Ο Τζέιμς Ντιν, έφυγε στις 30 Σεπτεμβρίου του 1955, σε ηλικία μόλις εικοσιτεσσάρων ετών. Ο γεννημένος στις 8 Φεβρουαρίου του 1931, ταλαντούχος Αμερικανός ηθοποιός, πρόλαβε να πρωταγωνιστήσει μόλις σε τρεις μεγάλους μήκους ταινίες, σε δύο εκ των οποίων ήταν υποψήφιος για Όσκαρ Ά Ανδρικού Ρόλου. Με αφορμή τα γεννέθλια ίσως του μεγαλύτερου πολιτιστικού πρότυπου που ανέδειξε ο κινηματογράφος, γυρνάμε τον χρόνο πίσω και παρουσιάζουμε ένα θεματικό αφιέρωμα, με κεντρικό άξονα την διαχρονική ταινία του Νίκολας Ρέι, «Επαναστάτης Χωρίς Αιτία».

Επαναστάτης Χωρίς Αιτία / Rebel Without a Cause
Σκηνοθεσία: Νίκολας Ρέι
Σενάριο: Stewart Stern (screen play), Irving Shulman (adaptation), Νίκολας Ρέι
Ηθοποιοί: Τζέιμς Ντιν, Νάταλι Γουντ, Σαλ Μινέο, Τζιμ Μπάκους
Χώρα: Η.Π.Α.
Έτος: 1955
Διάρκεια: 111 λεπτά

Η κυρίως πλοκή της ταινίας επικεντρώνεται γύρω από τον δεκαεπτάχρονο Τζιμ Σταρκ (Τζέιμς Ντιν), που μόλις έχει μετακομίσει στο Λος Άντζελες μαζί με τους γονείς του. Το φιλμ ξεκινά μέσα σ' ένα αστυνομικό τμήμα, όπου ο Σταρκ έχει μεταφερθεί εκεί με τη κατηγορία της δημόσιας μέθης. Από αυτό το σημείο ξεκινά και το κεντρικό δίλημμα της ταινίας «Επαναστάτης Χωρίς Αιτία», καθώς οι γονείς διαπληκτίζονται συνέχεια μπροστά και κυρίως πίσω από τη πλάτη του ήρωά μας.

Η ταινία σταθμός, που σφράγισε τη δεκαετία του ’50 και γέννησε ένα διαχρονικό σύμβολο, τον Τζέιμς Ντιν. Το φιλμ αφηγείται την ιστορία ενός ατίθασου έφηβου (υποδειγματικός ο Τζέιμς Ντιν), που έρχεται σε μια πόλη, συναντά ένα κορίτσι, αμφισβητεί τους γονείς της και αντιμετωπίζει γυμνασιακούς τσαμπουκάδες, με τους πιτσιρικάδες του τοπικού σχολείου.

Το φιλμ, σκιαγραφεί το πορτραίτο της υπαρξιακής αποσύνθεσης της νεολαίας, ιδιαίτερα των κεντροδυτικών πολιτειών, κριτικάρει δριμύτατα τον γονεϊκό αυταρχισμό και εκθέτει το χάσμα μεταξύ των γενεών. Ο τίτλος του φιλμ έχει παρθεί κατά το ήμισυ αυτούσιος από το βιβλίο του ψυχιάτρου Ρόμπερτ Λίντνερ: «Rebel Without a Cause: The Hypnoanalysis of a Criminal Psychopath». Από το 1990 η ταινία φυλάσσεται στη βιβλιοθήκη του Κογκρέσου με τον χαρακτηρισμό: πολιτιστικά, ιστορικά και αισθητικά πολύτιμη.

Πιο αναλυτικά, ο Τζιμ αισθάνεται συνεχώς προδομένος από τους καυγάδες και από τον αγώνα που κάνουν οι γονείς για να τον πατρονάρουν, ο καθένας για τον εαυτό του. Νιώθει την έλλειψη στήριξης από τον πατέρα του και αυτό τον οδηγεί σε μια βαθύτατη σύγχυση, ενώ παράλληλα εσωτερικεύει συναισθήματα οργής. Αργότερα μέσα στο φιλμ ρωτά επανειλημμένα τον πατέρα του: «τι χρειάζεται να κάνει κάποιος για να γίνει άντρας;».

Στην προσπάθειά του να ενταχθεί στο καινούργιο σχολικό περιβάλλον, έρχεται αντιμέτωπος με τον τοπικό τραμπούκο με το όνομα Μπαζ (Κόρεϊ Άλλεν). Παράλληλα γίνεται κολλητός φίλος με τον 15άχρονο Τζον που έχει το παρατσούκλι Πλεϊτο - Πλάτωνας (Σαλ Μινέο). Ο τελευταίος ήταν στο αστυνομικό τμήμα τη νύχτα που συνελήφθη ο Σταρκ. Ο Τζιμ γρήγορα γίνεται το είδωλο του Πλεϊτο, που είναι παιδί με σοβαρά ψυχολογικά ζητήματα, αφού ο πατέρας του, παράτησε εδώ και χρόνια την οικογένειά του.

Ο Πλεϊτο έχει αρκετά κοινά σημεία με τον Τζιμ, αφού και αυτός ψάχνει ένα νόημα στη ζωή, ενώ καθημερινά έχει να αντιμετωπίσει τους γονείς του οι οποίοι όμως «δεν τον καταλαβαίνουν». Μετά από λίγο ο Τζιμ συναντά τη Τζούντι (πανέμορφη η Νάταλι Γουντ), ήταν και αυτή στο αστυνομικό τμήμα εκείνη τη νύχτα. Είχε εισαχθεί επειδή τριγυρνούσε μόνη μέσα στο σκοτάδι.

Η Τζούντι ανήκει στη συμμορία του Μπαζ και είναι ο «αφέντης» της κόντρας με κλεμμένα αυτοκίνητα, ανάμεσα στον Τζιμ και τον Μπαζ. Η κούρσα επιφυλάσσει ένα τραγικό τέλος για τον Μπαζ. Γυρίζοντας σπίτι ο Τζιμ προσπαθεί να πει στους γονείς του, τι έγινε. Απογοητευμένος από την υστερική αντίδρασή τους, φεύγει από το σπίτι. Η συμμορία του Μπαζ τον έχει πάρει στο κατόπι. Η Τζούντι και ο Πλεϊτο τον συναντούν σε μια εγκαταλελειμένη βίλα. Εκεί σαν σε παιχνίδι, φαντασιώνονται ότι είναι οικογένεια, με τον Τζιμ για πατέρα.

Η συμμορία τους βρίσκει σύντομα και ο Πλεϊτο, τραβά πιστόλι και πυροβολεί αδιακρίτως. Το τρίο σκορπά και συναντιέται στην κρυψώνα του Πλεϊτο. Ο Τζιμ τον πείθει να του παραδώσει το όπλο και κρυφά αφαιρεί τις σφαίρες, πριν του το παραδώσει ξανά. Η αστυνομία έχει περικυκλώσει τον χώρο. Όταν ο Πλεϊτο βγαίνει έξω, η κρίση του θολώνει και πάει να τραβήξει το όπλο. Οι αστυνομικοί πυροβολούν και τον τραυματίζουν θανάσιμα, παρ'όλες τις κραυγές του Τζιμ ότι το περίστροφο είναι άδειο. Οι γονείς του Τζιμ φτάνουν στον τόπο του εγκλήματος και αγκαλιάζουν το παιδί τους. Ο πατέρας του ανακοινώνει πως από δω και πέρα θα είναι στο πλευρό του. Ο Τζιμ νιώθει ανακουφισμένος από αυτό και τους συστήνει τη Τζούντι.

Ο «Επαναστάτης Χωρίς Αιτία» έλαβε συνολικά τρεις υποψηφιότητες για Όσκαρ χωρίς όμως να κερδίσει κάποιο χρυσό αγαλματίδιο. Η Νάταλι Γουντ προτάθηκε για Όσκαρ Β' Γυναικείου Ρόλου, ενώ ο Σαλ Μίνεο προτάθηκε για Όσκαρ Β' Ανδρικού Ρόλου. Ο Τζέιμς Ντιν έλαβε υποψηφιότητα (μετά θάνατον) για την πρώτη από τις δυο ταινίες που γύρισε εκείνη τη χρονιά, μαζί με το «Ανατολικά της Εδέμ».

Γιώργος Ρούσσος

Πηγή: tvxs.gr