16/3/1900: Ο μικρόσωμος, μύωπας Βρετανός κατηύθυνε τη σκαπάνη στο πρώτο χτύπημα στην Κνωσσό. Σε σύντομο διάστημα θα έφερνε στο φως μια από τις μεγαλύτερες ανακαλύψεις
'Ηταν 16 Μαρτίου 1900 όταν η αρχαιολογική σκαπάνη ξεκινούσε την πρώτη ανασκαφή στην Κνωσσό υπό τις οδηγίες του μικρόσωμου, ύψους μόλις 1,58 μ., μύωπα Βρετανού, ΄Αρθουρ ΄Εβανς, που θα οδηγούνταν σε μια από τις μεγαλύτερες ανακαλύψεις στην ιστορία της αρχαιολογίας. Ο Σέρ Άρθουρ Τζον Έβανς αποκάλυψε στο σύνολό του τον πολιτισμό που ονόμασε «Μινωικό», ο οποίος ήταν στην εποχή του μόνο μια αμυδρή μυθική ανάμνηση.
Ξετυλίγοντας τον μίτο της Αριάδνης
Γοητευμένος από τον μύθο του Μινώταυρου και του Θησέα, ο ΄Αρθρουρ ΄Εβανς έφερε στο φως την πόλη της Κνωσού. Οι ανακαλύψεις του ΄Εβανς, σε συνδυασμό με τις ανασκαφές του Σλήμαν τον 19ο αιώνα στην Τροία και στις Μυκήνες αλλά και την ανακάλυψη των τάφων των μακεδόνων βασιλέων από τον καθηγητή Μανόλη Ανδρόνικο το 1977, άλλαξαν ριζικά τον τρόπο θέασης της ελληνικής και της παγκόσμιας ιστορίας. Σήμερα, η προτομή του Αρθουρ Εβανς στην είσοδο του αρχαιολογικού χώρου της Κνωσσού καλωσορίζει εκατομμύρια τουρίστες.
Το μικρόβιο της αρχαιολογίας είχε μπει ήδη μέσα του από τότε που ως μοναχογιός της εύπορης οικογενείας Εβανς που διατηρούσε μονάδα παραγωγής χαρτιού, ακολουθούσε από μικρή ηλικία τον αυτοδίδακτο αρχαιολόγο και νομισματολόγο πατέρα του σερ Τζον Εβανς σε εξερευνήσεις προϊστορικών σπηλαίων στην Αγγλία και στη Γαλλία.
Δέκα χρόνια μετά την αποφοίτησή του από την Οξφόρδη (ενδιαμέσως βρέθηκε να περιοδεύει στα Βαλκάνια ως πολεμικός ανταποκριτής της «The Manchester Guardian») ο ΄Αρθουρ ΄Εβανς εξελέγη έφορος αρχαιοτήτων στο Μουσείο Τέχνης και Αρχαιολογίας Ασμόλιαν. Η πρώτη του επίσκεψη στην Κρήτη είχε γίνει το 1894, μια χρονιά δύσκολη γ’ αυτόν διότι έχασε τη σύζυγό του, Μάργκαρετ Φρίμαν, κόρη του αρχαιολόγου, Εντουαρντ Φρίμαν Εκεί γνώρισε τον Ηρακλειώτη έμπορο και αρχαιοδίφη, Μίνωα Καλοκαιρινό ο οποίος ήδη από το 1878 είχε αρχίσει ανασκαφές στην περιοχή της Κνωσού φέρνοντας στο φως δύο από τις αποθήκες του ανακτόρου, αλλά αναγκάστηκε να σταματήσει ύστερα από τις πιέσεις της τουρκικής διοίκησης του νησιού.
Ο Σλήμαν βρήκε την περιοχή Κεφαλά ακριβή. Και... την αγόρασε ο ΄Εβανς
Το 1897 ο Εβανς, πεπεισμένος μετά τις ανακαλύψεις του Σλήμαν αλλά και του Καλοκαιρινού, ότι οι ομηρικές αφηγήσεις για την Κνωσό ήταν πέρα για πέρα αληθινές, αγόρασε την έκταση Κεφαλά, μια περιοχή την οποία είχε ενδιαφερθεί να την αγοράσει και ο γερμανός αρχαιολόγος, Ερρίκος Σλήμαν αλλά βρήκε τις τιμές υπερβολικές και αποσύρθηκε. Το 1900, σε ηλικία 49 ετών, ξεκίνησε τις ανασκαφές στην ελεύθερη πλέον Κρήτη με τη συνεργασία της Βρετανικής Αρχαιολογικής Σχολής των Αθηνών. Ηταν ο κατάλληλος άνθρωπος, στο κατάλληλο μέρος, την κατάλληλη στιγμή. Χάρη στη μεγάλη οικογενειακή περιουσία ο Εβανς χρηματοδότησε σχεδόν εξ ολοκλήρου τις εργασίες των ανασκαφών. Σύντομα το επιτελείο των 32 ανδρών αυξήθηκε σε 180 και σε διάστημα λίγων μόλις εβδομάδων τα πρώτα εντυπωσιακά ευρήματα ήρθαν στο φως. Επρόκειτο για μια ολόκληρη πόλη όπου ζούσαν την Εποχή του Χαλκού περισσότεροι από 80.000 κάτοικοι και όπου δέσποζε ένα πολλαπλών επιπέδων παλάτι με μεγάλη αίθουσα θρόνου, υπέροχες νωπογραφίες στους τοίχους, άρτιο υπόγειο αποχετευτικό και αποθηκευτικό σύστημα, σκάλες, αντικείμενα εισαγωγής από την Αίγυπτο και τη Μεσοποταμία και χιλιάδες πήλινες πινακίδες χαραγμένες σε γραμμική Α' και γραμμική Β', τα πρώτα ίχνη γραπτής γλώσσας στην Ευρώπη. Ως το 1903 ολόκληρο το ανάκτορο είχε ανασκαφεί και οι εργασίες συνεχίστηκαν στον περιβάλλοντα χώρο. Ο ίδιος και οι βοηθοί του κρατούσαν αναλυτικό χρονικό των ανασκαφών, το οποίο ανέρχεται σε εκατομμύρια χειρόγραφες σελίδες. Επηρεασμένος από τον μυθικό βασιλιά της Κρήτης Μίνωα, ο Εβανς βάπτισε το πολυτελές ανάκτορο «Παλάτι του Μίνωα» και τον πολιτισμό που ήκμασε εκεί Μινωικό.
Τελειώνοντας τη ζωή του στη Villa Ariadne
Η είδηση έκανε τον γύρο του κόσμου και τον Εβανς διάσημο. Ο ίδιος συνέχισε τις εκεί ανασκαφές για τα επόμενα 30 χρόνια με σύντομη διακοπή στη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Το 1935 ολοκληρώθηκε το τετράτομο έργο του που περιέγραφε λεπτό προς λεπτό το χρονικό της ανακάλυψης και των ανασκαφών στην Κνωσό με τίτλο The Palace of Minos at Knosos, για να ακολουθήσει, μεταξύ άλλων, η μεταθανάτια έκδοση του βιβλίου του Scripta Minoa το 1952.
Το υπόλοιπο της ζωής του ο Εβανς το μοίρασε ανάμεσα στην έπαυλη που έχτισε κοντά στον χώρο των ανασκαφών και ονόμασε εύγλωττα Villa Ariadne και στο σπίτι του στο Γιούλμπουρι, όπου πέθανε ήσυχα στον ύπνο του στις 11 Ιουλίου 1941, πλήρης ημερών, σε ηλικία 90 ετών. Μετά τη λήξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου η Βρετανική Αρχαιολογική Σχολή Αθηνών παραχώρησε ολόκληρη την ιδιοκτησία της οικογενείας Εβανς μαζί με το παλάτι της Κνωσού στο ελληνικό κράτος διατηρώντας το δικαίωμα των ανασκαφών στην περιοχή.
(Στην κεντρική φωτογραφία Ο A. Evans με τον αρχιτέκτονα Th. Fyfe και τον αρχαιολόγο D. Mackenzie)
Το Βήμα
Πηγή: pancreta.gr