Η Μαρία Κοδάμα, σύντροφός του και πρόεδρος του Ιδρύματος Μπόρχες, περιγράφει τη ζωή της μαζί του σαν να πρόκειται για ένα όνειρο που συνεχίζεται.
Λίγο πριν της μιλήσω, διαβάζω το γράμμα που έγραψε για εκείνον έναν χρόνο μετά τον θάνατό του. «Τι σημασία έχει ο χρόνος που κυλάει και ο πόνος και οι δοκιμασίες που πρέπει να υπομένω, αφού μέσα μου υπάρχει η αγάπη για σας και η δική μου αγάπη;».
Στη σύντομη συνομιλία μας στο ξενοδοχείο Τιτάνια, παραδέχεται πως αισθάνεται γι’ αυτόν ακόμα το ίδιο και με την ίδια ένταση έστω κι αν έχουν περάσει 30 χρόνια από το θάνατό του. Ήταν μαζί του από τα 16 της χρόνια κι εκείνος την παντρεύτηκε και την επέλεξε για κληρονόμο του λίγο πριν πεθάνει.
Μετά την οριστική του τύφλωση, υπαγόρευε κείμενα στη μητέρα του και στην ίδια. Όμως στα ταξίδια τους, ο σπουδαίος συγγραφέας έβλεπε με τα μάτια της Μαρίας Κοδάμα κι εκείνη επέλεγε να του εξηγήσει τον κόσμο μέσα από τους ζωγράφους που ο ίδιος αγάπησε όπως εξηγεί στο Κόκκινο.
Δεν είναι η πρώτη φορά που επισκέπτεται την Ελλάδα. Την πρώτη φορά ήρθε με τον Μπόρχες τη δεκαετία του ’70 και επισκέφθηκαν την Κρήτη που αποτελούσε μεγάλη έμπνευση για τον ίδιο, εξάλλου ο Λαβύρινθος τον ενέπνευσε όσο λίγα σύμβολα της μυθολογίας.
Αυτή τη φορά την έφερε στη χώρα μας το Διεθνές Συνέδριο με αφορμή τη συμπλήρωση 30 χρόνων από το θάνατο του μεγάλου Αργεντίνου συγγραφέα Χόρχε Λουίς Μπόρχες, το οποίο διοργάνωσε η LIBRERÍA ESPAÑOLA ΝΙΚΟΛΟΠΟΥΛΟΣ. Την περασμένη Κυριακή ανέβηκε ήδη κουρασμένη στην Ακρόπολη.
«Δεν το περιμέναμε» λένε οι συνεργάτες της. «Τουρίστες από όλο τον κόσμο την περικύκλωναν κάθε λίγο και της ζητούσαν να μιλήσει για τον Μπόρχες». Αυτό κάνει η Μαρία Κοδάμα. Ταξιδεύει στον κόσμο και μιλάει για το έργο του με την ίδια αφοσίωση και τον ίδιο θαυμασμό σαν να πρόκειται για την προσωπική της ιερή αποστολή.
Έχετε επισκεφτεί πολλές φορές τη χώρα μας και μάλιστα μαζί με τον Χόρχε Λουίς Μπόρχες όσο ήταν εν ζωή. Πως αισθάνεστε που επισκέπτεστε την Ελλάδα με αφορμή αυτό το συνέδριο;
Είμαι πολύ ευτυχισμένη και περισσότερο για τον Μπόρχες γιατί αυτό σημαίνει ότι στην Ελλάδα τον αγαπούν, τον θυμούνται και τον σέβονται, κάτι καταπληκτικό.
Ο Μπόρχες είχε αφουγκραστεί την Ελλάδα, το γνωρίζουν καλά οι αναγνώστες του αφού έχει αποτυπωθεί στο έργο του. Γιατί πιστεύετε ότι επέλεξε τον Λαβύρινθο για να εκφράσει κάποιους από τους υπαρξιακούς του στοχασμούς;
Ο Μπόρχες έλεγε πάντα πως ήταν ένας Έλληνας που ζούσε στην εξορία, ένας εξόριστος Έλληνας. Όλο του το έργο σχετίζεται με τους ελληνικούς μύθους, αγαπούσε πάρα πολύ την Ελλάδα και θα είναι πολύ καλό να γνωρίσουν οι Έλληνες αυτή τη σχέση.
Ο Λαβύρινθος είναι ένα από τα πιο χαρακτηριστικά σύμβολα του ελληνικού πολιτισμού και της μυθολογίας.
Ο Μπόρχες έγραψε «Όσον αφορά το λογοτεχνικό μου έργο πιστεύω, δηλώνω αυτό που εκφράζει η θρησκευτική έννοια του όρου: είναι δικό μου στο μέτρο που πιστεύω σε αυτό, και όχι επειδή το έχω επινοήσει». Τι σημαίνει για σας η διαχείριση του έργου ενός τόσο σημαντικού λογοτέχνη και συντρόφου σας; Τι σημαίνει για σας να είστε πρόεδρος στο Ίδρυμα Μπόρχες;
Είναι κάτι πολύ κανονικό κάτι φυσικό για μένα να προωθώ το έργο του Μπόρχες, γιατί ο ίδιος είναι το μισό της ψυχής μου.
Δεν είναι λίγοι αυτοί που υποστηρίζουν πως η ισπανόφωνη λογοτεχνία χωρίζεται στην προ και μετά τον Μπόρχες εποχή. Ο ίδιος κατά πόσο είχε επίγνωση της συμβολής του αυτής;
Αναμφίβολα, ο Μπόρχες ήξερε τη συμβολή του στην ισπανική λογοτεχνία, την οποία κάποιοι χωρίζουν σε προ και μετά Μπόρχες περίοδο. Υπάρχουν δύο νέα ρεύματα, το ένα στην ποίηση με τον Νταρίο και το δεύτερο στα διηγήματα με τον Μπόρχες. Είχε έναν τρόπο στο διήγημα που πλησίαζε τη δομή της αγγλικής γλώσσας, κάτι που προκάλεσε μεγάλη αλλαγή στη δομή όλης της λογοτεχνίας του αιώνα. Το ήξερε πολύ καλά και όλοι οι λογοτέχνες και συγγραφείς υποδέχθηκαν με μεγάλη χαρά αυτή την αλλαγή.
Μετά την οριστική απώλεια της όρασής του, έβλεπε με τα δικά σας μάτια και σας υπαγόρευε κείμενα. Με ποιον τρόπο του περιγράφατε τον κόσμο και πως ανταποκρινόταν;
Ο Μπόρχες δεν υπαγόρευε διηγήματα και ποιήματα μόνο σε μένα, αλλά και στη μητέρα του νωρίτερα, καθώς έχασε την όρασή του νωρίς. Προσπαθούσε αμέσως μόλις είχε μία ιδέα, αυτή να περάσει στο χαρτί. Ποια ήταν η σχέση του με τον εξωτερικό κόσμο; Αγαπούσε την ζωγραφική και ήταν ο ίδιος εξαιρετικός ζωγράφος και γνώριζε όλους τους μεγάλους πίνακες στα μουσεία του κόσμου. Έτσι, όταν έπρεπε να του περιγράψω κάτι που δεν μπορούσε να δει, χρησιμοποιούσα τα χρώματα από τους πίνακες, αυτούς που είχε δει κάποτε μαζί μου. Μαζί, γυρίζαμε τον κόσμο και του μετέφερα όσα έβλεπα.
Τριάντα χρόνια μετά ποια είναι τα κυρίαρχα αισθήματα και οι σκέψεις από την κοινή σας ζωή;
Τα αισθήματα που τρέφω γι' αυτόν είναι ακριβώς τα ίδια όπως και όταν ζούσε.
Επισκέπτεστε την Ελλάδα σε μία ιδιαίτερη εποχή στην οποία η χώρα έχει βρεθεί στο επίκεντρο εξαιτίας της κρίσης την ίδια ώρα που αντιμετωπίζει την προσφυγική κρίση. Ποια είναι η γνώμη σας για τις πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα και την Ευρώπη;
Δεν θέλω να εκφράσω κάποια άποψη για την κατάσταση στην Ελλάδα, καθώς δεν την γνωρίζω σε βάθος και δεν θα ήθελα να μιλήσω για κάτι που δεν γνωρίζω.
Συνέντευξη: Φωτεινή Λαμπρίδη
Πηγή: pancreta