Αναγνωρίζεται ως η μεγαλύτερη λογοτεχνική «απάτη» της ιστορίας, καθώς θύματά της υπήρξαν εμβληματικές φυσιογνωμίες της παγκόσμιας ιστορίας από τον Ναπολέοντα έως τον Τόμας Τζέφερσον, ενώ επηρέασε καθοριστικά σπουδαίους ποιητές όπως ο Γουόρντσγουόρθ, ο Κόλριτζ και ο Μπάιρον, ώστε αυτοί να δημιουργήσουν το κίνημα του ρομαντισμού στα τέλη του 18ου αιώνα.

Η υψηλή κοινωνία της εποχής δεν χόρταινε να διαβάζει την επική ποίηση του Όσιαν, του τυφλού Σκωτσέζου βάρδου του 3ου αιώνα, που τον αποκαλούσαν «Όμηρο του Βορρά». Στην επική ποίησή του εξιστορούσε τις περιπέτειες του σπουδαίου πολεμιστή Φίνγκαλ. Τα έργα του είχαν ανακαλυφθεί και δημοσιευτεί από τον Σκωτσέζο μεταφραστή και ποιητή Τζέιμς ΜακΦέρσον στα μέσα του 18ου αιώνα.

Αμφιβολίες υπήρχαν πάντα. Δεν ήταν λίγοι εκείνοι που εκτιμούσαν πως ο ΜακΦέρσον, όταν ποιητής και ο ίδιος, είχε χρησιμοποιήσει στοιχεία από την ιρλανδική λαογραφία  για να δημιουργήσει Σκωτσέζικους θρύλους, που είχαν ιδιαίτερη απήχηση στη βρετανική ελίτ λόγω της εμμονής της εκείνη την περίοδο με την Αρχαία Ελλάδα και τη Ρώμη. Ο Σάμιουελ Τζόνσον, μια εξέχουσα μορφή της αγγλικής λογοτεχνίας, έκανε λόγο για «πλαστά» έργα, δημιουργήματα ενός «τσαρλατάνου».

Η αντιπαράθεση γύρω από την αυθεντικότητα των έργων του Όσιαν κρατάει εδώ και δεκαετίες. Σήμερα, όπως γράφει ο Independent, επιστήμονες χρησιμοποιήσαν μαθηματικές τεχνικές ώστε να συγκρίνουν τα «κοινωνικά δίκτυα» των χαρακτήρων του Όσιαν με τα αντίστοιχα των χαρακτήρων δύο πολύ γνωστών ιρλανδικών κειμένων. Αυτό που ανακάλυψαν ενισχύει την άποψη περί «απάτης», καθώς όπως αναφέρεται υπάρχει μια σχεδόν τέλεια αντιστοιχία.

Ο καθηγητής Ράλφ Κένα, του Κέντρου Ερευνών Εφαρμοσμένων Μαθηματικών του Πανεπιστήμιου του Κόβεντρι, δήλωσε πως τα αποτελέσματα της μελέτης τους δείχνουν πως το πιθανότερη είναι τα έργα του Όσιαν να είναι μια απάτη και ο ίδιος ο ποιητής να μην υπήρξε ποτέ. «Βάσει των στοιχείων τάσσομαι στην πλευρά του Σάμιουελ Τζόνσον», σημείωσε ο Κένα.

Για την έρευνά τους, οι επιστήμονες δημιούργησαν τα «κοινωνικά δίκτυα», τον προσωπικό κύκλο δηλαδή, για κάθε έναν χαρακτήρα, που παρουσιάζεται στα έπη του Όσιαν αλλά και στα δύο ιρλανδικά κείμενα. Οι ερευνητές δημιούργησαν ένα γράφημα και συνειδητοποίησαν πως οι γραμμές των κοινωνικών δικτύων ταυτίζονταν σχεδόν απόλυτα. Αν και είχαν αλλάξει μερικά ονόματα, τα κοινωνικά δίκτυα των περισσότερων χαρακτήρων ήταν ίδια, κάτι που είναι απίθανο να έχει συμβεί κατά τύχη. Ο ίδιος έλεγχος έγινε και σε σύγκριση με τα έργα του Ομήρου, την Οδύσσεια και την Ιλιάδα. Ωστόσο σε αυτή τη σύγκριση βρέθηκαν σημαντικές διαφορές.

Αν και η άποψη πως ο Όσιαν δεν υπήρξε ποτέ φαίνεται να κερδίζει συνεχώς έδαφος τα τελευταία χρόνια, αυτό φαίνεται πως δεν μειώνει σε τίποτα την αξία των έργων που παρουσίασε ο Τζέιμς ΜακΦέρσον. Για το λόγο αυτό όλο και περισσότεροι επαινούν τον μεταφραστή - ποιητή για την ποιότητα των έργων που παρουσιάζονται ως έργα του Όσιαν, παρά την απάτη. «Πιστεύω πως είναι ο πραγματικός Όσιαν. Αν είχε πει ότι πρόκειται για έργο φαντασίας, τότε δεν θα υπήρχε πρόβλημα», λέει ο καθηγητής Κένα, αν και επισημαίνει πως κανείς δεν μπορεί να είναι απολύτως βέβαιος. Για το λόγο αυτό αναφέρει πως θα συνεχίσει τις έρευνες. «Αυτό που λέμε είναι πως υπάρχουν πολύ ισχυρές ομοιότητες. Αφήνουμε κάποιο ενδεχόμενο στο τέλος για να έχει ενδιαφέρον η συνέχεια», σημειώνει.

Παρά την αμφισβήτηση της πατρότητας, τα έργα του Όσιαν διαβάστηκαν διεθνώς και πυροδότησαν ένα παγκόσμιο ενδιαφέρον για τη σκωτσέζικη κουλτούρα, ενώ γοήτευσαν ακόμη και τη βασιλική οικογένεια, σε τέτοιο βαθμό μάλιστα που φόρεσε σκωτσέζικα ταρτάν, τα οποία είχαν απαγορευτεί.

Πολλοί, θέλοντας να περιγράψουν τη δημοφιλία των έργων του Όσιαν, αναφέρουν πως πρόκειται για τον «Χάρι Πότερ του 18ου αιώνα». Ωστόσο τα έργα του δεν ήταν για παιδιά. Αντίθετα τράβηξαν την προσοχή, διαβάστηκαν και επηρέασαν σημαντικές προσωπικότητες της ιστορίας. Για παράδειγμα ο Τόμας Τζέφερσον ήθελε να μάθει Σκωτική Γαελική γλώσσα ώστε να μπορέσει να διαβάσει τα έργα στην πρωτότυπη γλώσσα τους. «Δεν ντρέπομαι να υποστηρίξω πως αυτός ο αγροίκος βάρδος του Βορρά είναι ο μεγαλύτερος ποιητής που υπήρξε ποτέ», είχε δηλώσει.

Το 1797, σύμφωνα πάντα με τον Independent, ο Ζαν Πιερ Λουί ντε Φοντάν σε επιστολή του προς τον Ναπολέοντα Βοναπάρτη γράφει: «Λέγεται πως έχετε πάντα έργα του Όσιαν στην τσέπη σας, ακόμη και εν μέσω των μαχών».

πηγή