Στη σύγχρονη εποχή, που όλοι μιλούν για βιωσιμότητα, αειφορία, η Ελλάδα καταδικάστηκε για ακόμη μια φορά για την αμέλεια, την εγκληματική της αμέλεια προς το περιβάλλον.

Μετά από μια μεγάλη εισήγηση το Δεκέμβριο του 2020, εν μέσω πανδημίας, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης καταδίκασε την Ελλάδα, γιατί δεν έκανε τίποτα για να προστατεύσει τους οικότοπους της και τα σπάνια είδη που ζουν σε αυτούς. Δηλαδή ενώ είχε προθεσμία μέχρι το 2012, να νομοθετήσει για την προστασία των 239 τόπων που βρίσκονται μέσα σε περιοχές Natura 2000, είτε δεν το έκανε καθόλου, είτε αποσπασματικά, σε κάθε περίπτωση ημιτελώς.

Ανάμεσα σε αυτούς τους 239 τόπους είναι και το Ελαφονήσι. Η παραλία καρτ-ποσταλ της Δυτικής Κρήτης, με τα τροπικά νερά και τη ροζ άμμο. Την προηγούμενη εβδομάδα μια εικόνα ενός Ιταλού φωτογράφου που επισκέφτηκε την περιοχή και η οποία αναδημοσιεύτηκε σε δημοφιλή λογαριασμό του Instagram, ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων από το κοινό. Οι ομπρέλες και οι ξαπλώστρες καλύπτουν μεγάλο μέρος της εξωτικής παραλίας, χιλιάδες οι λουόμενοι από όλο τον κόσμο. Οι χρήστες οργισμένοι, έγραψαν από κάτω τις διαμαρτυρίες τους. Άλλοι θυμόντουσαν την παραλία πριν από 30 χρόνια που δεν είχε τίποτα πάνω, άλλοι έλεγαν ότι δεν υπάρχει ελεύθερο σημείο να βάλεις την πετσέτα σου. Ο Δήμαρχος της περιοχής απάντησε ότι την παραλία την προσέχουν σαν τα μάτια τους, ότι δεν υπάρχει ούτε ένα σκουπίδι και ότι θα έπρεπε να τοποθετηθούν και άλλες ξαπλώστρες για να μπορεί να εξυπηρετηθεί ο κόσμος.

Καθένας με τον πόνο του.

Ποια είναι όμως η αλήθεια πίσω από αυτή την ιστορία; Ποιος προστατεύει, αν προστατεύει αυτό τον επίγειο παράδεισο;

Το ρεπορτάζ λέει ότι οι προσπάθειες προστασίας της παραλίας στο Ελαφονήσι ξεκίνησαν στις αρχές της δεκαετίας του ’90 και ότι έχει μεγάλη ανάγκη αυτός το τόπος να προστατεύεται γιατί είναι σπάνιος και μοναδικός. Είναι μια περιοχή εκπληκτικής ομορφιάς και βιοποικιλότητας, μια περιοχή ιδιαίτερης περιβαλλοντικής σημασίας, που έχει ενταχθεί στο δίκτυο Natura 2000. Φιλοξενεί σπάνια κεδροδάση, αλλά και ορισμένα αφρικανικά είδη χλωρίδας, φαινόμενο που εμφανίζεται μόνο σε 2-3 σημεία στην Ευρώπη. Είκοσι χρόνια μετά, δεν είναι λίγοι εκείνοι που προσπάθησαν να φτιάξουν τις προϋποθέσεις, τους κανόνες και τους νόμους προστασίας του. Η πολιτεία, οι Δήμοι, περιβαλλοντικές οργανώσεις, απλοί πολίτες πολέμησαν για αυτό. Τίποτα, μάλλον σχεδόν τίποτα δεν έχει γίνει.

Ας δούμε όμως με προσοχή την ιστορία και τα δεδομένα, ας βγάλει ο καθένας τα συμπεράσματα του και ας αναλάβουν όσοι είναι υπεύθυνοι τις ευθύνες τους.

Η ΠΟΛΥΦΕΡΝΗ ΝΥΦΗ

Το νησί, το Ελαφονήσι, ήταν πάντοτε μια πολύφερνη νύφη. Οι δυο γειτονικοί Δήμοι, Καντάνου-Σελίνου και Κισσάμου, που είναι ουσιαστικά συνιδιοκτήτες του Ελαφονησίου, είχαν πάντοτε τις διαφορές τους για το πόσο κομμάτι τους ανήκει. Προφανώς τα έχουν βρει, αφού οι διαμάχες έχουν σταματήσει. Όπως φαίνεται, ο Δήμος Κισσάμου έχει πλέον το μεγαλύτερο κομμάτι εκμετάλλευσης της παραλίας, η οποία αποτελεί ένα από τα πιο δημοφιλή και πιο επισκέψιμα σημεία στο νησί. Υπολογίζεται ότι πάνω από 2.000 άτομα επισκέπτονται καθημερινά την παραλία κατά τους θερινούς μήνες.

Ο ΑΓΩΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ

Στις αρχές του 2006 παρουσιάστηκε η πρώτη φάση της ειδικής περιβαλλοντικής μελέτης στον Οργανισμό Ανάπτυξης Δυτικής Κρήτης, που ήταν τότε υπεύθυνος και που εκπονήθηκε από τον Ο.Α.ΔΥ.Κ. και το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Κρήτης. Το καλοκαίρι του 2008 ήταν πια έτοιμη, αλλά έπρεπε προφανώς να μείνει στα συρτάρια να «σιτέψει» για 10 χρόνια, αφού το 2018 και αφού έγινε η επικαιροποίηση της, υπογράφτηκε από την τότε Γενική Γραμματέα του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας.

Στο μεταξύ εκείνη τη χρονιά το Ελαφονήσι περνά στην ευθύνη του Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Σαμαριάς – Δυτικής Κρήτης (ΦΔ). Τότε, τον Ιούνιο του 2018, ο Φορέας κάλεσε όλους τους εμπλεκόμενους Δήμους και τους ανακοίνωσε επίσημα την απόφαση για την επικαιροποίηση του εθνικού καταλόγου του δικτύου Natura 2000, την επέκταση της χωρικής αρμοδιότητας του ΦΔ στο σύνολο των περιοχών του δικτύου Natura του νομού Χανίων καθώς και το ρόλο του ΦΔ. Τους ενημέρωσε για την έγκριση της μελέτης του Ελαφονησίου από το αρμόδιο Υπουργείο, η οποία προέβλεπε τη ζωνοποίηση της προστατευόμενης περιοχής και καθόριζε τις επιτρεπόμενες χρήσεις σε κάθε ζώνη. Έπρεπε όμως να περιμένουν το σχετικό Προεδρικό Διάταγμα και συμφώνησαν ότι η εφαρμογή του συνόλου των προβλέψεων αυτών δεν είναι δυνατόν να λάβει χώρα εν μία νυκτί και γι’ αυτό αποφάσισαν τη σταδιακή εφαρμογή της. Επιπλέον συμφώνησαν ο ΦΔ να συντάξει πρόταση σχετικά με την τοποθέτηση ομπρελοκαθισμάτων, σύμφωνα με τις προβλέψεις της Ε.Π.Μ.

ΠΟΙΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΕΙ ΤΟ ΕΛΑΦΟΝΗΣΙ

Αυτό είναι μια καλή ερώτηση με μια ασαφή απάντηση.

Ο κ. Δημήτρης Κοντάκος είναι δασολόγος στη Μονάδα Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών Δυτικής Κρήτης και δηλώνει στο Magazine ότι στις προτεραιότητες του νέου Οργανισμού Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής – ΟΦΥΠΕΚΑ, είναι το Ελαφονήσι αλλά και ο Μπάλος. Με ανησυχία μεγάλη μας μιλά για την καταστροφή που επιτελείται κυρίως από τα οχήματα που κατεβαίνουν στην παραλία.

Δημήτρης Κοντάκος: «Όλες οι Ειδικές Περιβαλλοντικές Μελέτες στη χώρα είναι αυτή τη στιγμή σε διαδικασία αναθεώρησης και φυσικά για την Δυτική Κρήτη, καθώς η προηγούμενη δεν κατάφερε να γίνει ποτέ προεδρικό διάταγμα. Είχε κολλήσει για αρκετά χρόνια και το 2018 είχε εγκριθεί από το αρμόδιο Υπουργείο, όμως τότε αποφασίστηκαν να γίνουν νέες μελέτες. Για το Ελαφονήσι, τη μελέτη την αναμένουμε τέλος του καλοκαιριού, ή το Φθινόπωρο να βγει στη διαβούλευση. Αφού ολοκληρωθεί η διαβούλευση, που όποιος θέλει μπορεί να πει την άποψη του και οι φορείς και απλοί πολίτες, ακολουθεί η κατάρτιση του σχεδίου Προεδρικού Διατάγματος το οποίο πρέπει να εγκριθεί από το Συμβούλιο της Επικρατείας και μετά να υπογραφεί το ΠΔ.

Σε κάποιες περιπτώσεις προβλέπει ο νόμος, ότι εφόσον υπάρχει λόγος και απειλείται το φυσικό περιβάλλον, να μην περιμένουμε τα προεδρικά διατάγματα, αλλά να μπορεί ο αρμόδιος υπουργός να εκδώσει μια Υπουργική Απόφαση, περιορισμένης χρονικής ισχύος, μέχρι να υπογραφεί το ΠΔ. Αυτό έχει γίνει στη νήσο Χρυσή στο Λασίθι και στα «Απάτητα Βουνά».

ΤΑ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΑ ΚΑΤΑΣΤΡΕΦΟΥΝ ΤΟ ΕΛΑΦΟΝΗΣΙ

Δημήτρης Κοντάκος: «Το μεγάλο πρόβλημα στο Ελαφονήσι είναι τα αυτοκίνητα. Ο Φορέας Διαχείρισης όπως είναι γνωστό κατάφερε πριν από μερικά χρόνια να παρθεί μια κοινή απόφαση από όλους τους εμπλεκόμενους να μπει μια μπάρα, ώστε να μην κατεβαίνουν τα οχήματα στην παραλία, που σε κάθε περίπτωση απαγορεύεται. Αυτό δεν υλοποιήθηκε από το Δήμο Κισσάμου και σήμερα τα αυτοκίνητα κατεβαίνουν κανονικά στην παραλία.

Για κάποιο χρονικό διάστημα, η Κτηματική Υπηρεσία ήταν υποχρεωμένη να ζητήσει τη γνώμη του ΦΔ για το που θα τοποθετηθούν οι ξαπλώστρες, αυτό όμως καταργήθηκε και περιοριστήκαμε στο να κάνουμε μια σύσταση στους Δήμους ώστε ομπρέλες και ξαπλώστρες να καταλαμβάνουν μια συγκεκριμένη έκταση. Και φυσικά προέβλεπε να μην τοποθετείται τίποτα στο «λαιμό» δηλαδή στο σημείο που ενώνει το νησάκι με την ακτή (σ.σ. το σημείο αυτό είναι γεμάτο ξαπλώστρες σήμερα). Αυτό το σημείο ανήκει και στους δύο Δήμους. Εμείς ουσιαστικά συστήναμε τα μέτρα που προέβλεπε η μελέτη που είχε εγκριθεί, η οποία προέβλεπε την τοποθέτηση μόνο δύο συστάδων από ξαπλώστρες, έκτασης 500 τ.μ. η κάθε μια. Ουσιαστικά από μια συστάδα σε κάθε Δήμο».

ΠΩΣ ΘΑ ΗΤΑΝ ΤΟ ΕΛΑΦΟΝΗΣΙ ΑΝ ΤΟ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΑΜΕ

Δημήτρης Κοντάκος: «Αν είχε εφαρμοστεί η Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη από το 2008 η εικόνα θα ήταν πολύ διαφορετική στο Ελαφονήσι. Δεν προέβλεπε περιορισμό λουομένων, όμως έδινε σαφείς οδηγίες για τις ξαπλώστρες, τα τραπεζοκαθίσματα και φυσικά απαγόρευε τα οχήματα κάθε είδους.

Το Ελαφονήσι θεωρώ ότι σήμερα έχει υποστεί σημαντική καταστροφή, η οποία όμως δεν είναι ανεπανόρθωτη. Αν εφαρμοστούν τα μέτρα προστασίας, θα χρειαστεί μεν κάποιο χρονικό διάστημα, αλλά μπορεί να επανέλθει. Αν συνεχιστεί αυτό που συμβαίνει τώρα, η περιοχή θα αλλάξει, θα γίνει κάτι άλλο. Πρέπει να σταματήσει αυτό που γίνεται, δεν μπορεί να θυσιαστεί το Ελαφονήσι.

Εμείς πλέον ως Οργανισμός Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (ΟΦΥΠΕΚΑ) θέλουμε να δούμε και το θέμα της φέρουσας ικανότητας, πόσα άτομα μπορεί να δεχτεί η παραλία και άλλα. Όμως τώρα πρέπει να σταματήσουν τα κατεβαίνουν τα αυτοκίνητα, αυτό είναι το επείγον. Γιατί αν σταματήσουν, ένα πολύ μεγάλο μέρος της πίεσης θα αρθεί.

Είχαμε τότε προβλέψει που θα παρκάρουν όλα αυτά τα αυτοκίνητα, καθώς υπάρχουν χωράφια στην περιοχή και είχαν βρεθεί ενδιαφερόμενοι για να φτιάξουν τα παρκινγκ, τα οποία θα τα εκμεταλλεύονταν».

ΟΙ ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ ΠΟΥ ΔΕΝ ΤΗΡΗΘΗΚΑΝ

Ο καθηγητής κ. Πέτρος Λυμπεράκης είναι ο πρώην πρόεδρος του Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Σαμαριάς – Δυτικής Κρήτης. Έχει κάνει πολλές κουβέντες, συναντήσεις, συζητήσεις για να μπει μια τάξη στο Ελαφονήσι.

Πέτρος Λυμπεράκης: «Χρόνια τώρα γίνεται παράνομη κίνηση οχημάτων στην παραλία. Ο νόμος είναι ξεκάθαρος και λέει ότι δεν επιτρέπεται η κίνηση εκτός δρόμου γενικά και ένα παραπάνω σε προστατευόμενες περιοχές. Αυτό είχαμε την πρόθεση να το αντιμετωπίσουμε σε συμφωνία με τους Δήμους και τις αρμόδιες υπηρεσίες του κράτους και συζητήθηκε σε αλλεπάληλες συσκέψεις και είχαμε πάρει την απόφαση ότι θα εμποδιστεί η κίνηση των οχημάτων στην παραλία. Οι Δήμοι, με προεξάρχοντα το Δήμο Κισσάμου, υπαναχωρούν σε αυτή την απόφαση με διάφορες προφάσεις, όπως ότι δεν υπάρχουν πάρκινγκ κ.α.

Αυτά είναι προφανώς «προφάσεις εν αμαρτίαις».

Είναι μια παράνομη δραστηριότητα, παράνομα κατεβαίνουν αυτοκίνητα και δίκυκλα στην παραλία και είναι αυτό που κάνει και τη μεγαλύτερη ζημιά σε αυτό το οικοσύστημα. Τα επόμενα είναι παρελκόμενα, δηλαδή το αν έχει 100 ομπρέλες ή 150, ή το τι πωλούν οι καντίνες. Η κοιτίδα του προβλήματος είναι το ότι τα αυτοκίνητα.

Προκαλούν συμπίεση του εδάφους, καταστροφή των κέδρων που είναι προστατευόμενοι, των σπάνιων φυτών. Συντελείται μια καταστροφή εδώ και 20 χρόνια και αν δει κανείς τις φωτογραφίες στο Google earth το διαπιστώνει αμέσως. Δεν χρειάζεται να είσαι ειδικός για να το καταλάβεις».

ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ ΜΠΗΚΕ Η ΜΠΑΡΑ

Πέτρος Λυμπεράκης: «Είχαμε πάρει κοινή απόφαση, δημοσιευμένη στον τύπο, από τον Φορέα Διαχείρισης, από τους δύο Δήμους και από τις περιβαλλοντικές υπηρεσίες, να σταματήσει η κίνηση των τροχοφόρων στην παραλία. Προσωπικά έχω στείλει και τη νομική τεκμηρίωση, η οποία έχει ελεγχθεί από τους νομικούς των Δήμων, αλλά κανείς ποτέ δεν πήρε την απόφαση να σταματήσει την είσοδο των οχημάτων. Είναι θέμα μικροεξυπηρέτησης διάφορων συμφερόντων.

ΟΙ ΞΑΠΛΩΣΤΡΕΣ

Πέτρος Λυμπεράκης: «Προς το νησί δεν έπρεπε να έχουν μπει ξαπλώστρες. Η λωρίδα αυτή είναι κάτι ζωντανό. Φεύγει, έρχεται, πιέζεται, την παίρνουν τα κύματα, ουσιαστικά κάθε χρόνο αλλάζει σχήμα. Έχει τύχει να περπατάς για να περνάς απέναντι στο νησί και άλλες φορές τυχαίνει να πρέπει να κολυμπάς σε πάνω από 5 μέτρα βάθος για να πας στο νησί. Αυτό είναι κάτι ζωντανό, που λειτουργεί και αν βάλεις εκεί ομπρέλες και ξαπλώστρες, κόβεις αυτή τη φυσική λειτουργία.

Η πρόβλεψη σήμερα κάνει λόγο για έξι συστάδες από ξαπλώστρες, δεν τηρείται. Είχαμε συμφωνήσει πόσες και σε ποια σημεία, μπορούν να μπουν, όμως ούτε αυτή η κοινή απόφαση τηρείται. Παλαιότερα είχαν τοποθετηθεί και στο νησί ξαπλώστρες, τουλάχιστον αυτές καταφέραμε τότε να τις απομακρύνουμε».

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ:Βάλτε έστω μια μπάρα στο Ελαφονήσι για να μην κατεβαίνουν τα οχήματα.

Βίκη Βαμιεδάκη