Σύμφωνα με τους επιστήμονες, αν τα εμβόλια για τον κορωνοϊό που διατίθενται πλέον σε όλο τον κόσμο όχι μόνο προφυλάσσουν από τά συμπτώματα, αλλά απωθούν και τον ίδιο τον ιό, θα μπορούσαν να επιβραδύνουν σταδιακά τη μετάδοσή του και να μας επιτρέψουν να επιστρέψουμε επιτέλους σε μια κανονικότητα.

«Αν η πραγματική επίδραση στη μετάδοση είναι υψηλή, αυτό είναι θετικό, επειδή είναι αυτό ακριβώς που χρειαζόμαστε για την ανοσία της αγέλης», αναφέρει ο Marc Lipsitch, διευθυντής του Κέντρου Μεταδοτικών Νοσημάτων στην Σχολή Δημόσιας Υγείας T.H. Chan του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ.

Η ανοσία της αγέλης επιτυγχάνεται όταν η πλειοψηφία του πληθυσμού –οι εκτιμήσεις ποικίλλουν ανάμεσα στο 60-80%- έχει αποκτήσει άμυνα εναντίον ενός ιού, είτε μέσω εμβολιασμού είτε μέσω φυσικής ανοσίας.

Στην παρούσα φάση, όμως, τα εμβόλια της Pfizer, της Moderna και της AstraZeneca —και ενδεχομένως και αυτά της Κίνας, της Ρωσίας και της Ινδίας- προστατεύουν ελάχιστα από τη μόλυνση, με αποτέλεσμα ακόμα και όταν οι άνθρωποι εμβολιάζονται να παραμένουν δυνητικοί φορείς, χωρίς να το γνωρίζουν.

«Η μεγάλη ανησυχία είναι ότι αυτά τα εμβόλια αποτρέπουν μεν την ασθένεια, τη νοσηλεία και τον θάνατο, αλλά δεν αποτρέπουν επαρκώς τη μετάδοση», αναφέρει ο Peter English, πρώην πρόεδρος της βρετανικής Επιτροπής Δημόσιας Υγείας.

Οι μεταλλάξεις διαφεύγουν

Σε αυτό το σενάριο, οι κοινωνίες και οι οικονομίες που έχουν ήδη πιεστεί από την πανδημία θα αντιμετωπίσουν παρατεταμένη χρήση μάσκας, κοινωνική απόσταση και σκληρά lockdown μέχρι ότου ολοκληρωθούν οι εκστρατείες εμβολιασμού.

«Υπάρχει, επίσης, μεγάλος κίνδυνος το εμβόλιο να μην καλύπτει τις μεταλλάξεις που εμφανίζονται καθώς ο ιός συνεχίζει να κυκλοφορεί», εξηγεί ο Δρ. English .

Πολλές τέτοιες μεταλλάξεις –πιο μεταδοτικές ή και πιο θανατηφόρες- έχουν ήδη επικρατήσει σε Βρετανία, Νότια Αφρική και Βραζιλία, καθώς ο ιός SARS-CoV-2 δυσκολεύεται να βρει νέους ξενιστές, φαινόμενο που αποτελεί προβλέψιμη φάση στην εξέλιξη της πανδημίας.

Ωστόσο, πρόσφατες μελέτες έχουν δώσει μια νότα αισιοδοξίας.

Έρευνα που καλύπτει ολόκληρο τον πληθυσμό της Σκωτίας -5,4 εκατομμύρια άνθρωποι, το 1/5 των οποίων έχει εμβολιαστεί με τα εμβόλια της Pfizer ή της Οξφόρδης/Astrazeneca- επιβεβαιώνει ότι τα εμβόλια αποτρέπουν τα συμπτώματα και την ασθένεια από COVID-19 σε ποσοστό μεγαλύτερο του 90%.

Αντίστοιχα, μελέτη που δημοσιεύθηκε πρόσφατα στο New England Journal of Medicine και συνέκρινε δύο ομάδες σχεδόν 600.000 ατόμων η καθεμία στο Ισραήλ, εκ των οποίων η μία εμβολιάστηκε και η άλλη όχι, επίσης ανέφερε μειωμένη ασθένεια παράλληλα με τις κλινικές δοκιμές.

Αντίθετα με την έρευνα της Σκωτίας, όμως, τα ευρήματα από το Ισραήλ έδειξαν και ότι οι λοιμώξεις μειώθηκαν σημαντικάfa

στην κοόρτη του εμβολιασμού, σε ποσοστό 92% για εκείνους που είχαν κάνει τη δεύτερη δόση του εμβολίου τουλάχιστον μία εβδομάδα πριν.

Ενθαρρυντικά αποτελέσματα

«Το πραγματικό επίπεδο προστασίας ίσως να μην είναι τόσο υψηλό, καθώς το Ισραήλ δεν εξετάζει συστηματικά τον ασυμπτωματικό πληθυσμό για COVID-19», παραδέχονται οι συγγραφείς.

«Πιθανότατα να έχουν αποτύχει να ανιχνεύσουν κάποια ασυμπτωματικά περιστατικά και γνωρίζουμε ότι οι άνθρωποι χωρίς συμπτώματα μπορούν να μεταδώσουν την λοίμωξη», προσθέτει ο Δρ. English.

Παρόλα αυτά, τα αποτελέσματα παραμένουν ενθαρρυντικά:

«Τα ευρήματα αυτά μας δίνουν την ελπίδα ότι ο εμβολιασμός από μόνος του μπορεί να κάνει τον δείκτη R να υποχωρήσει κάτω από το 1», εξηγεί ο ειδικός, αναφερόμενος στο όριο πάνω από το οποίο ο ιός συνεχίζει να εξαπλώνεται.

«Αν το καταφέρει, θα μπορέσουμε τελικά να μην αφήσουμε πίσω μας μέτρα όπως lockdown και χρήση μάσκας για να σταματήσουμε την εξάπλωση».

Γιατί, όμως, παρά τις εκατοντάδες μελέτες και τους χιλιάδες ανθρώπους που συμμετείχαν σε αυτές με αποτέλεσμα δεκάδες επιτυχημένα εμβόλια, στην παρούσα φάση εξακολουθούμε να μην γνωρίζουμε πόσο αποτελεσματικά εμποδίζουν τα εμβόλια τη μετάδοση;

Ένας λόγος, σύμφωνα με τον Δρ. Lipsitch, είναι ότι όταν ξεκίνησε η πανδημία, αυτό δεν αποτελούσε προτεραιότητα. «Αυτό για το οποίο ενδιαφερόταν περισσότερο η παγκόσμια κοινότητα, ήταν το πόσο αποτελεσματικά θα ήταν τα εμβόλια στην πρόληψη της ασθένειας και οι κλινικές δοκιμές σχεδιάστηκαν με τον προσανατολισμό αυτό».

Από τα μηδενικά συμπτώματα στον θάνατο

Ένας άλλος λόγος είναι η πρόκληση που συνιστά η παρακολούθηση μιας ασθένειας που επηρεάζει εκατομμύρια ανθρώπων και ποικίλλει σε επιπτώσεις από τα μηδενικά συμπτώματα μέχρι τον θάνατο.

«Είναι δύσκολο να καταλάβουμε πόσοι άνθρωποι είναι ασυμπτωματικοί αλλά πιθανώς μεταδοτικοί. Πώς να τους εντοπίσουμε αν δεν εξετάζονται όλοι τακτικά; Ακόμα κι έτσι να ήταν, όμως, και οι καλύτεροι τρόποι ελέγχου –τα περίφημα μοριακά τεστ- είναι μόνο 70% ακριβή εκτός των εργαστηριακών συνθηκών», αναφέρει ο Δρ. English.

Πάντως, το ποσοστό που τα εμβόλια θα επηρεάζουν τη μετάδοση σύντομα θα έρθει στο προσκήνιο.

«Τα περιορισμένα διαθέσιμα δεδομένα υποδεικνύουν ότι τα εμβόλια θα μειώσουν τουλάχιστον εν μέρει τη μετάδοση και οι μελέτες που θα το προσδιορίσουν με περισσότερη σαφήνεια βρίσκονται ήδη σε εξέλιξη», επισημαίνει η Angela Rasmussen, ιιολόγος στο Πανεπιστήμιο Georgetown.