Είναι Σάββατο 16 Ιουλίου 2016 και περίπου 1 το μεσημέρι. Σχεδόν από τις 10 το πρωί έχουμε σαρώσει όλη την ειδησεογραφία σχετικά με το «πραξικόπημα» στην Τουρκία. Δεν υπάρχει η παραμικρή αμφιβολία πως το κυρίαρχο μέρος της ειδησεογραφίας σχετικά με το πραξικόπημα και την εξέλιξή του ξεκίνησε και δημιουργήθηκε στα social-media.
Αυτό που έγινε τελικά στην Τουρκία, ήταν πως αποδείχτηκε ότι ο λαός της φοβάται περισσότερο τον Ερντογάν και τον θρησκευτικό φανατισμό, από ό,τι τον στρατό, επιλέγοντας τελικά την δικτατορία που επιθυμεί να συνεχίσει να κατέχει την εξουσία (αυτό βέβαια, είναι μόνο μια προσωπική άποψη και τίποτα περισσότερο).
Κατά την διάρκεια του πραξικοπήματος οι σελίδες της τουρκικής «δημοκρατίας» στις σελίδες κοινωνικής δικτύωσης, έκαναν την ακόλουθη δημοσίευση (εστάλη και με sms) που αναμεταδόθηκε από χιλιάδες ανθρώπους:
Σε μετάφραση, αυτό σημαίνει:
Ελάτε όλοι στις πλατείες της πόλης για να κάνουμε ασφαλή την εθνική βούληση.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Εννοεί στην Istanbul (Κωνσταντινούπολη).
Δηλαδή, η υπάρχουσα κυβέρνηση (που όντως έχει αναδειχθεί με εκλογές), ζητούσε από τους ανθρώπους να βγουν σε πλατείες, όπως η περιβόητη πλατεία Ταξίμ που το 2013 είχε αποτελέσει χώρο μαζικών διαδηλώσεων και μιας ξέφρενης κατασταλτικής βίας, με πολλούς νεκρούς και ανάμεσά τους (ο πρώτος που δολοφονήθηκε) ο Kerem Can Karakaş μέλος της κοινότητας του ανοιχτού λογισμικού (με την οποία το osarena είχε και έχει άριστη σχέση και επαφή). Και αυτό το ζητούσε μέσα από τα social-media που εκείνο το διάστημα τα είχε καταστείλει και ήδη γίνονταν προσπάθειες στην συνέχεια για την απαγόρευσή τους στην χώρα.
Να θυμίσουμε για όσους και όσες δεν γνωρίζουν πως ο Ερντογάν έχει δηλώσει θαυμαστής του Χίτλερ, έχει απομακρύνει το κοσμικό κράτος επιβάλλοντας θρησκευτικούς αναχρονισμούς και φυσικά η διαφθορά οργιάζει ενώ εφαρμόζονται καθαρά τακτικές ακραίων δικτατορικών καθεστώτων. Πολιτικά, στην Ελλάδα, κάτι αντίστοιχό του είναι ο Σαμαράς και φυσικά με τις γενικότερες και ειδικότερες απόψεις του ταυτίζονται τα περισσότερα πολιτικά κόμματα, συμπεριλαμβανομένων και της παρούσας συγκυβέρνησης.
Με όλα αυτά λοιπόν, ήρθε ξανά στην επικαιρότητα «η συμβολή των social-media στην δημοκρατία», με την συζήτηση να φουντώνει για αυτό το θέμα και ενώ είναι βέβαιο πως τις προσεχείς ημέρες θα ενταθεί.
Και όπως συμβαίνει σε αυτές τις περιπτώσεις, στους ηλεκτρονικούς «τοίχους» χωράνε τα πάντα. Δεν είναι μυστικό άλλωστε πως τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, με την ίδια ευκολία που διαχέουν την πληροφορία, το ίδιο εύκολα την διαστρεβλώνουν. Στους τοίχους των social-media υπάρχει χώρος για τα πάντα: να προπαγανδίσεις, να μιλήσεις για ελευθερία, για ελπίδα, να δημιουργήσεις φόβο... Βλέπετε, ένας ηλεκτρονικός τοίχος δεν έχει ανάγκη από μερεμέτια και επισκευές και δεν μπορεί να βαφτεί ούτε με μπογιά μα ούτε και με αίμα. Όταν ο καθένας γράφει εκεί, ξέρει καλά πως δεν μπορεί να βρεθεί νεκρός από το πάτημα μιας σκανδάλης ή την ρίψη μιας οβίδας.
Όμως τα likes, shares και retweets (μερικές χιλιάδες ή και εκατομμύρια) είναι ικανά να προκαλέσουν κοινωνικές και πολιτικές συγκρούσεις, μα και ανατροπές. Η κατεύθυνση και το αποτέλεσμα που θα έχουν μπορεί να είναι το οποιοδήποτε, μα αυτό δεν αλλάζει το γεγονός πως τα status και τα share βοηθάνε στην ταχύτατη διάδοση της είδησης, έχοντας ως ακόμα και την δύναμη να επιβάλλουν κάτι (όχι πάντα, μα συχνά).
Ωστόσο, αυτό δεν είναι κάτι νέο. Ο E. J. Hobsbaum κάπου στα μέσα του 1850 έγραφε [«Η εποχή των επαναστάσεων, 1789 - 1848»]:
Σπάνια οι προβλέψεις για επανάσταση ήταν τόσες πολλές και τόσο συγκλίνουσες, μολονότι δεν πετύχαιναν πάντοτε την συγκεκριμένη χώρα ή την ακριβή ημερομηνία. Μια ολόκληρη ήπειρος περίμενε, έτοιμη πάντα να διαδώσει τα νέα της επανάστασης σχεδόν αμέσως από πόλη σε πόλη με τον ηλεκτρονικό τηλέγραφο.
Βλέπουμε λοιπόν, πως η ανάγκη για την διάδοση της πληροφορίας, ιδιαίτερα σε περιόδους αναταραχών, υπήρξε σημαντική, αν και βέβαια ο καθένας έγραφε τα δικά του. Όμως, η ανάγκη για την πληροφορία υπήρξε ανέκαθεν σημαντική [στίχοι του Κώστα Τριπολίτη, από τον «Επιβάτη» του Μίκη Θεοδωράκη]:
Γύρεψα θάλαμο του ΟΤΕ
να σε ειδοποιήσω
όμως δεν πρόλαβα ποτέ...
κι' όλα με πήγαν πίσω.Τώρα, χωρίς πληροφορία στη ζωή σου
στα προηγούμενα τα λόγια μου βασίσου.
Όμως, την έκρηξη της πληροφορίας και την μαζική συμμετοχή ανθρώπων σε μαζικές διαμαρτυρίες που έγιναν πολύ γρήγορα γνωστές από τα κοινωνικά δίκτυα, σαν ευρύτερο κοινό τις είδαμε και μάθαμε λίγα χρόνια πριν από τα κινήματα της «αραβικής άνοιξης» και στην αρκετά διαφορετική μορφή τους που ακολούθησε σε ευρωπαϊκές και αμερικάνικες πόλεις. Ασχέτως του αποτελέσματος, από την πλατεία Ταχρίρ έως το Σίντι Μπουζίντ, από την Δαμασκό μέχρι την Τεχεράνη και το Λονδίνο, και από την πλατεία Συντάγματος μέχρι την Πουέρτα Ντελ Σολ και την Γουόλ Στρητ, οι πολίτες παγκόσμια διεκδίκησαν ατομικά και πολιτικά δικαιώματα, κοινωνικές και πολιτικές ελευθερίες, κοινωνική δικαιοσύνη και ισότητα.
Ήταν η εποχή που αναδύθηκε αυτό το οποίο λίγο μετά ονομάστηκε ως «δημοσιογραφία των πολιτών».
Βέβαια, μαζί με αυτά, μάθαμε και την δράση του ιδρύματος του Σόρος που παρέδιδε μαθήματα ειρηνικών επαναστάσεων σε ακτιβιστές πολλών χωρών της Αφρικής και Ευρώπης, μα αυτό είναι μια άλλη ιστορία που δεν θα αναλύσουμε εδώ. Το αποτέλεσμα όμως αυτού ήταν πως αυτές οι σπουδαίες και με νόημα λαϊκές εξεγέρσεις ήταν μόνο τέτοιες (εξεγέρσεις), και όχι επαναστάσεις. Ήταν διεκδικήσεις, και όχι απαιτήσεις. Ήταν αποδοχή του συστήματος ζητώντας λιγότερη διαφθορά και θέσεις εργασίας, μα όχι για την ανατροπή του και την ανάδειξη ενός ομότιμου και δικαίου συστήματος.
Όμως, μέσω των socials και των αναδημοσιεύσεων, άνθρωποι σε ολόκληρο τον πλανήτη μάθανε για τον φόνο του εφημεριδοπώλη στο Λονδίνο από τους μπάτσους, του αυτοπυρπολημένου Ταρέκ Μπουαζίζι, της Αΐσα, της Εμάν, του Καλέντ της Μανάλ, της Lina και τόσων άλλων ανθρώπων που ποτέ δεν θα μάθουμε τα ονόματά τους αλλά νοιώθαμε τις υπάρξεις, τον λόγο τους και τον αγώνα τους τόσο κοντά μας και τόσο οικεία, μέσα από τα όσα γράφανε στα κοινωνικά δίκτυα και αναμεταδίδονταν ταχύτατα.
Μέσα από βίντεο των καθημερινών ανθρώπων, τραβηγμένα από την κάμερα του κινητού τους, γίναμε μάρτυρες καταστάσεων εξουσιαστικής βίας, ταυτιστήκαμε, εξοργιστήκαμε και ήρθαμε πιο κοντά στα όσα συνέβαιναν εκεί [μια αναδρομή των καταστάσεων κατά την περίοδο εκείνη και τον ρόλο που έπαιξαν τα social-media, δίνει το βιβλίο: «Οι ακτιβιστές του ψηφι@κού κόσμου»].
Ήταν περισσότερο μια κοινωνική εξέγερση παρά μια επανάσταση. Υπήρχε μεγάλη αναταραχή.
Ενώ οι άνθρωποι εξεγείρονταν εναντίον του καθεστώτος, ταυτόχρονα δεν είχαν καμία εμπιστοσύνη στην αντιπολίτευση.
Επρόκειτο για μια κοινωνική εξέγερση με πολύ περιορισμένη πολιτική προοπτική...
έγραφε για εκείνη την περίοδο (2010 - 2013) των κοινωνικών εξεγέρσεων ο Ρώσος συγγραφέας και ακτιβιστής Boris Kagarlisky και αντικατοπτρίζει πλήρως την σημερινή πραγματικότητα σχεδόν σε παγκόσμια κλίμακα.
Με πιο απλά λόγια λοιπόν και πέρα από τις όποιες ωραιοποιήσεις και γενικεύσεις επιχειρούνται, η πραγματικότητα είναι η εξής:
1. Ο ρόλος των μέσων κοινωνικής δικτύωσης σαφώς και είναι διττός και δεν υπάρχει η παραμικρή αμφιβολία πως κινούνται μέσα στην καπιταλιστική πραγματικότητα.
Είναι παραπάνω από προφανές, πως το Facebook, το Twitter και άλλες πλατφόρμες ούτε σχεδιάστηκαν για επαναστάσεις, ούτε και είναι δυνατόν να παίξουν πρωτεύοντα ρόλο στην διοργάνωση και στην πορεία κοινωνικών εξεγέρσεων.
Άλλωστε, όσο εύκολα διαδίδονται τα νέα και οι ιδέες, άλλο τόσο εύκολα συμβαίνει και το αντίθετο. Μην ξεχνάμε πως ο σύγχρονος φασισμός, βρήκε άφθονο χώρο στα social-media.
Πρακτικά, σαν μέσα (ιδιαίτερα το Facebook) έχουν ευτελιστεί· και μάλλον σε αυτό έπαιξε ρόλο η αθρόα συμμετοχή πολιτικών, συμβατικών ΜΜΕ και των δημοσιογράφων τους μαζί με μια σειρά στρατευμένων trolls και φυσικά των πρόθυμων ηλιθίων. Οι λίγες πραγματικά ουσιαστικές συζητήσεις που μπορεί να διεξαχθούν, χάνονται τελικά στον σωρό των σχολίων και της ροής.
2. Ουσιαστικά, μάλλον με την χρήση αυτών των μέσων είναι πολύ πιο εύκολο να γίνουν εκτιμήσεις και προβλέψεις με μεγάλη ακρίβεια. Ακόμα και για την επόμενη εξέγερση. Η πλατφόρμα Analyst του i2 δεν είναι κάτι νέο και είναι ένα από τα εργαλεία (Social Network Analysis) που κάνουν (και) αυτήν την δουλειά. Αν ήταν ένα βιβλίο που να περιέχει όλα αυτά, κατά παράδοξο τρόπο το περιγράφει ο Orwell· όχι όμως στο «1984» ππου αναφέρεται συχνά, μα στο βιβλίο του «Blind Faith»..
Οι ΜΚΟ «Solidarity Now» και « Open Society Foundations» του Τζορτζ Σόρος και οι «πορτοκαλί επαναστάσεις» (ή του «τσαγιού» του «μεταξιού» του «παπύρου», των «ρόδων» και όλα αυτά τα γραφικά ονόματα που δοθήκαν μετά), είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου.
Είναι πλέον γνωστό πως στις «πολύχρωμες επαναστάσεις» σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης είχε στρατηγικό ρόλο η αμερικανική εταιρεία Rock Creek Creative PR, η οποία στο παρελθόν είχε συνεργαστεί με την CIA, το ΝΑΤΟ αλλά και η γαλλική αεροναυπηγική Thales S.A., έλαβε 150.000 δολάρια για τον ρόλο που έπαιξε στην «πορτοκαλί επανάσταση» της Ουκρανίας.
Τέτοιες περιπτώσεις είναι πάρα πολλές και δεν υπάρχει αμφιβολία πως στο προσεχές μέλλον θα δούμε και άλλες.
3. Τα πολιτικά συστήματα είτε αυτά είναι κοινοβουλευτικές δημοκρατίες είτε «σοσιαλιστικές» ή και απλά δικτατορίες, στον 21ο αιώνα έχουν ένα κοινό: ΔΕΝ υπάρχουν πολιτικές εναλλακτικές λύσεις. Αυτό με λίγα λόγια σημαίνει πως ακόμα και στις πιο μεγάλες κοινωνικές εξεγέρσεις, η δομή του συστήματος θα παραμείνει και πάλι επάνω της θα κτιστεί η «επόμενη ημέρα».
Οι κρατικές δυνάμεις καταστολής όχι μόνο είναι πιο αυξημένες και πιο εξοπλισμένες από ποτέ (σε παγκόσμια κλίμακα), μα πλέον πράττουν χωρίς κανένα πρόσχημα τον ρόλο που δημιουργήθηκαν οι αστυνομικές δυνάμεις (στα ύστερα χρόνια του μεσαίωνα) που δεν είναι άλλος από την καταστολή και τον έλεγχο του πλήθους και την διαφύλαξη της εξουσιαστικής κάστας / «ευγενών».
4. Τα social-media αν και είναι τεχνολογία της σύγχρονης εποχής, υπακούν στις βασικές δομές της προπαγάνδας και για μαντέψτε ποιοι είναι αυτοί που όχι μόνο την κατέχουν άριστα, μα μπορούν να την διασπείρουν εύκολα και τάχιστα.
Οι φορές που πλήθη βγήκαν στους δρόμους εξυπηρετώντας στην ουσία σκοπιμότητες, πολύ μεγαλύτερες από αυτές που θα μπορούσαν να φανταστούν, είναι πολλές. Τα πρόσφατα συμβάντα στην Τουρκία είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα που η παραπλάνηση και ο φόβος έπαιξαν τον πιο καθοριστικό ρόλο. Ακόμα και αν το φοβικό κλίμα διαφέρει σε Αφρική, Ευρώπη, Ασία κλπ, το αποτέλεσμα είναι το ίδιο.
Τα social media νοιάζονται περισσότερο για την λέξη «media» παρά για την λέξη «social». Όπως λέει ο McLuhan: «το μέσο είναι το μήνυμα».
Από την ρήση αυτή προκαλείται μια σειρά αναπόφευκτων συνεπαγωγών.
Το μέσο αντιπροσωπεύει την τεχνολογία.
Η τεχνολογία σιχαίνεται κάθε παραδοσιακή έννοια ηθικής.
Ελλιπής ηθική σημαίνει ελλιπής συνείδηση, αφού η τελευταία θα λειτουργεί μόνο υπό την γνωστική και όχι υπό την ηθική της διάσταση.
[Έλβη Μιχαηλίδου – δημοσιογράφος]
Επανάσταση δεν είναι ούτε το Like, ούτε το status στην σελίδα του φασίστα / υπουργού / ηλίθιου. Οι επαναστάσεις γίνονταν και πριν το Facebook, αιώνες πριν το διαδίκτυο.
Ναι, μπορούν αυτά τα μέσα να διαδώσουν κάτι τάχιστα, μια αδικία, κάποια κοινωνικά αιτήματα, μα τελικά τι σκοπό θα εξυπηρετήσουν; Το Live-streaming για παράδειγμα, ίσως πράγματι ενδυνάμωσε τοπικά κοινωνικά κινήματα, επειδή κάποια βίντεο έκαναν γνωστή την εξουσιαστική βία σε μεγαλύτερες πληθυσμιακές ομάδες γρήγορα [Live-streaming και Κοινωνικά Κινήματα], μα από την άλλη μπορούν να χρησιμοποιηθούν και αντίστροφα. Και εδώ οι περιπτώσεις είναι πολλές, μα ίσως πιο χαρακτηριστική είναι η σκοτεινή ιστορία του βίντεο «Kony 2012», το οποίο παρουσίαζε τα φρικτά εγκλήματα που πραγματοποιεί σε χώρες της Κεντρικής Αφρικής η οργάνωση «Στρατός Αντίστασης του Κυρίου» υπό την ηγεσία του Τζόζεφ Κόνι. To βίντεο, που δημιούργησε η οργάνωση «Ιnvisible Children», διαδόθηκε με αστραπιαία ταχύτητα σε όλο τον κόσμο και αποτέλεσε ένα από τα ισχυρότερα επιχειρήματα της αμερικανικής κυβέρνησης για την αποστολή στρατιωτικών δυνάμεων σε αρκετές χώρες της Αφρικής. Λίγο αργότερα έγινε γνωστό ότι η οργάνωση «Invisible Children» ήταν ένας από τους φορείς που είχε προσεγγίσει το Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων των ΗΠΑ, όταν ο πρόεδρος Ομπάμα προωθούσε τα σχέδιά του για την ενίσχυση της διοίκησης AFRICOM του αμερικανικού πενταγώνου.
Αυτό που δεν συζητιέται όμως και δεν γράφεται από τους κατά τα άλλα «σπουδαίους» δημοσιογράφους και κάθε είδους αναλυτή, είναι πως στην ηλεκτρονική εποχή, οι συγκεντρωτικές πλατφόρμες δεν είναι πανάκεια και ούτε σημαίνει πως χωρίς τα κυρίαρχα social-media, δεν θα είχαν απήχηση τα κινήματα και οι ιδέες. Βλέπετε η παραδοξότητα (;) εδώ είναι πως ο αληθινά κινηματικός χώρος, ιδιαίτερα ο αναρχικός, απέδειξε πως αυτό μπορεί να γίνει ακόμα και μέσα από αποκεντρωμένες πλατφόρμες και ηλεκτρονικές υποδομές κρατώντας τα βασικά που είναι η αμεσότητα των ανθρώπινων σχέσεων, το μοίρασμα των ζωών και των συναισθημάτων μας, της γνώσης και την φιλίας μας εκεί που μπορούν να νοηματοδοτηθούν, στον αγώνα ενάντια στην εξουσία, σε δημόσιους χώρους, πεζοδρόμους και πλατείες, στέκια και εστίες αγώνων, καταλήψεις εργοστασίων, στέγης, χρησιμοποιώντας το «e-Revolution» σαν εργαλείο και αγκιτάτσια και όχι σαν αυτοσκοπό.
Γιατί ακομα κι' αν το κλομπ υποκαθιστά τη συζήτηση, οι λέξεις πάντα θα διατηρούν την δύναμή τους.
Οι λέξεις μεταφέρουν νοήματα και, για όσους ακούνε, εκφράζουν την αλήθεια.
Βλέπετε, τελικά όλες αυτές οι social πλατφόρμες δημιούργησαν μα στρεβλή εικόνα της «ηθικότητας» του «κανονικού» και της «αποκλίνουσας συμπεριφοράς» και τελικά της «επαναστατικότητας». Όταν έχουμε φτάσει στο σημείο να πιστεύουμε πως με δικτυακές ψηφοφορίες θα αλλάξουμε τον κόσμο [Δικτυακές Ψηφοφορίες και Επαναστατικότητα] και να έχουμε την ψευδαίσθηση πως κάνουμε ακτιβισμό και επαναστατικές κινήσεις, γράφοντας πως «το ποτάμι είναι βρώμικο», είναι προφανές και το γιατί δεχόμαστε τόσο εύκολα πως η «λαϊκή βούληση» και οι «επαναστάσεις» μπορούν να γίνουν και από το κάθε Facebook.Το θέμα όμως είναι ότι έτσι το ποτάμι δεν καθαρίζεται. Χρειάζεται να το γράψουμε για να το κάνουμε γνωστό και σε άλλους ανθρώπους που ίσως δεν το γνωρίζουνε και να τους παρακινήσουμε να πάμε όλοι μαζί να το καθαρίσουμε.
Θα πρέπει όμως, να σκεφτούμε πως επειδή δεν διεκδικήσαμε ποτέ πραγματικά την ορθή «παραδοσιακή» μόρφωση, με όλα τα παρελκόμενα που θα επέφερε κατά συνέπεια, δεν μπορούμε να αναγνωρίσουμε, πόσω μάλλον να διαχειριστούμε την αληθή πληροφορία.
Ο δικτυακός ακτιβισμός γεννήθηκε μαζί με το διαδίκτυο, την αμέσως επόμενη μέρα· και υπάρχει. Όμως, πλέον έχει ξεφτιστεί από την μη ελέγξιμη ροή της πληροφορίας και τον συγκεντρωτισμό που υπάρχει εξυπηρετώντας τελικά σκοπούς που δεν έχουν να κάνουν με τις ανθρώπινες διεκδικήσεις και ούτε για έναν ισότιμο κόσμο.
Η προπαγάνδα, η δημαγωγία, οι σοφιστείες, ο λαϊκισμός, οι μισές αλήθειες, τα ενσυνείδητα ψεύδη, οι σκόπιμες ασάφειες, οι αποπροσανατολιστικές πληροφορίες, η υποκρισία, ο σφετερισμός των εννοιών και των αξιών, οι παρελκυστικές δηλώσεις, η έντεχνη διέγερση του φαντασιακού, η συνωμοσιολογική ρητορεία, η λασπολογία, οι «διαρροές», ο επικοινωνιακός «θόρυβος» και κυρίως η διαστροφή των εννοιών και των νοημάτων των λέξεων είναι καθημερινή πρακτική στον πολιτικό και τον εν γένει δημόσιο λόγο. Αυτό μπορεί να αντιμετωπιστεί με τον ίδιον ακριβώς τρόπο. Και το διαδίκτυο είναι το μέσον. Και όταν κάνεις επανάσταση, όταν διεκδικείς το δίκαιό σου, το κάθε τι γίνεται όπλο, σφυρί στα χέρια σου. Αυτό μπορεί να συμβεί με τον λόγο και το διαδίκτυο. Και, φυσικά, να ακολουθήσει ο δρόμος.
Το δύσκολο, τελικά, είναι να φιλτράρεις τον λόγο και σαν πρώτη σου πράξη να αμφισβητείς το οτιδήποτε πριν αποδεχθείς μονοκόμματα τον ωραίο λόγο κάποιου άλλου και φυσικά ακόμα περισσότερο να ξεπεράσεις τον εαυτό σου επειδή το κλίμα του φόβου είναι πράγματι τόσο έντονο που αλλοιώνει τις σκέψεις.
Όπως είχε πει και ο ο Ντισραέλι:
Οι λέξεις φωτίζουν και οι λέξεις σκοτίζουν... με τις λέξεις κυβερνιούνται οι άνθρωποι.
Λοιπόν, με το Facebook και τα social-media γενικότερα, δεν γίνονται επαναστάσεις, δεν κερδίζουν δικαιώματα οι άνθρωποι, δεν αλλάζει κάτι, μα στο τέλος όλα αλλοιώνονται και διαστρεβλώνονται δημιουργώντας μια «εικονική πραγματικότητα».
Πηγή: pancreta