούν, να παντρεύονται και να αποκτούν τέκνα είναι το ίδιο ιερό με το δικαίωμα των ετερόφυλων. Στα ατομικά δικαιώματα δε χωρούν εκπτώσεις.

Φώτης Κοκοτός