Πριν από 166 χρόνια γεννήθηκε ένας από τους πιο σημαντικούς εκπροσώπους του συμβολισμού, με σημαντική επίδραση στη μοντέρνα ποίηση, ο Γάλλος ποιητής Αρθούρος Ρεμπώ. Υπήρξε βαθιά άναρχος, ασυμβίβαστος και αντικομφορμιστής. Δεν άντεχε τις κοινωνικές συμβάσεις και γύρευε να απελευθερωθεί από αυτές με κάθε τρόπο, με κάθε μέθοδο. Τον έχουν χαρακτηρίσει ως «ανήσυχο νιάτο» και «καταραμένο ποιητή». Σίγουρα, το έργο του Ρεμπώ ήταν σαν νερό στην έρημο εκείνη την περίοδο. Επιμέλεια: Τόνια Γκόρου
Μια χειμωνιάτικη μέρα του 1883, πάνω σε ένα ατμόπλοιο που επέστρεφε από την Μασσαλία στο αραβικό λιμάνι Άντεν της Υεμένης, ένας Γάλλος έμπορος καφέ με το όνομα Άλφρεντ Μπαρντέ έπιασε κουβέντα με ένα συμπατριώτη του, έναν νεαρό δημοσιογράφο ονόματι Πολ Μπουρντιέ. Ο Μπαρντέ συζητούσε για τις εμπορικές του δραστηριότητες, οι οποίες είχαν την βάση τους στο Άντεν, έτυχε να αναφέρει το όνομα ενός από τους υπαλλήλους του – «ένας ψηλός, ευχάριστος νεαρός που μιλάει λίγο» όπως τον περιέγραψε ο ίδιος.
Προς έκπληξη του, ο Μπουρντιέ αντέδρασε στο όνομα με θαυμασμό. Αυτό ήταν διότι από μια παράξενη σύμπτωση είχε πάει στο σχολείο με τον εργαζόμενο του Μπαρντέ και όπως πολλοί Γάλλοι που συμβάδιζαν με την σύγχρονη λογοτεχνία, είχε υποθέσει ότι ο νεαρός άνδρας είχε πεθάνει. Ο Μπουρντιέ εξήγησε στον έκπληκτο Μπαρντέ ότι δώδεκα χρόνια πριν ο σιωπηλός υπάλληλος του είχε κάνει μια «προκλητική, ασυμβίβαστη και πρώιμη» λογοτεχνική πρώτη εμφάνιση στο Παρίσι, μόνο για να εξαφανιστεί λίγο μετά.
Μέχρι εκείνη τη στιγμή, για τον Μπαρντέ ή οποιονδήποτε άλλον στον κύκλο του που γνώριζε το νεαρό άνδρα, ο άνθρωπος αυτός ήταν απλά ένας έξυπνος επιχειρηματίας που έκανε συλλογή από βιβλία. Σήμερα, πολλοί τον χαρακτηρίζουν ως ιδρυτή της σύγχρονης ευρωπαϊκής ποίησης: το όνομα του είναι Αρθούρος Ρεμπώ.
Από την ποίηση, στο εμπόριο και τις εξερευνήσεις
Ο Ρεμπώ είχε μια εντυπωσιακή, αξιοσημείωτη, μικρής διάρκειας καριέρα καθώς το σύνολο των έργων του δημιουργήθηκε λίγο πριν το 1870 σε ηλικία δεκαέξι ετών και το 1874, όταν έκλεισε τα είκοσι του χρόνια. Από την άλλη πλευρά ωστόσο, υπήρξε η απότομη εγκατάλειψη της λογοτεχνίας για να ξεκινήσει μια πολύχρονη περιπλανώμενη ζωή που ξεκίνησε από διάφορες ευρωπαϊκές πόλεις μέχρι την ανατολική Αφρική, όπου ήταν και ο τελευταίος του σταθμός.
Εγκαταλείποντας την ποίηση εργάστηκε ως έμπορος και εξερευνητής. Το μεγάλο μυστήριο που εξακολουθεί να στοιχειώνει τον Ρεμπώ είναι ο λόγος αυτής της παραίτησης και εξαφάνισης του από το ποιητικό του παρελθόν, το οποίο ο ίδιος είχε χαρακτηρίσει ως «παράλογο, γελοίο και αηδιαστικό».
Αυτή η αποκήρυξη της ποίησης από τον Ρεμπώ, σύμφωνα με το New Yorker, ήταν τόσο εξαγριωμένη όσο το ξεχείλισμα του ταλέντου του, ενός ανθρώπου που η ζωή και το έργο του έχουν χαρακτηριστεί από «βίαιες αντιφάσεις». ΄Ηταν ένας υπάκουος, βραβευμένος μαθητής ο οποίος έγραψε το «Σκατά στον Θεό» στους τοίχους της πόλης που έμενε, ένας έφηβος επαναστάτης που χλεύαζε τη συμβατικότητα. Αυτά τα παράδοξα και συγκρουόμενα συναισθήματα, του θαυμασμού και της απογοήτευσης, που προκαλούν οι ιστορίες του Ρεμπώ είναι η μαγεία που γοητεύει τους αναγνώστες του.
Η γέννηση μιας ιδιοφυΐας
Ο Ρεμπώ γεννήθηκε στην αγροτική περιοχή Σαρλβίλ των Αρδεννών κοντά στα βελγικά σύνορα. Ο πατέρας του, Φρεντερίκ Ρεμπώ, ήταν στρατιωτικός και η μητέρα του, Βιταλί Κυίφ, κόρη εύπορων αγροτών. Πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της παιδικής του ηλικίας στο αγρόκτημα της οικογένειας της μητέρας του στη Ρος, μαζί με τον μεγαλύτερο αδελφό του Φρεντερίκ και τις νεότερες αδελφές του, Βιταλί και Ιζαμπέλ.
Ο γάμος των γονιών του μπορεί να χαρακτηριστεί δυστυχισμένος αφού ο πατέρας του σπάνια βρισκόταν στο σπίτι. Όταν ο Ρεμπώ ήταν πέντε ετών, ο πατέρας του εγκατέλειψε την οικογένεια χωρίς να γυρίσει ποτέ πίσω. Για τη ρήξη που προκλήθηκε μεταξύ των γονέων του, έχουν υποστηριχθεί αρκετές εκδοχές, χωρίς κάποια από αυτές να μπορεί να αποδειχθεί. Ο Φρεντερίκ Ρεμπώ έλειπε συχνά από το σπίτι, εξαιτίας του επαγγέλματός του, ενώ κατά τις λίγες επισκέψεις του, ανάλωνε τον ελεύθερο χρόνο του στη συγγραφή. Από την άλλη πλευρά, η μητέρα του Ρεμπώ θεωρούσε κάθε λογοτεχνικό έργο ανώφελο, ενώ ο δύσκολος χαρακτήρας της ενδεχομένως να συντέλεσε στο χωρισμό του ζευγαριού. Η μνήμη της εγκατάλειψης στοιχειώνει τα έργα του Ρεμπώ, που συχνά θυμίζουν τη χαμένη ευτυχία της παιδικής του ηλικίας και κατά καιρούς φαίνεται να αναφέρονται άμεσα στην κρίση που υπήρχε στην οικογένεια του.
Στο σχολείο ο Ρεμπώ είχε πολλές διακρίσεις, κερδίζοντας πολυάριθμα αριστεία και επαίνους στα λατινικά, στη γραμματική, στην ιστορία, στη γεωγραφία αλλά και στην αριθμητική. Τον Απρίλιο του 1865, μετά από απόφαση της μητέρας του, μεταφέρθηκε στο Κολέγιο της Σαρλβίλ, όπου σύντομα διακρίθηκε εκ νέου στα μαθήματα και οι ικανότητες του προκάλεσαν μεγάλη εντύπωση, μεταπηδώντας από την πέμπτη τάξη του δημοτικού στην πρώτη τάξη του γυμνασίου. Μεταξύ των διακρίσεών του, ξεχωρίζουν επίσης οι δημοσιεύσεις εργασιών του στην εφημερίδα της εκπαιδευτικής κοινότητας Moniteur de l'Enseignement Superieur καθώς και πολυάριθμα βραβεία που κέρδιζε σε διαγωνισμούς των σχολείων της περιφέρειας. Στις αρχές του επόμενου χρόνου, το ποίημά του με τίτλο Les Étrennes des ophelins, δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα La Revue pour Tous και αποτελεί πιθανότατα ένα από τα καλύτερα δείγματα των πρώιμων έργων του. Λίγες ημέρες μετά τη δημοσίευση του ποιήματος, το Κολέγιο της Σαρλβίλ υποδέχτηκε ένα νέο δάσκαλο, τον Ζωρζ Ιζαμπάρ, ο οποίος εξελίχθηκε σε ένα είδος λογοτεχνικού συμβούλου του Ρεμπώ.
Παίρνοντας το τρένο για το Παρίσι
Σίγουρα, τα επαναστατικά εφηβικά του χρόνια γύρω στην ηλικία των δεκαπέντε φαίνονται ως μια αντίδραση στη δυσκολίες που είχε ζώντας με την αυστηρή μητέρα του. Το καλοκαίρι του 1870, λίγους μήνες πριν κλείσει τα δεκαέξι, έτρεξε μακριά της παίρνοντας το τρένο για το Παρίσι. Ήταν η πρώτη από όλες τις αποδράσεις. Εκεί, ενσωματώνεται για ένα χρονικό διάστημα στον κύκλο των παρνασσιστών, ενώ σε ολόκληρο το διάστημα της διαμονής του προκαλούσε με τη συμπεριφορά του την λογοτεχνική ελίτ της εποχής. Η ένδοξη πορεία του Ρεμπώ δεν είχε ωστόσο μεγάλη διάρκεια, κυρίως εξαιτίας της αντικοινωνικής και προκλητικής συμπεριφοράς του, καθώς και του γεγονότος ότι συνδύαζε τον ομοφυλόφιλο και τον αναρχικό, χαρακτηριστικά που, σύμφωνα με το New Yorker, ήταν ιδιαίτερα απωθητικά στη δεκαετία του 1870.
Από τον ποιητή προφήτη στον ποιητή της εξέγερσης
Σύμφωνα με τον Ρεμπώ, όπως γράφει σε μία επιστολή προς τον Πωλ Ντεμενύ στις 15 Οκτωβρίου του 1871, ο αληθινός ποιητής αποτελούσε ένα είδος προφήτη, που ήταν ικανός να διαμορφώσει μία νέα πραγματικότητα, εφευρίσκοντας το άγνωστο. Ο ποιητής, κατά τον Ρεμπώ, θα γινόταν «προφήτης» μέσω μίας «μακράς, απέραντης και λελογισμένης απορρύθμισης όλων των αισθήσεων», υπονομεύοντας συστηματικά την καθιερωμένη και συμβατική λειτουργία τους. Η διαδικασία αυτή συνδέθηκε στην περίπτωσή του, με τον τρόπο ζωής του και ειδικότερα με τη μετέπειτα χρήση ψυχοτρόπων ουσιών, που πιθανώς συνέβαλαν στο παραισθησιακό ή παραληρηματικό ύφος ορισμένων ποιημάτων του.
Σημαντικό μέρος των ποιημάτων του δημοσιεύτηκαν χωρίς να έχει δώσει ο ίδιος τη συγκατάθεση του. Τα έργα του ξεκίνησαν να αναγνωρίζονται και να εκδίδονται την περίοδο που ο Ρεμπώ είχε εγκατάλειψη την λογοτεχνία και ειδικότερα το διάστημα της παραμονής του στην Αφρική. Τα δύο κυριότερα του έργα, Εκλάμψεις (Les Illuminations, 1873-1875) και Μια Εποχή στην Κόλαση (Une Saison en Enfer, 1873), του έδωσαν τον χαρακτηρισμό «ποιητής της εξέγερσης».
Ο Ρεμπώ πέθανε στις 10 Νοεμβρίου του 1891 σε ηλικία τριάντα επτά ετών από καρκίνο στα οστά. Η σορός του μεταφέρθηκε στο Παρίσι και στη συνέχεια στη Σαρλβίλ. Στην επιτύμβια πλάκα του τάφου του αναγράφεται εκτός από το όνομα, την ηλικία του και την ημερομηνία θανάτου του, η φράση «Προσευχηθείτε για αυτόν».
Δέκα χρόνια αργότερα, στην Πλας Ντε λα Γκαρ της Σαρλβίλ στήθηκε μνημείο προς τιμή του, όπως και το 1984 στο Παρίσι, στην Πλας Ντε λ' Αρσενάλ. Στην πόλη της Σαρλβίλ λειτουργεί επίσης το Μουσείο Αρθούρου Ρεμπώ, το οποίο φιλοξενεί χειρόγραφα έργα του καθώς και προσωπικά αντικείμενα.
Η ποίηση και σεξουαλική αντισυμβατικότητα του Ρεμπώ ενέπνευσαν διάσημους καλλιτέχνες όπως ο Τζιμ Μόρισον, ο Μπόμπ Ντίλαν και ο Τζον Λένον. Στον ελληνικό χώρο, ο Γιώργος Καρράς μαζί με τον Γιάννη Αγγελάκα και άλλους μουσικούς, μελοποίησαν το ποίημα «Μια Εποχή στην Κόλαση», ενώ ο Θάνος Μικρούτσικος δημιούργησε το 1987 την όπερα «Μια Εποχή στην Κόλαση» όπου απαγγέλλει ο Γιώργος Κιμούλης.
Πηγή: pancreta