Το σενάριο είναι γνωστό. Δύο έφηβοι αρέσουν ο ένας στον άλλο, φλερτάρουν και ανταλλάσσουν τολμηρά μηνύματα. Η κοπέλα παρακινείται από τον αγαπημένο της να του στείλει μια ιδιωτική της φωτογραφία. 

Αποδέχεται την πρόκληση, αρχίζει να του στέλνει αποκαλυπτικές φωτογραφίες της, ίσως και να λαμβάνει αντίστοιχες από εκείνον. Μερικές ημέρες, εβδομάδες ή μήνες αργότερα οι ερωτευμένοι ψυχραίνονται. Ο χωρισμός τους είναι παταγώδης. 

Για λόγους εκδίκησης, ο «πληγωμένος» νεαρός αποφασίζει να δημοσιοποιήσει στα κοινωνικά δίκτυα μια τολμηρή φωτογραφία ή βίντεο της πρώην φιλενάδας του, την οποία έχει ακόμη στην κατοχή του. 

Μιλάμε για το λεγόμενο πορνό εκδίκησης (revenge porn) που συνίσταται στην δημοσιοποίηση σεξουαλικού περιεχομένου εικόνων, βίντεο και άλλων προσωπικών στοιχείων, χωρίς την συναίνεση του απεικονιζόμενου, σε οποιοδήποτε μέσο. 

Οι επιπτώσεις μιας τέτοιας δημοσιοποίησης είναι μείζονες. Για την εν λόγω κοπέλα συνίστανται σε βρισιές, ταπεινώσεις (slut shaming), διάφορες απειλές, όπως ότι θα το πουν στους γονείς της. Πρόκειται για έναν σοβαρό διασυρμό. Για τον νεαρό  τα πράγματα έχουν αλλιώς.

«Θα πουν ότι η κοπέλα είναι εύκολη. Η υπόληψή της σπιλώνεται και μπορεί να φτάσει μέχρι την αυτοκτονία. Από την άλλη, αν είναι όμορφη, οι άνθρωποι θα πουν στον νεαρό: “Ναι, καλά τα κατάφερες!” και θα νιώσει μια κάποια υπερηφάνεια που ό,τι έκανε αφορούσε ένα όμορφο κορίτσι». 

Αυτή είναι η εξήγηση που δίνει ένας από τους 400 μαθητές γυμνασίου στο πλαίσιο μιας μελέτης για τον διαδικτυακό σεξισμό που διενεργήθηκε από το Διεθνές Πανεπιστημιακό Παρατηρητήριο Εκπαίδευση και Πρόληψη (OUIEP) και χρηματοδοτήθηκε από το κέντρο Hubertine Auclert για την ισότητα ανδρών - γυναικών.

Ρίχνουν το φταίξιμο στο κορίτσι 

Τα κορίτσια και τα αγόρια δεν υφίστανται με τον ίδιο τρόπο τις επιπτώσεις από την δημοσιοποίηση μιας απόκρυφης φωτογραφίας στα κοινωνικά δίκτυα. 

Αυτού του είδους η ανάρτηση στον ιστό και η ευρεία διάχυση που ενδέχεται να επακολουθήσει, τροφοδοτούν τις φήμες εκατέρωθεν, χωρίς όμως να μέμφονται την χειρονομία του κακόβουλου καταδότη και να εκφράζουν συμπάθεια για το θύμα του. 

Αντιθέτως, ρίχνουν το φταίξιμο στην κοπέλα, της οποίας η σεξουαλικότητα αποκαλύπτεται δημοσίως με βάση έναν μηχανισμό αντιστροφής της ενοχής. 

Ενώ η κοπέλα που βλέπει την προσωπική της εικόνα να εκτίθεται ερήμην της, κρίνεται ένοχη και καταδικάζεται από τους συνομηλίκους της, ο νεαρός κερδίζει σημαντικά σε δημοτικότητα. 

Ακόμη κι όταν η προσωπική φωτογραφία που κυκλοφορεί είναι ενός αγοριού, οι επιπτώσεις είναι παρόμοιες: αρνητικές για τα κορίτσια και θετικές για τα αγόρια, εκτός εάν το αγόρι αναπαρίσταται κατά εμφανώς γενετήσιο τρόπο (αν αποκαλύπτεται η ανατομία του επί παραδείγματι). 

Ένας μαθητής της Β’ Γυμνασίου λέει: «Υπάρχουν πολλοί περισσότεροι κίνδυνοι, όταν είσαι κορίτσι. Αν ένα κορίτσι ανεβάσει στα κοινωνικά δίκτυα την φωτογραφία ενός αγοριού, εκείνο δεν πτοείται. Θα χαρεί μάλιστα, επειδή πιθανώς κάποιοι να πούνε: “Ωραίο σώμα έχεις”. Αντίθετα, αν ένα αγόρι αποκαλύψει την φωτογραφία ενός κοριτσιού, εκείνο δεν θα χαρεί διόλου, γιατί θα βιώσει την κατακραυγή και θα την κακοχαρακτηρίσουν». 

Έλεγχος της γυναικείας σεξουαλικότητας 

Έστω ότι οι έφηβοι μπορεί να χαίρουν διαφόρων επιπέδων δημοτικότητας, μόνο εκείνη των κοριτσιών παίζεται στο επίπεδο της υπόληψης, της φήμης. Η υπόληψη είναι ο μηχανισμός εκείνος μέσω του οποίου οι κοπέλες κατατάσσονται είτε ως καλά και σεμνά κορίτσια (καλή φήμη), είτε ως «ελαφρών ηθών» ως εύκολες (κακή φήμη).

Η υπόληψη της οποίας χαίρει κάποιο πρόσωπο φέρνει επίσης στο προσκήνιο τις προσβολές του φύλου, που στοχεύουν τα κορίτσια και αποτελούν έναν από τους κυριότερους μηχανισμούς ελέγχου της γυναικείας σεξουαλικότητας. Αναλόγως της σπουδαιότητας που της προσδίδει κανείς, η φήμη των κοριτσιών διακυβεύεται συνεχώς στις κοινωνικές τους σχέσεις, τόσο από την διαμεσολάβηση των αγοριών, όσο και στις σχέσεις μεταξύ κοριτσιών. 

Διότι οι ίδιες κρίνονται μεταξύ τους με βάση την υπόληψη της οποίας χαίρουν. Για να προφυλαχθούν, οι νεαρές κοπέλες παραμένουν σε απόσταση από εκείνες των οποίων η υπόληψη έχει ήδη ή δύναται να σπιλωθεί.  

Η δημοτικότητα στον κυβερνοχώρο

Ο κυβερνοχώρος είναι ένας τόπος όπου μπορεί κανείς να διαχειριστεί, να αμαυρώσει αλλά και να προστατεύσει την φήμη των κοριτσιών. Η διαχείριση μπορεί να αναληφθεί από τα ίδια τα κορίτσια, που επιλέγουν π.χ. μια «καλή» φωτογραφία προφίλ π.χ.) ή από οποιοδήποτε άλλο πρόσωπο που έχει στην κατοχή του κατέχει «φάκελο» (πληροφορίες ή εικόνες των οποίων η μετάδοση θα μπορούσε να εκθέσει).

Μπορεί η υπόληψη κάποιου να αμαυρωθεί. Πράγμα που συμβαίνει όταν σε ένα κορίτσι αποδοθεί κακή φήμη επειδή τράβηξε ή δημοσιοποίησε - έστω και σε ένα άτομο - μια φωτογραφία που μπορεί να θεωρηθεί «τολμηρή», ή που υπήρξε θύμα ασέλγειας ή επειδή είχε ξεδιάντροπες σεξουαλικές πρακτικές, επειδή ντύθηκε άσεμνα, επειδή δέχθηκε να την αγγίξουν χωρίς να εκφράσει την άρνησή της κ.οκ. Όλες οι παραπάνω καταστάσεις περιγράφηκαν από τους εφήβους ή τις έφηβες που ερωτήθηκαν στο πλαίσιο της μελέτης που διενεργήθηκε σε σχολικό περιβάλλον. 

Οι ίδιες οι νεαρές κοπέλες καταφεύγουν σε αυτούς τους μηχανισμούς ως μέσο πίεσης προς τους συνομηλίκους τους. 

Ο κυβερνοχώρος, μπορεί επίσης να καταστεί ο χώρος όπου επιβεβαιώνει κανείς την φήμη του, όπου μπορεί να προστατεύεται  από ενδεχόμενες δυσφημιστικές επιθέσεις. Τούτο μπορεί να γίνει μέσα από την ελεγχόμενη ανάρτηση στοιχείων που αποδεικνύουν ότι η κοπέλα βρίσκεται σε αισθηματική σχέση αρκεί να πρόκειται για σχέση ετεροφυλόφιλη και φαινομενικά σταθερή.

Αυτή ακριβώς η σχέση μπορεί να προφυλάξει τις κοπέλες από την κατακραυγή. Διότι επιβεβαιώνει ότι η δημόσια εικόνα των κοριτσιών είναι αρκετά καλή, ώστε να ενδιαφέρει τα αγόρια. Επομένως, η ύπαρξη ενός άρρενος, μόνιμου παρτενέρ, λειτουργεί ως παράγοντας προστασίας, που επιβεβαιώνει ότι η κοινωνική συμπεριφορά της νεαρής είναι η αρμόζουσα. Τότε, μπορεί και εκείνη να κερδίσει δημοτικότητα.

Ένας σεξισμός, που σχεδόν δεν εκπλήσσει

Με ετούτα λοιπόν τα στοιχεία ανάλυσης, θα πρέπει να κατανοήσουμε τα φαινόμενα που σχετίζονται με την υπόληψη των νεαρών κοριτσιών. Αν δεν ανταποκριθούμε επαρκώς στις προσδοκίες των φύλων, σημαίνει ότι επιδιώκουμε να τις αγνοήσουμε ή ότι απλούστατα δεν τις ελέγχουμε, δυο επιλογές ούτως ή άλλως απαράδεκτες. 

Η κοπέλα που τραβά και αποστέλλει μια προσωπική φωτογραφία, ακόμη κι αν την προορίζει για το αγόρι της, οφείλει να γνωρίζει ότι η εν λόγω φωτογραφία θα κυκλοφορήσει ευρύτερα. Και δεν πρέπει να πέσει από τα σύννεφα για την ρετσινιά που θα της κολλήσουν. 

Σε ένα τέτοιο πλαίσιο, το να υπάρχει μια φωτογραφία σου που κυκλοφορεί στην σφαίρα του διαδικτύου, θεωρείται αναγκαστικά ότι έχει, τρόπον τινά, γίνει επίτηδες (πάντα σύμφωνα με τα λεγόμενα των εφήβων). Κι εδώ λοιπόν, ο κυβερνοσεξισμός δεν είναι παρά η επιδίωξη, μέσω ψηφιακών εργαλείων ενός σεξισμού σχεδόν συνηθισμένου, που δεν εκπλήσσει πλέον,  σύμφωνα με τον οποίο οι γυναίκες και οι άντρες βρίσκονται περιχαρακωμένοι σε κοινωνικούς και γενετήσιους ρόλους, απαραιτήτως μειωτικούς.

Το να αναλαμβάνουμε δράση κόντρα στον ιδιότυπο αυτόν σεξισμό του διαδικτύου προϋποθέτει ασφαλώς, την προώθηση μιας χρηστής και πολιτικά ορθής χρήσης των ψηφιακών εργαλείων, και κυρίως την συμμετοχή καθενός και καθεμιάς μας στον προβληματισμό σχετικά με την ισότητα μεταξύ κοριτσιών - αγοριών και τις νόρμες του φύλου. 

* Της Gabrielle Richard, Πανεπιστήμιο Paris-Est Créteil Val de Marne (UPEC)

Πηγή: rue89

Μετάφραση - Επιμέλεια: Γεωργία Πρωτογέρου

Πηγή: tvxs.gr