—της Ειρήνης Βεργοπούλου—

Ian Fleming (28 Μαΐου 1908–12 Αυγούστου 1964)

Σε μια συνέντευξη του το 1963, ένα χρόνο πριν πεθάνει από καρδιακή προσβολή στα 56 του, ο πρώην αξιωματικός του Βρετανικού ναυτικού, κατάσκοπος και συγγραφέας, ο πνευματικός πατέρας του φανταστικού πράκτορα James Bond, υπερασπιζόμενος τον βίαιο αλλά δημοφιλή ήρωά του, είπε: «Όλη η Ιστορία είναι γεμάτη σεξ και βία… δεν μπορούμε να γράφουμε θρίλερ με τον [παλιομοδίτικο] τρόπο, τη στιγμή που η ζωή μάς έχει προσπεράσει τόσο γρήγορα». Μας θυμίζει ίσως τον Γκάτσο: «….με φωτιά και με μαχαίρι πάντα ο κόσμος προχωρεί» — μόνο που ο κύριος Ian Lancaster Fleming σαφώς δεν θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως κάποιος ευαίσθητος τύπος με φιλοσοφικές αναζητήσεις· μάλλον ήξερε εμπειρικά για τι μίλαγε. Στη ζωή του υπήρξε υπερβολικά «περπατημένος», υπερβολικά χορτασμένος από τα πάντα. Ο Fleming ήταν ο ήρωάς του, ήταν ο Bond — ένας σκληρός, δυναμικός και μάλλον βίαιος άνθρωπος, μισογύνης, φανατικός αντικομουνιστής, σνομπ αριστοκράτης πολεμιστής, που από χαριτωμενιά της φύσης είχε τη συγγραφική φλέβα μέσα του. Οι δώδεκα νουβέλες και οι δυο συλλογές διηγημάτων που έγραψε με τον ήρωα κατάσκοπο James Bond, μεταξύ του 1952 και του 1964, ήταν και παραμένουν εξαιρετικά δημοφιλή θρίλερ, αλλά τον κατατάσσουν και στους Βρετανούς συγγραφείς με τη μεγαλύτερη δημοφιλία στις τελευταίες δεκαετίες του προηγούμενου αιώνα, στα πάθη και τις περιπέτειες του οποίου ο ίδιος κολύμπησε. Το 2008 οι Times των κατέταξαν 14^ο στη λίστα των πενήντα μεγαλύτερων Βρετανών συγγραφέων μετά το 1945. Όμως οι εμπειρίες του, αλλά και το περιεχόμενο των ιστοριών του, έφεραν τη σφραγίδα της τραχύτητας. Κουβαλούσαν την έπαρση, την ανδρεία και τις παρωχημένες κοινωνικές και πολιτικές αντιλήψεις ενός κόσμου ολόκληρου, μιας εποχής μυθικής αλλά και ιδεολογικά ξεπερασμένης, που αυτός βίωσε στο μέγιστο και —ηθελημένα ή αθέλητα— απαθανάτισε σχεδόν νοσταλγικά.

Ο Fleming γεννήθηκε στην οδό Γκρην αρ. 27, στο πλούσιο προάστιο Μέιφαιρ του Λονδίνου. Μητέρα του ήταν η γνωστή στους κοσμικούς κύκλους του Λονδίνου Evelyn St Croix Rose (1885-1964) και πατέρας του ο Valentine Fleming, ο οποίος υπήρξε μέλος του Βρετανικού Κοινοβουλίου από το 1910. Αργότερα κατετάγη στο στρατό, με την έναρξη του Α΄ Παγκόσμιου Πόλεμου το 1914. Σκοτώθηκε στη μάχη το 1917, στο Δυτικό Μέτωπο, και για αυτόν έγραψε επικήδειο στους Times ο ίδιος ο Τσώρτσιλ. Ο Ian είχε άλλους τρεις αδελφούς, εκ των οποίων ο Peter (1907—1971), υπήρξε καθιερωμένος συγγραφέας ταξιδιωτικής λογοτεχνίας (κάτι που δεν είναι ευρέως γνωστό) και επίσης ενεπλάκη σε μυστικές επιχειρήσεις για τη Βρετανία κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, στην Νορβηγία και την Ελλάδα. Οι Fleming είχαν και μια ετεροθαλή αδελφή από δεσμό της μητέρας τους με τον καλλιτέχνη Augustus John, την τσελίστρια Amaryllis Fleming (1925–1999).

Ως αγόρι της αριστοκρατίας εστάλη για σπουδές στο Eton, όπου διακρίθηκε μεν για τα αθλητικά του κατορθώματα —και για τις επιτυχίες του στις γυναίκες— όχι όμως και για την ακαδημαϊκή του απόδοση. Μια «ζωηράδα» στον χαρακτήρα του είχε αρχίσει να διαφαίνεται. Από τα νεανικά του χρόνια κιόλας, και για όλη την υπόλοιπη ζωή του, ασκούσε μεγάλη γοητεία στις γυναίκες με τα αδρά, μπλαζέ χαρακτηριστικά του και είχε ήδη διάφορες περιπέτειες και κατακτήσεις. Η μητέρα του, που επί πολύν καιρό κινούσε τα νήματα για να τον χώσει στο Foreign Office, και η οποία γενικά τον καταδυνάστευε με παρεμβάσεις στα προσωπικά του —ένας από τους λόγους, εκτιμάται, της μειωτικής διάθεσης που θα είχε στη ζωή του απέναντι στο άλλο φύλο— τον έστειλε το 1927 στο Kitzbuehl της Αυστρίας, σε ένα σχολείο που το διοικούσε ένας διανοούμενος πρώην Βρετανός κατάσκοπος, ο Ernan Forbes Dennis.

Θα εκπαιδευτεί στις γλώσσες εκεί, θα σπουδάσει λίγο στο Μόναχο και στη Γενεύη και τελικά η μητέρα του θα καταφέρει να τον βάλει με τις γνωριμίες της στο πρακτορείο Reuters. Θα δουλέψει εκεί σαν συντάκτης και ανταποκριτής, θα σταλεί μάλιστα και στη Μόσχα το 1933, όπου παρά λίγο να καταφέρει να κλείσει συνέντευξη με τον Στάλιν. Στα επόμενα χρόνια θα γίνει τραπεζικός και χρηματιστής —αποτυχημένος και στα δυο—, ώσπου θα βρει τον προορισμό της ζωής του το 1939, όταν θα καταταγεί στο Βρετανικό Βασιλικό Ναυτικό ως προσωπικός βοηθός του Αντιναύαρχου John Godfrey, διοικητή της Αντικατασκοπείας του Ναυτικού.

Από την έναρξη του πολέμου και μετά, η ζωή του Fleming εξελίσσεται σαν μυθιστόρημα. Όσα επακολουθήσουν θα δώσουν τροφή για την δημιουργία του μελλοντικού του ήρωα και έμπνευση για τις ιστορίες του. Ο Fleming, στο πλευρό του δυναμικού, οξύθυμου Godfrey (από τον οποίο και δανείστηκε αργότερα τα χαρακτηριστικά για να φτιάξει την προσωπικότητα του «M», αφεντικού του Bond), θα έχει ενεργό ρόλο σε πολλές ενέργειες και σχέδια της Βρετανικής Αντικατασκοπείας κατά τη διάρκεια των εμπόλεμων ετών, όπου η δουλειά του ήταν να επινοεί τρόπους να ξεγελαστούν οι δυνάμεις του Άξονα και γίνει υποκλοπή πληροφοριών κ.λπ. Ο ρόλος του Fleming υπήρξε καταλυτικός σε αρκετές τέτοιες επιχειρήσεις, και έφτασε να κατέχει το βαθμό του Πλωτάρχη του Ναυτικού, έναν βαθμό που κατέχει και ο ήρωάς του.

Μετά το τέλος της παγκόσμιας σύρραξης, και με συμμετοχή σε πολλές και σημαντικές μυστικές επιχειρήσεις της Βρετανίας σε διάφορες χώρες, ο Fleming αναλαμβάνει το πόστο του υπεύθυνου εξωτερικού δελτίου στον ενημερωτικό όμιλο Kemsley, που εξέδιδε και τους Sunday Times. Αυτό το πόστο το κράτησε μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του ’60.

Τώρα πια η ζωή τού πρόσφερε την άνεση και τις πολυτέλειες ενός εύπορου αριστοκράτη, που είχε βοηθήσει την πατρίδα του στις δύσκολες στιγμές. Μπορούσε να παίρνει τρεις μήνες το χρόνο άδεια και να μένει στη Jamaica, που του άρεσε πολύ και μάλιστα έχτισε μια βίλα για να απολαμβάνει τη διαμονή του εκεί. Την ονομάσε «Goldeneye», από μια επιχείρηση του Ναυτικού. Στη βίλα αυτή θα συγγράψει τις νουβέλες του, θα ζήσει τις έντονες στιγμές του συζυγικού βίου του, θα έχει γείτονα και φίλο τον θεατρικό συγγραφέα Noel Coward, ενώ η Jamaica θα παίζει πάντα ρόλο στη συγγραφή του και στη ζωή του.

Α, αυτός ο βίος όμως, αυτά τα πάθη! Από τη μια ήταν όλα αυτά τα συναρπαστικά και επικίνδυνα κι αληθινά που έζησε δίπλα στον Godfrey, στον πόλεμο, και που στοιχεία τους πολλά (αλλά ποτέ δεν θα μάθουμε πόσα και πώς) έβαλε στις περιπέτειες του Bond. Είχε δεσμευτεί να μην αποκαλύψει ποτέ τι ακριβώς ήταν αλήθεια και τι όχι από αυτά που έβαζε στα βιβλία του.

Από την άλλη ήταν οι γυναίκες. Πολλές. Αλλά δεν τις αγαπούσε, ή τουλάχιστον είχε τον δικό του τρόπο μ’ αυτές — δεν ήταν ποτέ ο «πιστός τύπος» προφανώς. Ολόιδιο θα δημιουργούσε και τον James του. Ένας διάχυτος μισογυνισμός διαπερνά, ξεκάθαρα μάλιστα, όλη τη γραφή του, με απαξιωτικές φράσεις και αποφθέγματα του Bond για τις φιλενάδες του, ενώ αντίθετα εξυμνείται η αντρική φιλία και τα κοινά ενδιαφέροντα μεταξύ ανδρών. Κατέκτησε πολλές και όμορφες γυναίκες και, κατά τις αφηγήσεις φίλων του, είχε μόνιμα το σεξ στο μυαλό του.

Μια από τις μεγάλες σχέσεις του ήταν η καλλονή Muriel Wright, κορίτσι της υψηλής κοινωνίας, που είχε σχέση μαζί της για εννέα χρόνια, από το 1933 ως το 1944 που εκείνη σκοτώθηκε σε αεροπορικό βομβαρδισμό. Ο Fleming κλήθηκε να αναγνωρίσει το πτώμα της και τότε ένιωσε, με το θάνατό της, τύψεις για τη συμπεριφορά του.

Η Muriel τον είχε πολύ αγαπήσει, αλλά αυτός είχε παράλληλους δεσμούς. Για παράδειγμα, με την Ann Geraldine Mary Charteris, την «γυναίκα της ζωής του». Όταν γνωρίστηκαν (το 1936 κάνοντας σκι στην Αυστρία) ήταν ακόμα παντρεμένη — λεπτομέρειες. Η Ann τελικά θα γινόταν η μοναδική «κυρία Fleming». Σε αυτήν, κατά κάποια περίεργη ιδιοτροπία της μοίρας, οφείλουμε την γέννηση του Bond.

Στη ζωή του Fleming μπαίνει για τα καλά λοιπόν η Ann, στην αρχή κυρία Edward Robert O’Neill, 3^ου Βαρόνου του Shane. Όταν ο σύζυγός της σκοτώνεται στον πόλεμο, η Ann παντρεύεται τον Esmond Harmsworth, λόρδο του Rothmere και ιδιοκτήτη της Daily Mail. Ζει μια άνετη ζωή δίπλα του, αλλά έχει μεγάλο έρωτα με τον Fleming. Η σχέση τους συνεχίζεται για χρόνια, μέχρι και παιδί γεννιέται από αυτήν (ενώ η Ann είναι ακόμα παντρεμένη με τον Rothmere), ένα κοριτσάκι που θα πεθάνει αμέσως. Μετά από αυτό ο λόρδος τη χωρίζει, η Ann ξαναμένει έγκυος από τον Fleming και τελικά ο αμετανόητος εργένης παίρνει την —τεράστια γι’ αυτόν— απόφαση να παντρευτεί, τον Μάρτη του 1952 στην Jamaica. Λίγο μετά θα γεννηθεί ο γιος τους Caspar, το μόνο του παιδί, που δυστυχώς θα έχει ψυχολογικά προβλήματα και θα αυτοκτονήσει στα 23 του.

Ίσως ο James Bond να «γεννήθηκε» επειδή ο Fleming πανικοβλήθηκε που θα παντρευόταν. Ήθελε ούτως ή άλλως από παλιά να γράψει μια κατασκοπευτική νουβέλα. Τώρα, με τα δεσμά του γάμου να τον τρομοκρατούν κάπως, καταπιάνεται με την συγγραφή της πρώτης νουβέλας με τον ήρωα που έχει στο μυαλό του, αρχίζοντας την πρώτη σελίδα τον Φεβρουάριο του 1952. Έχει στο σπίτι του το βιβλίο ενός καταξιωμένου ορνιθολόγου που έγραφε για τα πουλιά της Καραϊβικής, του James Bond, και αποφασίζει να ονοματίσει έτσι τον φανταστικό του πράκτορα, που σαν πρώτη σύλληψη τον φανταζόταν να έχει ένα βαρετό, αδιάφορο όνομα. Και έτσι γράφεται το Casino Royale, η πρώτη «τζεημσμποντική» ιστορία, όπου ο ήρωας στέλνεται σε αποστολή στη Γαλλία για να νικήσει στα χαρτιά τον μυστηριώδη, φιλορώσο πράκτορα Le Chiffre.

Ήδη από το πρώτο βιβλίο Bond διαφαίνονται οι «αρχές» που θα διέπουν όλο το «σώμα» που θα ακολουθήσει. Ο πράκτορας που προσπαθεί να υπερασπιστεί τις αξίες της Δύσης ενάντια στο Ανατολικό Μπλοκ, όπου η Δύση εκπροσωπείται στις πρώτες νουβέλες από την κραταιά ακόμη Βρετανία, που (με μια πικρία που διαφαίνεται στα τελευταία βιβλία) υποχωρεί σταδιακά απέναντι στην όλο και διογκούμενη παγκόσμια επιρροή και δύναμη των Η.Π.Α. Είναι ο Παλαιός κόσμος, που φαινομενικά έχει κερδίσει αλλά τώρα μεταλλάσσεται. Παράλληλα, οι κακοί είναι οι Ρώσοι και οι φίλοι τους ενώ στις περιγραφές ζωγραφίζονται με «εξωτικά» χαρακτηριστικά οι βοηθοί των κακών — οι υπηρέτες τους είναι επίσης αλλοδαποί διαφόρων εθνικοτήτων κ.λπ. Οι γυναίκες είναι ωραίες, μοιραίες, αλλά ποτέ δεν τους δίνει ο Bond σημασία πέρα από την εκάστοτε περιπέτεια, είναι εντελώς αναλώσιμες. Οι «αρχές» αυτές εκπροσωπούνται και στις περισσότερες ταινίες που γυρίστηκαν αργότερα με ήρωα τον Bond. Διάφορες μορφές, άντρες και γυναίκες που πέρασαν από την ζωή του Fleming, τον βοηθούν να μορφοποιήσει τους ποικίλους ήρωές του. Σε αυτά τα μοτίβα θα πλεχτούν τα υπόλοιπα έντεκα βιβλία και τα διηγήματα με τον Bond που επίσης θα γράψει, ενώ όλες οι υποθέσεις διαδραματίζονται στο τότε δικό του παρόν, από το 1951 ως το 1964. Τα δυο τελευταία βιβλία της σειράς θα εκδοθούν μετά το θάνατό του. Θα γράψει επίσης ένα παιδικό βιβλίο για τον γιό του Caspar, το Chitty Chitty Bang Bang και ακόμα, επηρεασμένος από τον αδελφό του, το ταξιδιωτικό ημερολόγιο με τίτλο Thrilling cities.

Η έκδοση του Casino Royale είχε από την αρχή εμπορική επιτυχία και σχετικά καλή κριτική αποδοχή, αν και στην πορεία των ετών υπήρξαν αμφισβητήσεις από αρκετούς κριτικούς, με επισημάνσεις για τη βιαιότητα, την αντιμετώπιση των γυναικών και άλλα θέματα στα βιβλία του. Ο ήρωας μετατράπηκε σε «μύθο» μετά τις κινηματογραφικές ταινίες, από το 1962 και έπειτα, με πρώτο πρωταγωνιστή τον Sean Connery και ύστερα τους υπόλοιπους ηθοποιούς, και είναι ένας κινηματογραφικός μύθος που αναπαράγεται ακόμα. Στην Αμερική η δημοτικότητα των βιβλίων Bond ανέβηκε κατακόρυφα όταν το Life έγραψε ότι τη νουβέλα From Russia with love την διάβαζε ο ίδιος ο Πρόεδρος Κένεντι.

Ο γάμος του με την Ann, στο μεταξύ, ήταν μια κατάσταση διαρκούς πάθους, με συζυγική βία και αμοιβαίες απιστίες. Αυτά ήταν γνωστά στους φίλους τους, όπως και οι σχέσεις που είχε ο καθένας τους με άλλα άτομα. Προς τα έξω όμως, φαινόταν η ειδυλλιακή εικόνα του πετυχημένου, ερωτευμένου κοσμικού ζευγαριού.

Τα χρόνια από την έκδοση του Casino Royale μέχρι και το 1964 θα κυλήσουν μέσα στο γράψιμο, την εμπορική επιτυχία, τη φήμη και τις κοσμικότητες, με τη ζωή της οικογένειας να μοιράζεται μεταξύ Λονδίνου και Jamaica. Όμως ο Fleming δεν θα νιώθει πολύ σίγουρος για το γράψιμό του στη δεκαετία του ’60 πλέον, βεβαρημένος και από τα προβλήματα στο γάμο του. (Ένας σημαντικός δεσμός του, με την οποία σχετίστηκε όντας παντρεμένος με την Ann, η Blanche Blackwell, δίνοντας συνέντευξη στα 2012 σε ηλικία 101 ετών, ανέφερε ότι ο συγγραφέας ήταν στην πραγματικότητα καταθλιπτικός). Πολύ φανατικός καπνιστής —της κατηγορίας των 80 τσιγάρων τη μέρα— και δυνατός πότης (ήταν της άποψης πως όταν ο γιατρός σου απαγορέψει το τζιν να στρέφεσαι στο bourbon), έχει επιβαρύνει την καρδιά του αρκετά. Το 1961 παθαίνει καρδιακή προσβολή και δυσκολεύεται να συνέλθει. Στις 12 Αυγούστου του 1964, ενώ είναι τα γενέθλια του Caspar και βρίσκεται με φίλους σε λέσχη γκολφ στο Canterbury, παθαίνει ξανά προσβολή και πεθαίνει. Λίγο πριν ξεψυχήσει, ενώ ήταν στο ασθενοφόρο, αναφέρεται ότι είπε στο προσωπικό μέσα: «Λυπάμαι που σας ταλαιπωρώ παιδιά. Δεν ξέρω πώς τα καταφέρνετε με τέτοια κίνηση στους δρόμους στις μέρες μας».

Βρίσκεται θαμμένος στο Sevenhampton, ένα χωριό στην κομητεία Wiltshire στα νοτιοδυτικά της Αγγλίας, μαζί με τον γιό του Caspar και την Ann, που έφυγε το 1981.

Ο Πλωτάρχης Bond δεν έζησε τελικά δυο φορές, αλλά αυτή η μία ήταν πολύ — μα πολύ— έντονη. Τι έχει απομείνει από το μεγαλόπρεπα περιπετειώδες και μυστικοπαθές «σύμπαν» του άραγε; Επειδή η Ιστορία είναι μια ιδιότροπη κυρία και της αρέσει να ανακυκλώνει τον εαυτό της, ας μην εκπλαγούμε αν οι περιπέτειές του και η «ματιά» του συνεχίσουν να ελκύουν και στον 21^ο αιώνα.

• Τα βιβλία με ήρωα τον James Bond κατά σειρά έκδοσης: Casino Royale, Live and Let Die, Moonraker, Diamonds are Forever, From Russia with Love, Dr No, Goldfinger, For your eyes only, Thunderball, The spy who loved me, On Her Majesty’s secret service, You only live twice, The man with the golden gun, Octapussy and the living daylights.

* * *

Πηγές:

Ian Fleming
Ian Fleming – the real James Bond
The girl who loved Bond’s creator
Dark side of 007 author Ian Fleming
Why it was Ian Fleming’s wife who invented James Bond

Πηγή: dimartblog.com