Η περιοχή του Παλίγκρεμνου, Πλακιά, Ρεθύμνου βρίσκεται τις τελευταίες μέρες ξανά στην επικαιρότητα όχι λόγω της τουριστικής της αξίας και του πανέμορφου φυσικού της περιβάλλοντος, αλλά λόγω της έναρξης εργασιών για την κατασκευή μιας νέας τουριστικής επένδυσης στην περιοχή, πάνω στο πιο σημαντικό τοπόσημο, τον Παλίγκρεμνο.

Είναι πασίγνωστο σε όλους ότι το μεγαλύτερο κεφάλαιο μιας περιοχής και αυτό που καθορίζει στο μέγιστο βαθμό την τουριστική της αξία και δυναμική είναι το φυσικό μαζί με το πολιτισμικό περιβάλλον. Για την περιοχή του Πλακιά, ο κόλπος μαζί με το νότιό του χερσαίο τμήμα στο οποίο κυριαρχούν τα απότομα γκρεμνά του Παλίγκρεμνου και στη συνέχεια το ανέγγιχτο μέχρι την κορυφή του λόφου τμήμα, είναι τα στοιχεία που προσδίδουν τη μεγαλύτερη φυσική αξία στην περιοχή και ο λόγος για τη μέχρι τώρα τουριστική της ανάπτυξη. Ο Παλίγκρεμνος δεν είναι τίποτα άλλο από την επιφάνεια ενός μεγάλου ρήγματος που διασχίζει όλη την πλαγιά του ακρωτηρίου και καταλήγει στη θάλασσα στα δυτικά.

Για την μεγάλη γεωλογική, πολιτιστική και ευρύτερη φυσική αξία που έχει η περιοχή, έχουμε εκφραστεί σαν Μουσείο Φυσικής Ιστορίας εδώ και χρόνια, τεκμηριώνοντας και τη θέση μας ενάντια στην κατασκευή της τουριστικής επένδυσης που σχεδιάζεται πάνω από τον Παλίγκρεμνο. Ένας από τους κινδύνους που είχαμε επισημάνει τότε είναι ότι η κατασκευή χωροθετείται μέσα στη ζώνη ολίσθησης βράχων που αποκόπτονται από τις υπερκείμενες κορυφές και κατολισθαίνουν προς τον Παλίγκρεμνο, πάνω από τον οποίο ακόμα και σήμερα, επικρέμονται βράχια.

Όμως πριν δυο χρόνια, το καλοκαίρι του 2020, δημοσιεύθηκε μια εργασία σε ένα κορυφαίο επιστημονικό περιοδικό από μια πολυμελή ερευνητική ομάδα από την Ελλάδα, τη Νέα Ζηλανδία και τη Γερμανία σχετικά με την επικινδυνότητα των ρηγμάτων της Κρήτης. Η εργασία αυτή τεκμηρίωσε την υποψία που πολλοί επιστήμονες είχαμε σχετικά με τη σεισμική επικινδυνότητα των ρηγμάτων του Πλακιά. Γνωρίζαμε ότι τα περισσότερα από αυτά, όπως του Παλίγκρεμνου και των Σελλιών, ξεκίνησαν να δρουν πριν από εκατομμύρια χρόνια (πιθανότητα 6-7), όμως όλες οι ενδείξεις οδηγούσαν στο συμπέρασμα ότι τουλάχιστον το ρήγμα των Σελλιών (Εικόνα 1, Νο21), που αποτελεί τμήμα μιας μεγάλης ζώνης που ξεκινά απ’ τα Σφακιά και καταλήγει στα Λευκόγια, θα πρέπει να είναι ενεργό. Ηεργασία λοιπόν των Nicol, Mouslopoulou, Begg και Oncken (2020, Displacement Accumulation and Sampling of Paleoearthquakeson Active Normal Faults of Crete in the Eastern Mediterranean, AGUDOI 10.1029/2020GC009265) τεκμηρίωσε ότι το ρήγμα των Σελλίων είναι ένα ενεργό ρήγμα με δυνατότητα πρόκλησης σεισμού και κατά συνέπεια και όλη η λεκάνη του Πλακιά που δημιουργήθηκε από τα ρήγματα αυτά είναι ενεργή.

Όπως φαίνεται και από το απλό γεωλογικό σκαρίφημα (Εικόνα 2), η λεκάνη του Πλακιά δημιουργήθηκε εδώ και εκατομμύρια χρόνια από τη βύθιση που προκάλεσαν στην περιοχή τόσο το ρήγμα των Σελλιών (κόκκινη γραμμή), όσο και τα δυο ρήγματα, με αντίθετη κλίση, που υπάρχουν στον Παλίγκρεμνο (πορτοκαλί γραμμές). Μάλιστα τα ρήγματα του Παλίγκρεμνου φαίνεται να είναι αντιθετικά του μεγάλου ρήγματος των Σελλίων και για αυτό και οι γκρεμνοί που δημιουργούν είναι, λόγω περιστροφής τους από το μεγάλο ρήγμα, σχεδόν κατακόρυφοι.  Το καφέ βέλος υποδηλώνει τη θέση των έργων για την τουριστική επένδυση που έχει ξεκινήσει στην περιοχή και η οποία βρίσκεται ανάμεσα στα δυο ρήγματα του Παλίγκρεμνου.

Με βάση τα δεδομένα αυτά και το γεγονός ότι τα δυο ρήγματα του Παλίγκρεμνου φαίνεται να συνδέονται στο βάθος με το ρήγμα των Σελλιών, θα πρέπει με μεγάλη βεβαιότητα να υποθέσουμε ότι και τα ρήγματα του Παλίγκρεμνου είναι δυνητικά ενεργά. Δηλαδή μπορεί να ενεργοποιηθούν τόσο τα ίδια και να προκαλέσουν σεισμό, ή να ενεργοποιηθούν κατά τη διάρκεια σεισμού που μπορεί να προκληθεί από το ρήγμα των Σελλίων ή από άλλο μεγάλο ρήγμα της ευρύτερης περιοχής (όπως για παράδειγμα του Σπηλίου, (Εικόνα 1, Νο25, που έχει δώσει αρκετούς σεισμούς στο πρόσφατο γεωλογικό παρελθόν), και να μετακινήσουν τα πετρώματα.

Μια τέτοια μετακίνηση στην περιοχή του Παλίγκρεμνου σίγουρα θα οδηγήσει σε μεγαλύτερο κίνδυνο καταπτώσεων από τα ανάντη πρανή.

Κατά συνέπεια τίθεται υπό αμφισβήτηση η γεωλογική καταλληλότητα των εδαφών στα οποία πρόκειται να θεμελιωθεί η τουριστική επένδυση και θα  πρέπει πρώτα από όλα ο ίδιος ο επενδυτής να επανεξετάσει τις μελέτες και την όλη επένδυση, καθώς και οι αρμόδιες υπηρεσίες που εξέδωσαν τις σχετικές άδειες.

Του Δρ Χαράλαμπου Φασουλά - Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Παν. Κρήτης