Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των επιστημόνων, 4,8 έως 12,7 εκατομμύρια τόνοι πλαστικού καταλήγουν στους ωκεανούς. H ποσότητα αυτή, όπως σημειώνει η Greenpeace, είναι ικανή να γεμίσει κάθε μέτρο ακτογραμμής παγκοσμίως με 15 σακούλες σουπερμάρκετ γεμάτες με πλαστικό σκουπίδι, ενώ αν η κατάσταση δεν αλλάξει, το 2025 η ποσότητα αυτή θα αυξηθεί σε 30!

Στη δε Μεσόγειο θάλασσα, μια από τις πλέον μολυσμένες του πλανήτη, η μέση πυκνότητα θαλάσσιων σκουπιδιών ανέρχεται στα 560 τεμάχια/τετρ. χλμ., ενώ στην Ελλάδα η πυκνότητα των θαλάσσιων σκουπιδιών στον βυθό υπολογίζεται μεταξύ 24 και 1.211 τεμαχίων ανά τετρ. χλμ., με το νούμερο αυτό να εκτοξεύεται στον Σαρωνικό, όπως προκύπτει από άλλη έρευνα, στα 3.428 τεμάχια.

Ολες οι ερευνητικές εργασίες συμφωνούν ως προς τη συντριπτική επικράτηση του πλαστικού μεταξύ των σκουπιδιών. Εν τέλει αυτός ο πολιτισμός θα καταβυθιστεί από τα σκουπίδια του και από την αλαζονεία με την οποία η ανθρωπότητα παρατηρεί τον φυσικό κόσμο;

Τις πρώτες ημέρες του Ιουνίου η Greenpeace εγκαινιάζοντας τη νέα εκστρατεία της ενάντια στα πλαστικά μιας χρήσης σχημάτισε στην πλατεία Μοναστηρακίου ένα τεράστιο ψηφιδωτό το οποίο απεικόνιζε την πασίγνωστη μινωική τοιχογραφία με τα δελφίνια που κοσμεί το παλάτι της Κνωσού.

Στόχος της περιβαλλοντικής οργάνωσης ήταν να αναδείξει το τεράστιο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι θάλασσές μας λόγω της εκτεταμένης ρύπανσης από πλαστικά αντικείμενα μιας χρήσης. Ως προς την ανεύρεση των πλαστικών ποτηριών για τη δημιουργία του ψηφιδωτού η Greenpeace δεν δυσκολεύτηκε ιδιαίτερα.

Μια βόλτα στους κάδους σκουπιδιών στο κέντρο της Αθήνας και της Πανεπιστημιούπολης ήταν αρκετή για τη συγκέντρωση του απαραίτητου υλικού. Και αυτό καθώς στη χώρα μας η εξάρτηση από το πλαστικό μιας χρήσης έχει προσλάβει ανεξέλεγκτες διαστάσεις.

Καθημερινά στη χώρα μας χρησιμοποιούνται, όπως εξηγεί στην «Εφ.Συν.» ο υπεύθυνος εκστρατείας για τη θαλάσσια ρύπανση της Greenpeace Αλκης Καφετζής, ένα εκατομμύριο καφέδες σε πλαστικό ποτήρι μιας χρήσης. Το τερατώδες αυτό νούμερο αφορά λιγότερο από το 1% του πλαστικού που καταναλώνεται ετησίως στην Ελλάδα.

Επίσης σύμφωνα με εκτιμήσεις, τα πλαστικά μπουκάλια που καταναλώνονται ετησίως σε όλη την επικράτεια αγγίζουν τα δύο δισεκατομμύρια, ενώ η χρήση της πλαστικής σακούλας χτυπά νέα εντυπωσιακά ρεκόρ. Οπως προκύπτει από την έρευνα που διενήργησε το Ινστιτούτο Ερευνας Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών (ΙΕΛΚΑ) τον Μάρτιο του 2017, ο Ελληνας καταναλωτής λαμβάνει κατά μέσο όρο ανά επίσκεψη στο σουπερμάρκετ 3,9 σακούλες.

Υπολογίζεται επίσης ότι οι πλαστικές σακούλες για το σύνολο του λιανεμπορίου στη χώρα ετησίως υπερβαίνουν τα 4,5 δισεκατομμύρια. Εν ολίγοις αντιστοιχούν 400 σακούλες ανά κάτοικο κατατάσσοντας την Ελλάδα στην πρώτη θέση κατανάλωσης πλαστικής σακούλας σε σύγκριση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο που ανέρχεται στα 175 τεμάχια.

Παράλληλα στην Ελλάδα από τους 180.000-300.000 τόνους πλαστικής συσκευασίας που παράγονται κάθε χρόνο (με το σύνολο της ετήσιας ζήτησης σε πλαστικό να εκτιμάται στους 500.000 τόνους) μόλις ένα μικρό ποσοστό από τη συνολική αυτή ποσότητα ανακυκλώνεται αφού, σύμφωνα με το Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων, η ανακύκλωση των αστικών στερεών αποβλήτων περιορίζεται στο 15% της συνολικής παραγωγής, αν και πολλοί υποστηρίζουν ότι στην πραγματικότητα το νούμερο αυτό είναι ακόμη πιο χαμηλό. «Η εμπειρία μας από τους κάδους ανακύκλωσης είναι απογοητευτική», σημειώνει ο κ. Καφετζής.

«Σκοτωμένα ζώα μέσα σε αυτούς και εν γένει χρήση των μπλε κάδων όπως οι κάδοι των σκουπιδιών. Θα έπρεπε να υπάρχει διαχωρισμός των οργανικών υλικών που θα οδηγηθούν στην κομποστοποίηση για τη δημιουργία λιπάσματος και οι λοιπές συσκευασίες να οδεύουν προς ανακύκλωση», προσθέτει.

Σημειώνεται δε ότι το 50% των απορριμμάτων είναι οργανικά τα οποία μπορούν να μετατραπούν σε λίπασμα. Ανεπαρκές σύστημα διαχείρισης απορριμμάτων, έλλειψη ενημέρωσης των καταναλωτών, απουσία ευαισθητοποίησης των πολιτών συνθέτουν το πλαίσιο.

Οι εικόνες που αντικρίσαμε στους δρόμους τις ημέρες της απεργίας των εργαζομένων στην καθαριότητα ήταν αποκαρδιωτικές για μία ακόμη φορά και επικίνδυνες βεβαίως για τη δημόσια υγεία. Μια χώρα που παράγει σκουπίδια. Ο δείκτης ευημερίας και πολιτισμού όμως μιας κοινωνίας είναι αντιστρόφως ανάλογος με τα παραγόμενα σκουπίδια του...

Μια πλωτή χωματερή και η Μεσόγειος

Ερευνητές του Πανεπιστημίου της Τασμανίας και του βρετανικού οργανισμού RSPB επισκέφθηκαν τον περασμένο Μάιο το απόμερο κοραλλιογενές νησί Χέντερσον που βρίσκεται στο κέντρο του Ειρηνικού ωκεανού. Το θέαμα που αντίκρισαν ήταν αποτρόπαιο καθώς το νησί έχει καλυφθεί με 38 εκατομμύρια κομμάτια πλαστικού που μεταφράζεται σε 18 τόνους πλαστικού.

Σύμφωνα με τους ερευνητές, ο αριθμός αυτός αντιπροσωπεύει την υψηλότερη πυκνότητα ανθρωπογενών απορριμμάτων που έχει καταγραφεί καθώς η πυκνότητα αγγίζει το 99,8% της ρύπανσης από πλαστικό. «Αυτό που συμβαίνει στο νησί Χέντερσον δείχνει ότι δεν υπάρχει καμία διαφυγή από τη ρύπανση από το πλαστικό ακόμη και στα πιο απόμακρα μέρη των ωκεανών», τόνισε η δρ Τζένιφερ Λάβερς του Πανεπιστημίου της Τασμανίας.

Σε αυτές τις μεγάλες πλωτές χωματερές σκουπιδιών που απαντούν στον Ειρηνικό, τον Ινδικό, τον Ατλαντικό, τις λεγόμενες «δίνες απορριμμάτων», το 90% των απορριμμάτων αποτελείται από πλαστικό. Μάλιστα το 80% των πλαστικών που εντοπίζονται στους ωκεανούς προέρχεται από την ξηρά, ενώ το υπόλοιπο 20% από πλοία, υπεράκτιες πλατφόρμες εξόρυξης πετρελαίου και φορτηγά πλοία. Και η Μεσόγειος;

Η Μεσόγειος θάλασσα χαρακτηρίζεται πλέον δυστυχώς από τις πλέον ρυπασμένες θάλασσες του πλανήτη, με τη μέση πυκνότητα θαλάσσιων σκουπιδιών να ανέρχεται στα 560 τεμάχια/τετρ. χλμ., την ώρα που στον βορειοανατολικό Ατλαντικό είναι 220 τεμάχια/τετρ. χλμ. και στον υπόλοιπο κόσμο 80 τεμάχια/τετρ. χλμ.

Ειδικότερα οι επιστήμονες εκτιμούν ότι 1.455 τόνοι πλαστικού επιπλέουν σήμερα στη Μεσόγειο. Και αυτό καθώς πρόκειται για μια θάλασσα κλειστή που συσσωρεύει και κρατάει τα απορρίμματα που δέχεται, χωρίς αυτά να έχουν διεξόδους διαφυγής.

Οπως διευκρινίζει ο κ. Καφετζής, «η Μεσόγειος θάλασσα είναι επίσης από τις πλέον πυκνοκατοικημένες, με έντονη τουριστική και εμπορική κίνηση και εξαιτίας της γεωμορφολογίας της, δηλαδή της κλειστής λεκάνης όπου τα ύδατά της ανακυκλώνονται κάθε εκατό χρόνια». Αυτό όμως που βλέπουμε στις παραλίες συνιστά την κορυφή του παγόβουνου καθώς το 94% των πλαστικών απορριμμάτων βρίσκεται στον βυθό της θάλασσας.

Ούτε λίγο ούτε πολύ στην αντίληψή μας υποπίπτει μόλις το 5% των απορριμμάτων καθώς πέραν των άλλων το πλαστικό είναι παρόν ακόμη κι εκεί όπου δεν φαίνεται, διότι μπορεί να διασπαστεί σε μικροσκοπικά κομμάτια, γνωστά ως μικροπλαστικά.

Μάλιστα οι επιστήμονες του Ινστιτούτου Θαλάσσιας Προστασίας «Αρχιπέλαγος» σημειώνουν πως ένα από τα πλέον επικίνδυνα προϊόντα πλαστικού που χρησιμοποιείται ευρέως τα τελευταία χρόνια είναι οι λεγόμενες «βιοδιασπώμενες» σακούλες όπως χαρακτηρίζονται, που όμως στην πραγματικότητα το υλικό τους όχι μόνο δεν βιοδιασπάται και δεν ανακυκλώνεται, αλλά μέσω της προσθήκης χημικού καταλύτη στο υλικό διασπάται ταχύτατα σε μικρά κομμάτια και στη συνέχεια σε μικροσκοπικά σωματίδια που εισέρχονται στην τροφική αλυσίδα σε σύντομο χρονικό διάστημα.

Οι μεγάλες πλαστικές συσκευασίες, διευκρινίζει η Greenpeace, όπως οι σακούλες, μπορούν να έχουν ολέθριο αποτέλεσμα για τις χελώνες, τις φώκιες και τα δελφίνια, αφού τα ζώα κινδυνεύουν να μπλεχτούν, να πνιγούν και να στραγγαλιστούν με αυτές ή να τις καταπιούν. Ομως, ένας πολύ μεγαλύτερος αριθμός οργανισμών είναι πιθανό να καταπιεί τα μικροσκοπικά κομμάτια πλαστικού, γνωστά ως «μικροπλαστικά» (πλαστικά κομμάτια μικρότερα των 5mm).

Τα μικροπλαστικά στο θαλάσσιο οικοσύστημα είναι ένας σοβαρός κίνδυνος. Μπορούν να βλάψουν τους θαλάσσιους οργανισμούς, αφού καταλήγουν στο στομάχι και στους ιστούς τους. Επίσης, αποτελούν πηγή τοξικών ουσιών, καθώς περιέχουν τέτοιες στα συστατικά τους στοιχεία, ενώ παράλληλα απορροφούν επιπλέον τοξικές ουσίες που βρίσκονται στο θαλασσινό νερό.

Τα μικροπλαστικά μπορεί να προέρχονται από θραύσματα μεγαλύτερων πλαστικών αντικειμένων, όπως μπουκάλια και συσκευασίες, είτε να είναι σωματίδια που έχουν κατασκευαστεί σε αυτό το μέγεθος, όπως τα μικροσκοπικά σφαιρίδια στις κρέμες προσώπου και τις οδοντόκρεμες.

Σε αναφορά του Περιβαλλοντικού Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών για τα πλαστικά σκουπίδια στη θάλασσα και τα μικροπλαστικά που εκπονήθηκε το 2016 σημειώνεται πως η κατανάλωση θαλάσσιων οργανισμών που φιλτράρουν το νερό της θάλασσας, όπως τα μύδια και τα στρείδια, αποτελεί τον πιθανότερο τρόπο έκθεσης του ανθρώπου στα μικροπλαστικά.

Η συγκεκριμένη διαπίστωση δεν αφαιρεί βεβαίως από το κάδρο και άλλους εμπορεύσιμους θαλάσσιους οργανισμούς. Σε κάθε περίπτωση terra incognita παραμένει η γνώση μας για τις επιπτώσεις των μικροπλαστικών στην ανθρώπινη υγεία...

Μες στου Αιγαίου τα νερά...

Οι θάλασσες και οι ωκεανοί δεν έχουν σύνορα. Επομένως τα ελληνικά χωρικά ύδατα δεν θα μπορούσαν να εξαιρεθούν από τον συναγερμό που σημαίνει η επιστημονική κοινότητα.

Ερευνα που διενεργήθηκε το 2017 για το Αιγαίο πέλαγος βασιζόμενη στα κυρίαρχα ρεύματα κατέδειξε πως οι υψηλότερες συγκεντρώσεις επιπλεόντων σκουπιδιών αναμένεται να εντοπιστούν κυρίως στο βόρειο Αιγαίο, στον κόλπο του Σαρωνικού, στην Εύβοια και στην Κρήτη.

Επίσης οι υψηλότερες συγκεντρώσεις σκουπιδιών σε παραλίες αναμένονται στον Σαρωνικό, στην ανατολική Πελοπόννησο, στον Παγασητικό ενώ η φυσιολογία της θάλασσας του Αιγαίου ευνοεί τη συσσώρευση σκουπιδιών στις παραλίες των Κυκλάδων και σε κόλπους της Κρήτης.

Το αξιοσημείωτο επίσης της έρευνας αφορά το γεγονός ότι η θάλασσα του Αιγαίου χαρακτηρίζεται πηγή κατά κύριο λόγο θαλάσσιας ρύπανσης και όχι υποδοχέας απορριμμάτων. Σε κάθε περίπτωση σε ένα σύστημα όπως το Αιγαίο με πολύπλοκα ρεύματα και ανέμους ο εντοπισμός των περιοχών με τα μεγαλύτερα προβλήματα απαιτεί ενδελεχή ερευνητική εργασία.

Ωστόσο είναι εμφανές ότι το μεγαλύτερο πρόβλημα αφορά τις περιοχές κοντά στα αστικά κέντρα (Σαρωνικός, Πατραϊκός, Θερμαϊκός), χωρίς βέβαια το πρόβλημα να περιορίζεται αποκλειστικά σε αυτές.

Σε έτερη έρευνα που διενεργήθηκε το 2015 για τα σκουπίδια στη θάλασσα με τη μέθοδο του ψαρέματος με τράτες σε τέσσερις διαφορετικές περιοχές της Ελλάδας, διαπιστώθηκε πως ο Σαρωνικός είναι η περιοχή με το μεγαλύτερο πρόβλημα, ενώ έπονται οι Κυκλάδες και ο Ευβοϊκός.

Τα πλαστικά, όπως χαρακτηριστικά σημειώνεται στη μελέτη, ήταν παρόντα σε όλες τις δειγματοληψίες σε ποσοστό 67-91%, ενώ ακολουθούσαν τα ρούχα και τα μεταλλικά αντικείμενα. Συνολικά 1.063 τεμάχια σκουπιδιών ανασύρθηκαν στις τέσσερις αποστολές ψαρέματος βάρους 37.703 γραμμαρίων.

Στον Σαρωνικό επίσης σε έρευνα που διενεργήθηκε το 2016 για την πυκνότητα των σκουπιδιών διαπιστώθηκε ότι τα σκουπίδια έχουν την τάση να συσσωρεύονται στα μεγαλύτερα βάθη (200-350 μέτρα), ενώ η πυκνότητά τους υπολογίστηκε στα 3,428 τεμάχια ανά τετραγωνικό χλμ., ενώ στις βόρειες ακτές της Τζιας (σε μελέτη του 2013) βρέθηκαν μικροπλαστικά σε συγκεντρώσεις πάνω από 300 τεμάχια ανά τετραγωνικό μέτρο, υποδεικνύοντας πως η βασική πηγή μικροπλαστικών στο Αιγαίο είναι κατά πάσα πιθανότητα η ανοιχτή θάλασσα με τα θαλάσσια ρεύματα και τους ανέμους να διαδραματίζουν καταλυτικό ρόλο.

Τέλος, μια μελέτη του 2009 και του 2011 ερεύνησε την παρουσία μικροϊνών πλαστικού σε 114 σημεία στην ακτογραμμή των ελληνικών νησιών και της ηπειρωτικής Ελλάδας. Μικροΐνες πλαστικού εντοπίστηκαν σε όλα τα σημεία, με τις μεγαλύτερες συγκεντρώσεις στην Αττική και την Ικαρία το 2009 και στη Σίφνο το 2011.

Αν όχι τώρα, πότε;

Το 2015 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προχώρησε στη δημιουργία Σχεδίου Δράσης για την Κυκλική Οικονομία με μακροπρόθεσμους στόχους τη μείωση της υγειονομικής ταφής των απορριμμάτων, την αύξηση της ανακύκλωσης και της επαναχρησιμοποίησης των προϊόντων.

Το φθινόπωρο του 2017 θα πραγματοποιηθούν δύο συζητήσεις γι' αυτό το Σχέδιο Δράσης που θα προβλέπει την αναθεώρηση τεσσάρων οδηγιών για την Κυκλική Οικονομία και τη συμφωνία για μια ευρωπαϊκή στρατηγική για τα πλαστικά. Η ελληνική κυβέρνηση εμφανίζεται να υποστηρίζει ρηξικέλευθα μέτρα στο πνεύμα της Κυκλικής Οικονομίας. Αυτό μένει να αποδειχθεί επί του πρακτέου.

Η Greenpeace καλεί τον αναπληρωτή υπουργό Περιβάλλοντος, κ. Φάμελλο, να διασφαλίσει ότι η υπό διαμόρφωση ευρωπαϊκή νομοθεσία θα περιορίσει τις κυριότερες αιτίες της πλαστικής ρύπανσης και θα πάρει μέτρα στη χώρα μας για τη δραστική μείωση της παραγωγής πλαστικού μιας χρήσης, την αλλαγή των καταναλωτικών συμπεριφορών και την ενίσχυση της καινοτομίας.

Προς αυτή την κατεύθυνση, η Greenpeace καλεί και εμάς να συμμετάσχουμε στη σχετική διαδικτυακή συλλογή υπογραφών προς τον Ελληνα υπουργό.

«Οι θάλασσές μας πνίγονται στα πλαστικά και η σύστασή τους αλλάζει. Οι εταιρείες που έχουν τη μεγαλύτερη ευθύνη θα έπρεπε να αναλάβουν υψηλότερο κόστος. Ομως οφείλουμε κι εμείς να αλλάξουμε νοοτροπία. Μπορούμε να αποφύγουμε τα πλαστικά μιας χρήσης, μπορούμε να διεκδικήσουμε την απόδοση των χώρων και πάρκα με βρύσες, μπορούμε με μικρές αλλαγές στην καθημερινότητά μας να επιτύχουμε εντυπωσιακά αποτελέσματα. Εχουμε πεισθεί πως αυτός ο τρόπος ζωής που περιλαμβάνει τόνους πλαστικού είναι απαραίτητος για τη ζωή μας. Μήπως πρέπει να αναθεωρήσουμε;», σημειώνει στην «Εφ.Συν.» ο υπεύθυνος της εκστρατείας για τη θαλάσσια ρύπανση της Greenpeace.

Αυτό το καλοκαίρι το πλοίο της Greenpeace, το Rainbow Warrior, θα βρεθεί για τον σκοπό αυτό στη Ζάκυνθο στις 20-21 Ιουλίου, στο Ηράκλειο στις 24-25 Ιουλίου και στη Σύρο στις 30-31 Ιουλίου.

Εμείς ας αναρωτηθούμε: Μήπως διά του κοινωνικού εθισμού εξοικειωνόμαστε και αποδεχόμαστε σιγά σιγά κάθε μορφή επέμβασης στη φύση; Κάθε μορφή βιασμού της;

Συντάκτης: Ντίνα Ιωακειμίδου

πηγή

Πηγή: pancreta