Παρά την άνοδο των βιντεοπαιχνιδιών και των ψυχαγωγικών εφαρμογών στα κινητά τηλέφωνα, τα επιτραπέζια παιχνίδια δεν έχουν εξαφανιστεί. Επιπλέον, είναι ολοένα και περισσότερο παρόντα στον ελεύθερο χρόνο μας. Μάλιστα, σύμφωνα με τον ισπανικό όμιλο NPD, τα οικογενειακά επιτραπέζια παιχνίδια παρουσίασαν αύξηση των πωλήσεων κατά τη διάρκεια της πανδημίας.

Χαρακτηριστικά, όπως αναφέρεται στο «Conversation», σε έναν όλο και πιο ψηφιοποιημένο κόσμο, τα επιτραπέζια παιχνίδια προσφέρουν μια αναλογική εναλλακτική λύση ψυχαγωγίας που μας φέρνει κοντά με άλλους ανθρώπους για να περάσουμε καλά. Τα επιτραπέζια παιχνίδια, όμως, είναι μόνο πηγή ψυχαγωγίας ή μήπως μπορούμε να αποκομίσουμε περισσότερα από αυτά;

Τα επιτραπέζια παιχνίδια δεν είναι μόνο για διάσκεδαση

Επαγγελματίες από διάφορους τομείς, για παράδειγμα από την εκπαίδευση ή την ψυχολογία, έχουν βρει στα επιτραπέζια παιχνίδια ένα εργαλείο για την επεξεργασία ακαδημαϊκών δεξιοτήτων και διαφόρων γνωστικών διαδικασιών. Τα παιχνίδια που έχουν σχεδιαστεί ειδικά για την επίτευξη μαθησιακών στόχων, την απόκτηση δεξιοτήτων ή την ανάπτυξη ικανοτήτων, υπάρχουν εδώ και πολύ καιρό. Για παράδειγμα, υπάρχουν παιχνίδια που αφορούν στην πρόσθεση και αφαίρεση ή στην ανάλυση λέξεων, παιχνίδια με κουΐζ για υγιεινές συνήθειες ή παιχνίδια που στοχεύουν στον εντοπισμό των συναισθημάτων μας.

Το μειονέκτημα είναι ότι αντιλαμβάνεστε αμέσως ποιος είναι ο σκοπός του παιχνιδιού, επειδή συνήθως έχουν ένα πολύ προφανές διδακτικό ή θεραπευτικό περιεχόμενο. Πάντως, τα επιτραπέζια παιχνίδια δεν είναι ο μόνος τρόπος για την ανάπτυξη των γνωστικών διαδικασιών. Ωστόσο, υπάρχει ένας τρόπος προκειμένου τα παιχνίδια να επιδράσουν πάνω σε αυτό που αναζητούν οι εκπαιδευτικοί και οι ψυχολόγοι, μερικές φορές με προσαρμογή και άλλες φορές με απευθείας χρήση των επιτραπέζιων που κυκλοφορούν στο εμπόριο και έχουν αρχικά σχεδιαστεί για διασκέδαση.

Σκάκι.

Πώς τα επιτραπέζια παιχνίδια συνδέονται με λειτουργίες του εγκεφάλου

Αν αναλύσουμε προσεκτικά ορισμένα εμπορικά επιτραπέζια παιχνίδια με κάρτες, σύμφωνα με μελέτη στο «Games For Health Journal», μπορούμε να βρούμε πολλές ομοιότητες μεταξύ των μηχανισμών τους και ορισμένων κλασικών νευροψυχολογικών δοκιμασιών, οι οποίες επιδρούν στη μνήμη, στον έλεγχο των παρορμήσεων ή στη γνωστική ευελιξία.

Για παράδειγμα, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι όταν παίζουμε ένα παιχνίδι μηχανικής μνήμης (σ.σ. η εύρεση ζευγαριών σε αναποδογυρισμένα πλακίδια είναι ένα από αυτά), καταφεύγουμε στη βραχυπρόθεσμη μνήμη μας. Υπάρχουν, επίσης, παιχνίδια στα οποία πρέπει να σταματήσουμε την παρόρμησή μας για να φτάσουμε σε κάποιο στοιχείο του παιχνιδιού όπως ένα τοτέμ ή να χτυπήσουμε ένα κουδούνι ώστε να αποφύγουμε κάποια ποινή. Έπειτα, υπάρχουν εκείνα τα παιχνίδια με χρόνο, στα οποία πρέπει να είμαστε ταχύτεροι από τους αντιπάλους μας στην εύρεση της σωστής απάντησης. Χωρίς να το συνειδητοποιούμε, δηλαδή, χρησιμοποιούμε την ανασταλτική ικανότητά μας και την ταχύτητα επεξεργασίας.

Η χρήση των σύγχρονων επιτραπέζιων εξετάζεται στο πλαίσιο της μεθοδολογίας της μάθησης με βάση το παιχνίδι και των γνωστικών παρεμβάσεων. Το μόνο μειονέκτημα είναι ότι οι μελέτες για τα σύγχρονα επιτραπέζια παιχνίδια είναι πολύ πρόσφατες και σπάνιες. Στα παραδοσιακά παιχνίδια υπάρχει λίγο περισσότερη ακαδημαϊκή βιβλιογραφία. Για παράδειγμα, φαίνεται ότι το γκο, που είναι ένα από τα πιο δημοφιλή επιτραπέζια παιχνίδια στρατηγικής στην Ασία, θα βοηθούσε την οπτική μνήμη εργασίας ακόμα και σε μεγάλη ηλικία, σύμφωνα με μελέτη στο «international Journal Of Geriatric Psychiatry». Όσον αφορά στο σκάκι, το εν λόγω παιχνίδι συσχετίζεται με την ευφυΐα, τη μνήμη και τις αριθμητικές, λεκτικές και οπτικοχωρικές ικανότητες.

Τι έδειξε πρόσφατη μελέτη για τα επιτραπέζια παιχνίδια

Ως εκ τούτου, η ομάδα Νευροψυχολογίας, Γονιδίων και Περιβάλλοντος του ισπανικού Πανεπιστημίου της Λιέιδα επιχείρησε να διερευνήσει τι μπορεί να προσφέρουν τα παιχνίδια στους νευρώνες ενός ατόμου και, πιο συγκεκριμένα, τα σύγχρονα επιτραπέζια. Εξερευνώντας την επιστημονική βιβλιογραφία, έγινε αντιληπτό ότι οι περισσότερες από τις μελέτες που ήθελαν να εστιάσουν σε αυτά τα παιχνίδια και, μάλιστα, σε γνωστικές διαδικασίες όπως η προσοχή, η μνήμη ή η γλώσσα, είχαν επικεντρωθεί σε παιδιά, μαθητές και ηλικιωμένους. Άλλωστε, δεν είναι τυχαίο ότι ακριβώς σε αυτές τις ηλικίες αναπτύσσονται (παιδική ηλικία και σχολικό στάδιο) ή φθίνουν (γήρας) οι γνωστικές διεργασίες.

Έτσι, μετά την έρευνα των επιστημόνων στο Πανεπιστήμιο της Λιέιδα που δημοσιεύθηκε τον περασμένο Φεβρουάριο στο «Games For Health Journal», διαπιστώθηκε ότι – έπειτα από την ενασχόληση με σύγχρονα επιτραπέζια παιχνίδια στο πλαίσιο προγραμμάτων γνωστικής κατάρτισης – ορισμένες ικανότητες βελτιώνονται. Συγκεκριμένα, τα παιδιά με Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ), τα παιδιά που κινδυνεύουν από κοινωνικό αποκλεισμό και οι ηλικιωμένοι βελτίωσαν τη βραχυπρόθεσμη μνήμη, την αυτοσυγκράτηση, την ευελιξία και τη λεκτική ευχέρειά τους.

Βέβαια, ορισμένες έρευνες με παρακολούθηση δεκαετιών φαίνεται να δείχνουν ότι το να παίζουμε επιτραπέζια καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής μας, θα μπορούσε να έχει αντίκτυπο στο γνωστικό μας απόθεμα και να λειτουργεί ως προστασία ενάντια στη μελλοντική γνωστική έκπτωση και στην κατάθλιψη, σύμφωνα με μελέτη στο «The Journals Of Gerontology». Εντούτοις, υπάρχουν ακόμα πολλά αναπάντητα θέματα στο τραπέζι: Είναι καλύτερο το παραδοσιακό ή το σύγχρονο επιτραπέζιο παιχνίδι; Είναι το ίδιο το παιχνίδι που μας βοηθάει γνωστικά ή είναι η αλληλεπίδραση με τους άλλους παίκτες; Θα πρέπει να συνταγογραφούμε τα επιτραπέζια παιχνίδια ως πνευματική εργασία για το σπίτι ή μήπως υπερεκτιμούμε τα οφέλη τους; Σε κάθε περίπτωση, όπως επισημαίνεται, το κλειδί είναι να παίζουμε επιτραπέζια καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής μας.

Πηγή εσωτερικής φωτογραφίας: Unsplash | @rollelflex_graphy726