Φρίντα Λιάππα (10 Φεβρουαρίου 1948 - 28 Νοεμβρίου 1994)
Ξαναβλέποντας ύστερα από 40 χρόνια την ταινία της Φρίντας Λιάππα «Οι δρόμοι της αγάπης είναι νυχτερινοί» συνειδητοποιείς στον υπέρτατο βαθμό πόσο σπουδαίος ήταν ο Νέος Ελληνικός Κινηματογράφος, αυτός που όσο και αν υμνήθηκε κάποτε, το μερτικό του από τη λοιδορία δεν το γλίτωσε.
Ειδικά σήμερα, που αποθεώνουμε (και καλά κάνουμε) τη νέα γενιά κινηματογραφιστών και την ικανότητά τους να επικοινωνούν με το κοινό, αυτό που δήθεν η «κουλτουριάρα» Φρίντα και η παρέα της ψιλοϋποτιμούσαν, τα 90 λεπτά μπροστά στο λάπτοπ για μια παλιά ταινία ήταν αποκάλυψη.
Ούτε μια τόση δα ρυτίδα δεν υπάρχει στην πρώτη, καλύτερη και δικαίως διασημότερη δουλειά της σκηνοθέτιδας, που κάποτε κυριαρχούσε στο ανδροκρατούμενο ελληνικό σινεμά – αυτή και η Τώνια Μαρκετάκη, που επίσης έχει φύγει από τη ζωή.
Τίποτα το ξεπερασμένο, το αδικαιολόγητα «βαρύ» και φιλολογικό δεν βρίσκεις –όπως, ίσως, να φοβόσουν– σε μια ταινία με τόσο δύσκολο θέμα και ψαγμένη υπογραφή.
Γιατί, ναι, πάντα το ήξερες, αλλά μια επανάληψη δεν βλάπτει, η Φρίντα Λιάππα, ανήσυχη, πολιτικοποιημένη, σπουδαγμένη, θεωρητικιά, ποιήτρια και φεμινίστρια ανήκε σε μια γενιά που πάλεψε και βρέθηκε στα κελιά της χούντας για να μπορεί ακριβώς με το έργο της να διεκδικεί τη ζωή, την απόλαυση, τη δημιουργία.
Αυτό που, ίσως, ξενίζει σήμερα είναι ότι η Φρίντα Λιάππα ήταν τότε μόλις 33 χρόνων! Το ίδιο νέες (και ωραίες) είναι η Ειρήνη και η Στέλλα, οι ηρωίδες της, που τις ερμηνεύουν ιδανικά η Μίρκα Παπακωνσταντίνου και η Μαρία Σκούντζου.
Κι όμως, αυτές οι δύο αδελφές ζουν παθολογικά κολλημένες η μία πάνω στην άλλη, αποτραβηγμένες από τον κόσμο, ήδη ηττημένες από τη ζωή και μέσα στη νεύρωση και το πένθος για τα χαμένα όνειρά τους.
Κυρίως τα ερωτικά. Κυρίως για τον χαμένο επί χρόνια μακριά στην Ευρώπη ξάδελφό τους Στέφανο, πετυχημένο ζωγράφο, που ξαφνικά επιστρέφει για να ανατραπούν τα πάντα.
Γύρω τους κινείται ένας κύκλος νέων ανθρώπων, επίσης ανικανοποίητων και ματαιωμένων, ακόμα κι όταν έχουν βρει τον επαγγελματικό τους δρόμο.
Η Ελλάδα στην ταινία της Λιάππα είναι, βλέπετε, ένας «βάλτος» στον οποίο η οικογένεια, η γη, οι παραδόσεις έχουν ακόμα μεγάλο λόγο και διώχνουν τους νέους.
Η παρθενιά των γυναικών είναι μια πραγματικότητα, μπορεί να δηλωθεί κινηματογραφικά με σκληρές σκηνές σεξουαλικών αυτοτραυματισμών και κορμιά που καμουφλάρουν τον αισθησιασμό τους κάτω από τις μακριές, υπέρκομψες ρόμπες του Δαμιανού Ζαρίφη.
«Υμένας, υμέναιος», λέει η Στέλλα ενώ παλεύει με τους φόβους της και φλερτάρει με τον θάνατο. Την ίδια ώρα η Ειρήνη λύνει τα μαλλιά της στον άνεμο, κόβει τους δεσμούς που την καθηλώνουν, αφήνεται στον έρωτα και φεύγει...
Και όλα αυτά τα βαριά και στενάχωρα η Λιάππα τα χειρίζεται με έναν τρόπο σοβαρό, αλλά που δεν φοβάται το χρώμα, την αλαφράδα, την απλότητα, το χιούμορ, τη δύναμη του στιγμιότυπου, τα λίγα λόγια.
«Ηθελα να διηγηθώ μια ιστορία που θα έβγαζε νόημα και θα ήταν προσιτή στον καθένα», έλεγε η σκηνοθέτις σε συνέντευξή της στον «Σύγχρονο Κινηματογράφο», στην ίδια που αποκάλυπτε ότι η ταινία της ξεκίνησε από ένα μονόστηλο σε εφημερίδα. Δυο αδελφές είχαν αυτοκτονήσει μαζί και τα πτώματά τους βρέθηκαν μέρες μετά.
Αυτή η ιστορία «απόλυτης κοινωνικής απομόνωσης» της έκανε ακόμα μεγαλύτερη εντύπωση όταν είδε από τις φωτογραφίες τους στην εφημερίδα ότι οι δυο αυτόχειρες ήταν νέες (δεν είχαν μπει στα σαράντα) και είχαν «ζωηρά, συναρπαστικά πρόσωπα». Οπως και οι δικές της ηρωίδες.
Ο τίτλος της ταινίας προέρχεται από ένα ποίημα του Νίκου Εγγονόπουλου («Ο δρόμος πρός την αγάπη»).
Με την ίδια, όμως, άνεση η Φρίντα Λιάππα μπορούσε να ανακαλύψει την ποίηση παντού, χωρίς ταμπού, ακόμα και σε στίχους του Τάκη Μουσαφίρη.
Αυτή δεν είναι που έκανε αίσθηση και φορτώθηκε βραβεία το 1977 με τη μικρού μήκους ταινία «Μια ζωή σε θυμάμαι να φεύγεις» από εκείνο το βαρύ, ερωτικό τραγούδι που έλεγε ο Μητροπάνος;
Πέθανε πολύ νωρίς η Φρίντα Λιάππα, τον Νοέμβριο του 1994, στα 46 της χρόνια, από καρκίνο στον εγκέφαλο.
Μετά τους «Δρόμους της αγάπης» δεν πρόλαβε να κάνει παρά μόνο ακόμα δύο ταινίες μεγάλου μήκους («Ηταν ένας ήσυχος θάνατος»-1986, «Τα χρόνια της μεγάλης ζέστης»-1992), κι αυτές με τεράστιες οικονομικές δυσκολίες.
Θα 'λεγε, όμως, κανείς ότι τα έκανε όλα και με το παραπάνω το δυναμικό αλλά και ευαίσθητο κορίτσι, που γεννήθηκε το 1948 στο Νησί (Μεσσήνη), που τόσο γλυκά χαϊδεύει τους άδειους δρόμους και τις παλιές του γειτονιές με τον φακό της στην πρώτη της ταινία.
Φυλακίστηκε για τη δημοκρατία επί χούντας (καταδικάστηκε έξι χρόνια με πενταετή αναστολή), σπούδασε ό,τι αγαπούσε, φιλολογία και σινεμά, εδώ και στην Αγγλία, στήριξε με κάθε τρόπο την καλλιτεχνική αναγέννηση του ελληνικού σινεμά στο πλευρό της ομάδας του «Σύγχρονου Κινηματογράφου», στοχάστηκε, έγραψε, δημοσίευσε ποίηση και πεζά, παρέδωσε τηλεοπτικά διαμαντάκια στο «Παρασκήνιο» και πολύ αγαπήθηκε από τους καλύτερους και πιο σημαντικούς καλλιτέχνες κάθε χώρου.
Πηγή: pancreta.gr