Σωστή απογραφή, καλύτερο Ιντερνετ, και όχι μόνο. Και όμως, το να γνωρίζουμε με ακρίβεια πόσοι είμαστε, πού και υπό ποιες συγκεκριμένες συνθήκες μένουμε αποτελεί πολύτιμο εργαλείο για τη δημιουργία επαρκών υποδομών σε όλα τα επίπεδα έτσι ώστε να ζούμε καλύτερα. 

Το τηλέφωνό σου δεν θα πιάνει καλά. Το ρεύμα θα πέφτει μόλις βάλεις μια επιπλέον συσκευή στην πρίζα. Το σπίτι σου μπορεί να πλημμυρίσει γιατί τα δίκτυα αποχέτευσης δεν θα έχουν αντικατασταθεί ώστε να καλύπτεται ο πληθυσμός της περιοχής. Δεν θα έχεις πρόσβαση στο Ιντερνετ, παρά το γεγονός ότι πληρώνεις για να εξασφαλίσεις υψηλές ταχύτητες. Πρόκειται για μερικές μόνο από τις συνέπειες της αποχής από τη διαδικασία απογραφής που πραγματοποιείται από την Ελληνική Στατιστική υπηρεσία, όπως εξηγεί ο κ. Γιώργος Στασινός, πρόεδρος του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας (ΤΕΕ).

Η πρώτη ηλεκτρονική απογραφή που διενεργείται σε όλη την Ελλάδα αυτές τις μέρες έχει στόχο τη δημιουργία ενός μητρώου πληθυσμού μονίμων κατοίκων της χώρας (ανθρώπων που κατοικούν στην Ελλάδα για ένα χρόνο ή για έξι μήνες και δηλώνουν πρόθεση να παραμείνουν για ακόμα έξι), το οποίο θα έχει συγκροτηθεί πλήρως το 2023 μετά την ενδελεχή επεξεργασία των στοιχείων που θα έχουν συγκεντρωθεί. Στη συνέχεια, κάθε χρόνο θα διενεργούνται «μικρές απογραφές» σε συγκεκριμένα δείγματα πολιτών, στατιστικά υποδείγματα, προκειμένου να επικαιροποιούνται τα στοιχεία. Ετσι θα μπορούμε να γνωρίζουμε τις ανάγκες που υπάρχουν σε κάθε περιφέρεια, δήμο, περιοχή, γειτονιά και γιατί όχι, οικοδομικό τετράγωνο.

«Από την πυκνότητα πληθυσμού ανά γειτονιά σχεδιάζονται τα έργα τηλεπικοινωνιών όπως τα ευρυζωνικά δίκτυα που ετοιμάζονται. Αυτό σημαίνει ότι αν δεν μετρηθούμε σωστά δεν θα έχουμε καλό σήμα κινητού σε κάποιες περιοχές ή η πρόσβαση στο Ιντερνετ δεν θα έχει την ταχύτητα που πιστεύουμε», εξηγεί στην «Κ» ο πρόεδρος του ΤΕΕ.

«Με βάση τον συνδυασμό των δραστηριοτήτων που καταγράφονται σε μια περιοχή, για παράδειγμα αν υπάρχουν μόνο κατοικίες ή και γραφεία και καταστήματα, ή ακόμα περισσότερο βιομηχανική παραγωγή, υπολογίζεται η μέγιστη χωρητικότητα του ηλεκτρικού δικτύου. Αυτό σημαίνει πόσο και τι είδους ηλεκτρικό ρεύμα θα είναι διαθέσιμο σε κάθε γειτονιά ή τετράγωνο», επισημαίνει.

Πολλές περιοχές της Αθήνας πλημμυρίζουν γιατί εκτός των άλλων το αποχετευτικό δίκτυο σε αυτές είναι σχεδιασμένο για να εξυπηρετεί πολύ μικρότερο πληθυσμό από αυτόν που διαμένει σήμερα. «Τα έργα αποχέτευσης, οι βιολογικοί καθαρισμοί ή τα έργα ύδρευσης αποφασίζονται με βάση το μείγμα των κτιρίων, πληθυσμού, δωματίων και τουαλετών που υπάρχουν σε μια περιοχή. Αν δεν υπάρχουν σωστά δεδομένα σε κάποιες περιοχές, οι βόθροι θα αργήσουν να αντικατασταθούν από αγωγούς αποχέτευσης. Επίσης, δεν θα γίνουν τα αναγκαία έργα για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα λειψυδρίας το καλοκαίρι», σύμφωνα με τον κ. Στασινό.

Τα αποτελέσματα της απογραφής είναι πολύτιμα για την άσκηση δημογραφικής πολιτικής, ενώ βάσει αυτών γίνεται και η κατανομή των βουλευτικών εδρών στις επιμέρους εκλογικές περιφέρειες, κατά τις βουλευτικές εκλογές.

«Ο στόχος είναι να πετύχει η απογραφή γιατί αυτό μπορεί να βελτιώσει δραστικά τη ζωή όλων μας. Θέλουμε να προσδιορίσουμε ποιο είναι το επίπεδο διαβίωσης του πληθυσμού σε μερικά θεμελιώδη ζητήματα, έτσι ώστε να γίνουν οι απαραίτητες ενέργειες για να δημιουργηθούν οι αναγκαίες υποδομές», λέει στην «Κ» ο κ. Αθανάσιος Θανόπουλος, πρόεδρος της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής, εξηγώντας την αναγκαιότητα της απογραφής και τονίζοντας ότι τα στοιχεία που θα συγκεντρωθούν δεν μπορούν να «αποκαλυφθούν» σε οποιονδήποτε άλλο φορέα, «όχι μόνο γιατί είναι ηθικά ανεπίτρεπτο αλλά και γιατί επίσης αποτελεί ποινικό αδίκημα».

Και πώς γνωρίζουμε ότι όσα αυτοβούλως θα δηλώσει ο καθένας στην απογραφή δεν θα είναι ό,τι να ‘ναι;

«Κατ’ αρχάς να διευκρινίσουμε ότι και αν πεις ψέματα δεν θα έχεις κάποια συνέπεια. Ακόμα και αν ανακαλύψουμε το ψέμα, απλώς θα διορθώσουμε το συγκεκριμένο στοιχείο. Αν πεις ψέματα δεν έχεις, ας πούμε, κάποια θετική συνέπεια, αν π.χ. πεις ότι είσαι άνεργος ενώ δουλεύεις, δεν θα μπει το όνομά σου σε λίστα για κάποιο επίδομα. Αν όμως πεις την αλήθεια, θα έχεις θετική συνέπεια στη ζωή σου. Πάντως, από τη μία, οι άνθρωποι δεν λένε μαζικά ψέματα σε τέτοιες διαδικασίες, αλλά και από την άλλη, έχουμε μεθόδους να ελέγξουμε τα στοιχεία που θα συλλέξουμε, ώστε να έχουμε το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα», λέει ο κ. Θανόπουλος.

Εφόσον κάποιος δεν καταγραφεί ηλεκτρονικά έως τις 26 Νοεμβρίου, τότε ο υπεύθυνος απογραφέας για το συγκεκριμένο κτίριο όπου στεγάζεται (σε κάθε απογραφέα αντιστοιχούν 120 κατοικίες) θα του χτυπήσει την πόρτα. Υπάρχει τότε η επιλογή να πραγματοποιηθεί η απογραφή στην είσοδο του σπιτιού ή ακόμα και τηλεφωνικά εφόσον ο πολίτης δεν θέλει να έρθει σε προσωπική επαφή με τον απογραφέα.

Πώς γίνεται η απογραφή

Το εγχείρημα είναι δύσκολο, παραδέχεται ο κ. Θανόπουλος ειδικά για κάποιες περιοχές, ή για κάποιες ομάδες πληθυσμού όπως η καταμέτρηση στους καταυλισμούς των προσφύγων, στους καταυλισμούς Ρομά ή ακόμα περισσότερο στους αστέγους.

Η απογραφή σε αυτές τις ομάδες θα γίνει με διαφορετικούς τρόπους. «Ηδη έχουμε απογράψει τον πληθυσμό στα ΚΥΤ των νησιών», λέει ο κ. Θανόπουλος. Για τους υπόλοιπους καταυλισμούς χρησιμοποιούνται οι υπεύθυνοι, ενώ στην περίπτωση των Ρομά θα αναλάβουν την απογραφή οι ειδικοί διαμεσολαβητές. Για τους αστέγους υπάρχει πρόβλεψη να εντοπιστούν και να απογραφούν όσο είναι αυτό δυνατό.

«Επιτυχία θα είναι να καταφέρουμε την καλύτερη απογραφή που έχει γίνει έως σήμερα με τους κανόνες της επιστήμης και της τέχνης. Δεν θα κατεβάσουμε τα μολύβια αν δεν είμαστε σίγουροι ότι έχουμε προσπαθήσει να απογράψουμε και τον τελευταίο πολίτη, όπου και να βρίσκεται», δεσμεύεται ο πρόεδρος της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής.

«Πού κοιμάσθε; Καπνίζετε; Πόσες ώρες περπατάτε;»

«Η απογραφή δεν έχει κανένα απολύτως στρατολογικό ή φορολογικό ή άλλο επιβαρυντικό σκοπόν. Κάθε πολιτισμένο κράτος δια να ειμπορή να λάβη μέτρα ορθά για την υγεία και την πρόοδον εν γένει κατοίκων του, πρέπει να μαθαίνη με την απογραφήν τον πληθυσμόν των πόλεων και και χωρίων του και την σύνθεσιν του πληθυσμού του κατά την ηλικίαν, επάγγελμα κλπ.

Καλή απογραφή έχει ως αποτέλεσμα καλήν διοίκησιν. Αι πληροφορίαι θα κρατηθούν μυστικαί. Μόνον η Στατιστική Υπηρεσία θα κάμη τους αριθμητικούς πίνακας του πληθυσμού του Κράτους και κατόπιν θα καταστρέψη τα δελτία. Καμμία άλλη υπηρεσία του Κράτους δεν θα λάβη πληροφορίας από τα δελτία της απογραφής διότι τούτο απαγορεύεται από τον Νόμον».

Ο φόβος ότι η απογραφή είναι ένας τρόπος το κράτος να μάθει λεπτομέρειες για τους πολίτες, τις οποίες στη συνέχεια θα χρησιμοποιήσει κατά το δοκούν, δεν προέκυψε ξαφνικά το 2021. 

Το παραπάνω απόσπασμα βρισκόταν γραμμένο στην πρώτη σελίδα του απογραφικού δελτίου που χρησιμοποιήθηκε για την απογραφή του 1940, η οποία διε-νεργήθηκε 12 μόλις μέρες πριν από την έναρξη του ελληνοϊταλικού πολέμου. Σε εκείνη την απογραφή και παρά τις δυσκολίες της συγκεκριμένης περιόδου, υπήρχε ειδική πρόβλεψη για τους μακρόβιους 90 ετών και άνω με ειδικές ερωτήσεις για το πόσα χρόνια έζησε ως έγγαμος ή χήρος, το πότε έκανε το πρώτο του παιδί, πού κοιμάται, αν καπνίζει και πόσες ώρες περπατά. 

Το 1951 διενεργήθηκε η πρώτη απογραφή πληθυσμού στο ελληνικό κράτος το οποίο εδαφικά ήταν ίδιο με το σημερινό, μετά την απελευθέρωση και την προσάρτηση των Δωδεκανήσων. Για να πραγματοποιηθεί χρειάστηκε να γίνει ονοματοθεσία δρόμων και πλατειών και να αριθμηθούν όλες οι κατοικίες ώστε οι απογραφείς να γνωρίζουν πού να πάνε. 

Μια δεκαετία αργότερα ο Βύρων Πάλλης καλείται να απογράψει τον δύσπιστο αγρότη Θανάση Βέγγο στην ταινία «Μια ημέρα για όλους τους Ελληνες», που δημιουργήθηκε με σκοπό να ενημερώσει τους πολίτες για τη διαδικασία και προβλήθηκε στους κινηματογράφους της εποχής. 

Στην απογραφή του 1971 ήταν η τελευταία φορά που τέθηκε το ερώτημα του θρησκεύματος του απογραφόμενου, ενώ η απογραφή του 1981 άργησε… μερικές μέρες λόγω του μεγάλου σεισμού στις Αλκυονίδες.

Το 1991 διενεργήθηκε δοκιμαστική απογραφή τους μήνες Απρίλιο και Μάιο σε 13 νομούς της χώρας, με σκοπό τη δοκιμή των εντύπων και των οδηγιών, την εκπαίδευση των οργάνων της απογραφής και το 2001 επιστρατεύτηκε ο Σπύρος Παπαδόπουλος για την τηλεοπτική διαφημιστική καμπάνια.  

Το 2011 στο ερωτηματολόγιο της απογραφής προστέθηκαν νέα ερωτήματα όπως η πρόσβαση στο Διαδίκτυο, οι πηγές ενέργειας και το ποσοστό ανακύκλωσης. 

Τα ευρήματα

Τα ερωτήματα που περιέχονται στην απογραφή κάθε άλλο παρά τυχαία είναι όσο και αν φαντάζουν περίεργα σε όσους οι συνθήκες ζωής τους είναι διαφορετικές. Μπορεί ο κάτοικος της Κυψέλης να θεωρεί την τουαλέτα εκ των ων ουκ άνευ, υπάρχουν όμως αρκετές εκατοντάδες σπίτια στην επαρχία που δεν έχουν εσωτερική τουαλέτα και βέβαια χιλιάδες άνθρωποι που διαμένουν σε καταυλισμούς χωρίς συνθήκες υγιεινής. 

Στην προηγούμενη απογραφή καταγράφηκε ότι η Περιφερειακή Ενότητα Βορείου Τομέα Αθηνών έχει το μεγαλύτερο ποσοστό νοικοκυριών με πρόσβαση στο Διαδίκτυο, 65,2%, ενώ η Περιφερειακή Ενότητα Ευρυτανίας είχε το μικρότερο ποσοστό, με μόλις το 13,4% των νοικοκυριών της να έχει πρόσβαση στο Διαδίκτυο.

Σταδιακά σε κάθε κατοικία φτάνουν οι φάκελοι με τον δωδεκαψήφιο αριθμό μέσω του οποίου μπορεί να απογραφεί η κάθε οικογένεια –ή πλήθος ανθρώπων που ζουν μαζί σε μία κατοικία– ηλεκτρονικά. Εφόσον αυτό δεν συμβεί ο απογραφέας είναι υποχρεωμένος να προσπαθήσει να απογράψει διά ζώσης είτε από τηλεφώνου τους πολίτες. 
Ενα απογραφικό δελτίο θα σταλεί σε κάθε κατοικία ακόμα και αν αυτή είναι άδεια τη συγκεκριμένη εποχή, π.χ. εξοχικό σπίτι. Σε αυτή την περίπτωση ο ιδιοκτήτης του εξοχικού μπορεί να αναζητήσει τον κωδικό απογραφής που αναγράφεται στον φάκελο –και ο οποίος έχει σταλεί στο εξοχικό– έτσι ώστε να το δηλώσει στο δικό του απογραφικό δελτίο ως εξοχικό σπίτι, διευκολύνοντας τη διαδικασία. Ακόμα και αν δεν το κάνει όμως, το σπίτι θα καταγραφεί ως κλειστό. Για την «Απογραφή» δεν έχει σημασία ποιος ή πόσοι είναι οι ιδιοκτήτες ενός σπιτιού, αλλά αν αυτό κατοικείται συνέχεια ή περιοδικά και από πόσους. 

Τάνια Γεωργιοπούλου