«Η επικαιρότητα είναι τα πράγματα για τα οποία μιλάμε σήμερα και αύριο. Το παρόν είναι μια πιο αργή, πιο συνεκτική (coherent) διαδικασία, την οποία πρέπει να δούμε από μια απόσταση, όπως εδώ», λέει στην «Κ» ο φημισμένος Ισπανοαργεντινός συγγραφέας Αντρές Νέουμαν για τον τρόπο που βλέπουμε και αναλύουμε τα πράγματα, και δείχνει προς την Ακρόπολη και την Αθήνα που απλώνεται κάτω από την οροφή του ξενοδοχείου του. «Και αυτό που βλέπω», συνεχίζει, «είναι μια αέναη διαδικασία διαστολής και συστολής του ευρωπαϊκού χάρτη από τους ναπολεόντειους χρόνους και υπάρχουν πάντα δύο δυνάμεις που επενεργούν. Το κέντρο της Ευρώπης και οι περιφερειακές χώρες, η άνοδος του εθνικισμού από τη μια και το άπιαστο όνειρο του ευρωπαϊκού “καντιανού” μοντέλου από την άλλη. Αυτές είναι οι αφετηρίες των συζητήσεων στο βιβλίο», καταλήγει.

Ενα βιβλίο για την Ευρώπη

Και το βιβλίο δεν είναι άλλο από τον «Ταξιδιώτη του αιώνα» που κυκλοφόρησε πριν από μερικές μέρες από τις εκδόσεις Οpera σε μετάφραση του Αχιλλέα Κυριακίδη και αποτελεί ένα ογκώδες μυθιστόρημα ιδεών, μια «αλληγορία», όπως το χαρακτηρίζει ο ίδιος, για την ευρωπαϊκή κρίση ταυτότητας. Τοποθετημένο σε μια φανταστική πόλη του 19ου αιώνα και με «πρόσχημα» τον θυελλώδη έρωτα δύο μεταφραστών, του ευρωπαϊστή Χανς και της δυναμικής Ζοφί, ο Νέουμαν ανακινεί ζητήματα του 21ου αιώνα, όπως τον ρόλο του κράτους, τη θέση της γυναίκας, την ελευθερία, την ευρωπαϊκή ιδέα, σε μια σύγχρονη, συναρπαστική αφήγηση, όπου καμία φράση δεν είναι τυχαία.

«Το βιβλίο προσπαθεί να δει την ευρωπαϊκή διαδικασία ιστορικά και όχι μόνο σε ό,τι αφορά την επικαιρότητα», σημειώνει, και το βιβλίο που έχει ήδη χαρακτηριστεί «προφητικό», καθώς η πρωτότυπη έκδοση έγινε το 2012 και η ευρωπαϊκή κρίση, για την οποία γίνεται λόγος μέσα από τις συζητήσεις των πρωταγωνιστών και τους ισχυρούς συμβολισμούς που διατρέχουν τις σελίδες, κάθε άλλο παρά ανακόπηκε.

Σαν τους ήρωές του που συναντιούνται στο φιλολογικό σαλόνι της Ζοφί για να συζητήσουν περί πολιτικών θεμάτων που μας απασχολούν μέχρι σήμερα, συναντηθήκαμε με τον Αντρές Νέουμαν το πρωινό που το Brexit έγινε από κακό όνειρο πραγματικότητα.

«Πρέπει να γίνει ένα σημείο καμπής για το ευρωπαϊκό οικοδόμημα», μας λέει σκεπτικός. Αναρωτιόταν, όπως είπε, εάν αυτή η εξέλιξη θα μπορούσε να λειτουργήσει ως μια ισχυρή προειδοποίηση στις Βρυξέλλες και εάν θα έφερνε σε κάπως καλύτερη διαπραγματευτική θέση τις νότιες χώρες. «Τώρα αναγκάζονται να δουν ότι το ευρωπαϊκό πρότζεκτ πρέπει να είναι πιο ελκυστικό και φιλικό με τα μέλη του και όχι ένα κλαμπ που σκοτώνει τα μέλη του και περιμένει ότι αυτά τα “νεκρά” μέλη θα επιθυμούν ακόμη να συμμετέχουν», τονίζει.

Στα 39 του χρόνια ο βραβευμένος συγγραφέας –ο «Ταξιδιώτης του αιώνα» έχει αποσπάσει τα σημαντικότερα ισπανικά βραβεία λογοτεχνίας– απολαμβάνει ήδη τον σεβασμό και την αναγνώριση των ομοτέχνων του και του κοινού. Ο Ρομπέρτο Μπολάνιο είχε πει ότι «η λογοτεχνία του 21ου αιώνα θα ανήκει στον Νέουμαν και σε μερικούς ομόαιμους αδελφούς του». «Παιδί» της δικτατορίας, όπως λέει για τον εαυτό του, γεννήθηκε σε μια ταραγμένη πολιτικά περίοδο για την Αργεντινή, όταν στην εξουσία βρέθηκε με πραξικόπημα ο στρατηγός Χόρχε Ραφαέλ Βιδέλα. Η οικογένειά του μετανάστευσε στην Ισπανία όταν δόθηκε αμνηστία στους στρατιωτικούς μετά την πτώση της δικτατορίας το 1983. Μεγάλωσε με δύο προφορές, την οικογένειά του μοιρασμένη σε δύο χώρες, αλλά ο ίδιος νιώθει Ευρωπαίος και πάντα είχε την ανάγκη να γράφει για τα «σύνορα», όχι ως πεδίο μετάβασης αλλά ως τόπο διαβίωσης. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι η φανταστική πόλη στην οποία «κεντάει» το μυθιστόρημά του μετατοπίζεται συνεχώς, κινείται μεταξύ Σαξονίας και Πρωσίας, το στίγμα της παραμένει απροσδιόριστο και το όνομα της είναι, συμβολικά, «Βανδερβούργο». «Της έδωσα γερμανικό όνομα διότι η Γερμανία μάς έχει δώσει τα καλύτερα και τα χειρότερα πράγματα στην Ευρώπη. Η πόλη είναι μια μικρογραφία της Ευρώπης», σημειώνει.

«Ερμηνεύοντας» τον άλλον

Το προηγούμενο βράδυ στην εκδήλωση του 8ου Ιβηροαμερικανικού Φεστιβάλ Λογοτεχνίας LEA, παρακολουθήσαμε μαζί με το κοινό τον χαρισματικό Νέουμαν να μιλάει με πάθος και ασταμάτητα –η μεταφράστρια στα ελληνικά θα το θυμάται ακόμη– για τον Θερβάντες, τη διαχρονικότητα του «Δον Κιχώτη» και τη σημασία και τη δύναμη της μετάφρασης και των μεταφραστών, τους οποίους χαρακτήρισε «περιπλανώμενους ιππότες της λογοτεχνίας». «Μια κακή μετάφραση σίγουρα μπορεί να καταστρέψει ένα πρωτότυπο, αλλά μια καλή μετάφραση μπορεί να το απογειώσει», μας λέει και τονίζει ότι ο ίδιος έχει υιοθετήσει σε σημεία του πρωτότυπου κειμένου τις προτάσεις των μεταφραστών του, προσδίδοντας στο αφήγημά του μια ιδιαίτερη δυναμική.

Επιστρέφοντας στα πολλά επίπεδα του βιβλίου και στην ιδέα της Ευρώπης, ο Νέουμαν μας λέει ότι η «μετάφραση» ως έννοια, η προσπάθεια να ερμηνεύσεις τον συνομιλητή σου, είναι παντού στη ζωή μας από τα πιο μικρά έως τα μεγαλύτερα πράγματα. Οι δύο ήρωες του βιβλίου, μεταφραστές κυριολεκτικά και μεταφορικά, καθώς προσπαθούν να «μεταφράσουν» τα ερωτικά μηνύματα που στέλνει ο ένας στον άλλο μέσα από τα πρωτόκολλα συμπεριφοράς του 19ου αιώνα. «Στη μετάφραση, υπάρχει πάντα μια διαπραγμάτευση μεταξύ δύο όψεων, δύο πολιτισμών σε μικρή κλίμακα, δύο χωρών σε συμβολικό επίπεδο», τονίζει.
Η συγγραφή του «Ταξιδιώτη του αιώνα» πήρε στον Αντρές Νέουμαν περίπου πέντε, εφιαλτικά όπως λέει, χρόνια μέχρι την ολοκλήρωσή του. Το επόμενο βιβλίο του, το «Κατά μόνας» (εκδ. Opera), μεταφράστηκε στα ελληνικά το 2014 και ήταν κατά πολύ μικρότερο σε μέγεθος. Εκείνος παράλληλα έγραφε ποίηση χαϊκού, αφορισμούς, άρθρα. «Δεν ήταν επειδή κουράστηκα, αλλά θέλω πάντα να αλλάζω γιατί δεν πιστεύω σε μια συγγραφική συνταγή. Κάθε βιβλίο μου είναι σαν το πρώτο επειδή θέλω να νιώθω ότι μαθαίνω συνεχώς να γράφω και σαν το τελευταίο επειδή θέλω να τα πω όλα, διότι, ξέρεις, είμαστε θνητοί», τονίζει και μας αποκαλύπτει ότι ετοιμάζει και πάλι ένα εκτενές σε μέγεθος μυθιστόρημα. Αποχαιρετιστήκαμε στο λόμπι του ξενοδοχείου πριν από την πρώτη του βόλτα στην Ακρόπολη και αφού άλλαξε από μακρύ παντελόνι σε βερμούδα. «Τώρα πέρασα από το long στο short form», κατέληξε γελώντας.