Ο φοίνικας του Θεόφραστου (Phoenix theophrasti), γνωστός κι ως Κρητικός φοίνικας ή κρητική χουρμαδιά, είναι ένα σπάνιο ενδημικό είδος του Αιγαίου, το οποίο απαντάται σε όλη την Κρήτη, σε πολλά νησιά του Αιγαίου και στην Αττάλεια της νοτιοδυτικής Τουρκίας.

Ευδοκιμεί σε αμμώδεις υγρές κοιλάδες ή βραχώδεις περιοχές, κοντά στο επίπεδο της θάλασσας. Στη Κρήτη υπάρχει το μεγαλύτερο φοινικόδασος της Ευρώπης, που βρίσκεται στο Βάι της Ιτάνου. Άλλα μικρότερα φοινικόδαση υπάρχουν στη λίμνη της Πρέβελης, στον Άγιο Νικήτα Αστερουσίων και στο φαράγγι του Μάρτσαλου. Εκτός από αυτά, πολλές είναι οι περιοχές που υπάρχουν συστάδες φοινίκων, όπως το μικρό απόθεμα της Άσπρης Λίμνης στο Ελαφονήσι, η Σούδα του Πλακιά, ο Αλμυρός ποταμός Γαζίου και ο Αλμυρός Αγίου Νικολάου.

Το είδος περιγράφτηκε ως νέο το 1967 από τον Greuter και ονομάστηκε έτσι προς τιμήν του πατέρα της Βοτανικής, Θεόφραστου (372-287πΧ), ο οποίος αναφέρει πρώτος την ύπαρξη του φοίνικα στην Κρήτη. Ο φοίνικας του Θεόφραστου συνήθως συγχέεται με το εισηγμένο καλλωπιστικό είδος των Καναρίων νησιών, το οποίο όμως δεν παράγει παραφυάδες και αναπτύσσεται πιο γρήγορα.

Το δέντρο φτάνει σε ύψος έως και τα 15m, συνήθως παράγει παραφυάδες και μπορεί να εμφανίσει περισσότερους από ένα κορμούς και μοιάζει με τη χουρμαδιά (Phoenix dactylifera). Ωστόσο οι καρποί του, που μοιάζουν με χουρμάδες, δεν τρώγονται (εκτός από ελάχιστους ντόπιους).

Τα τελευταία χρόνια στην Κρήτη υπάρχει τεράστιος προβληματισμός για το μέλλον του φοίνικα, καθώς τα υπόλοιπα εισηγμένα είδη φοινίκων του νησιού έχουν υποστεί τεράστια καταστροφή από το κόκκινο σκαθάρι (Rhynchophorus ferrugineus). Το σκαθάρι εισήχθη κατά λάθος, μαζί με φοίνικες από την Αφρική, και έχει προκαλέσει ανυπολόγιστη οικολογική καταστροφή. Προς το παρόν ο φοίνικας του Θεόφραστου έχει γλιτώσει την καταστροφή, μάλλον λόγω του ότι το εσωτερικό του κορμού του δεν είναι τόσο τρυφερό όσο των άλλων φοινικόδεντρων. Όταν όμως καταστραφούν οι υπόλοιποι φοίνικες, το σκαθάρι πολύ πιθανόν να στραφεί εναντίον του κρητικού είδους.

Πηγή: pancreta