Όταν το φανταστικό αφήγημα συναντά τα ιερά τέρατα της νεοελληνικής λογοτεχνίας και τα κείμενα των Καβάφη, Καρκαβίτσα, Καρυωτάκη, Καραγάτση μεταφέρονται σε κόμικς, τότε είναι σίγουρο ότι πίσω από αυτή την επιτυχημένη διασκευή, βρίσκεται το δίδυμο των Δημήτρη Βανέλλη και Θανάση Πέτρου. Ο πρώτος αναλαμβάνει τα κείμενα και ο δεύτερος την εικονογράφηση. Αφορμή για να συνομιλήσω με τους δύο βραβευμένους κομίστες αποτέλεσε το τελευταίο δημιούργημα τους, η «Μεγάλη Βδομάδα του Πρεζάκη», εμπνευσμένο από την αλληγορική σάτιρα του πεζογράφου Μ. Καραγάτση, με θέμα την πορεία ενός χρήστη ουσιών από την πτώση στη λύτρωση. Πρόκειται για ένα ξεχωριστό  κόμικς που τα βάζει με τους πάντες και τα πάντα, το κράτος με τους διεφθαρμένους θεσμούς του, το κεφάλαιο με τους εκπροσώπους του, τη θρησκεία με την κατασκευασμένη μυθολογία της και  τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα με τη ναρκωμένη μοιρολατρία τους.

Παρακολουθείτε την επικαιρότητα;
Bανέλλης Δημήτρης: Δεν θα ήταν δυνατό να μην την παρακολουθώ. Μάλλον βρισκόμαστε σε μια από τις χειρότερες εποχές, στη διάρκεια της ζωής μου, τουλάχιστον. Τόσο παγκόσμια όσο και στην Ελλάδα. Και ξέρετε  τι είναι το χειρότερο; Ότι για πρώτη φορά μετά από πολλές δεκαετίες οι άνθρωποι δεν ελπίζουν σε ένα καλύτερο αύριο. Πιστεύουν ότι το μέλλον θα είναι χειρότερο.
Πέτρου Θανάσης: Φυσικά και παρακολουθώ την επικαιρότητα, καθημερινά. Τι να πρωτοσχολιάσω; Μία λέξη νομίζω την περιγράφει επαρκώς: «τραγωδία».

Η Ελλάδα είναι μια χώρα που στρέφεται ακόμα στην κουλτούρα των κόμικς ή είναι μια συνήθεια που ανήκει στο παρελθόν;
Βαν.: Στην Ελλάδα δεν υπήρχε ποτέ μια ευρεία «κουλτούρα των κόμικς». Μην ξεχνάτε ότι μόλις στα τέλη της δεκαετίας του ’70 κάποιοι αντιλήφτηκαν ότι υπάρχουν και «σοβαρά» κόμικς, που απευθύνονται αποκλειστικά σε ενήλικες. Σήμερα – και ιδίως μετά το 2000 – τα πράγματα, σ’ αυτόν τον τομέα τουλάχιστον, έχουν βελτιωθεί. Δεν υπάρχει μεγάλο κοινό, υπάρχει όμως ένα κοινό που έχει πια χωνέψει ότι τα κόμικς είναι μια τέχνη, όπως οι άλλες και τα παίρνει στα σοβαρά. Κι αυτό είναι το πρώτο σημαντικό βήμα. Όχι, δεν είναι μια συνήθεια που ανήκει στο παρελθόν. Τα πράγματα μάλιστα θα ήταν πολύ καλύτερα αν η συνεχιζόμενη κρίση δεν ανέκοπτε μια εμφανώς ανοδική τάση.
Π.: Στην Ελλάδα υπάρχει- ή μάλλον υπήρχε, πολύ μεγαλύτερη επαφή του αναγνωστικού κοινού κυρίως με την πολιτική γελοιογραφία και λιγότερο με τα κόμικς. Τα κόμικς έχουν ένα αναγνωστικό κοινό που ανανεώνεται, κάποιοι σταματάνε να τα διαβάζουν, κάποιοι συνεχίζουν, εμφανίζονται νεότεροι που διαβάζουν κόμικς φανατικά, κάπως έτσι προχωράει, νομίζω, η κατάσταση. Σίγουρα πάντως, δεν αποτελούν παρελθόν.

Τα social media βοηθούν ή όχι στην εξέλιξη των κόμικς;
Βαν.: Στην προώθηση ναι. Σαφώς. Στην εξέλιξή τους ως τέχνη δεν νομίζω.
Π.: Τα ψηφιακά κοινωνικά δίκτυα είναι ένας πολύ εύκολος και άμεσος τρόπος προώθησης των κόμικς, αλλά δεν νομίζω ότι βοηθούν με κάποιο τρόπο στην εξέλιξη του ίδιου του μέσου.

Μπορεί κάποιος σήμερα να ζήσει μόνο από αυτή την δουλειά ή είναι για εσάς μόνο μια δημιουργική διαφυγή από την πραγματικότητα;
Βαν.: Στην Ελλάδα; Όχι βέβαια. Μετριούνται στα δάχτυλα του ενός χεριού όσοι το έχουν καταφέρει, έστω και για μια περίοδο μόνο της ζωής τους. «Χαρτζιλίκι» ναι, ίσως βγει. Όχι όμως και να ζήσουμε απ’ αυτά. Ας το χωνέψουμε (και κυρίως οι νέοι δημιουργοί): Ό,τι κάνουμε το κάνουμε για μας, επειδή το αγαπάμε. Μακάρι και να επιβιώναμε απ’ αυτό. Αλλά δεν…
Π.: Είναι ελάχιστοι οι δημιουργοί που μπορούν να υπερηφανεύονται ότι ζουν μόνο από τα κόμικς τους στην Ελλάδα. Προσωπικά, κάποια στιγμή σιχτίριζα που κάθομαι με τις ώρες και σχεδιάζω για το τίποτα, αλλά τελικά αποδέχτηκα ότι αυτό το «τίποτα» μου προσφέρει πολλά στην προσωπική μου ισορροπία και γαλήνη.

Τι συμβολίζει η «Μεγάλη Βδομάδα του Πρεζάκη»;
Βαν.: Πρόκειται για ένα είδος τολμηρής και αθυρόστομης σάτιρας σε μια σειρά από θεσμούς και κακώς κείμενα. Ταυτόχρονα όμως διαθέτει ασυνήθιστη ανθρωπιά,  τρυφερότητα και, τελικά, αισιοδοξία, που την μετατρέπει σε σύμβολο του αγώνα για λύτρωση. Ενός ανθρώπου, αλλά και του ανθρώπου γενικότερα.
Π.: Ένα σχόλιο για το πως ο άνθρωπος παραμένει πάντοτε ένα αντικείμενο εκμετάλλευσης.

H θρησκεία στηρίζεται στην κατασκευασμένη μυθολογία της;
Βαν.: Στηρίζεται σε βαθύτερους ανθρώπινους φόβους που αφορούν τη μοναξιά στο σύμπαν και την έλλειψη «δικαιοσύνης» στη φύση. Από εκεί και πέρα, έρχεται η κατασκευασμένη μυθολογία κάθε θρησκείας για να πείσει τους πιστούς της. Οι τελευταίοι βέβαια θα διαφωνήσουν, αλλά εκφράζω την προσωπική μου γνώμη.
Π.: Όλες οι θρησκείες βασίζονται στον βαθύ υπαρξιακό φόβο που νιώθει ο άνθρωπος. Στη συνέχεια, η καθεμία έχει κατασκευάσει έναν πειστικό, για τους πιστούς της, μύθο, ώστε να παρηγορεί τους φόβους τους.

Τι δρόμο χρειάζεται να ακολουθήσεις για να βρεθείς από την πτώση στην λύτρωση, όπως ο ήρωας στο συγκεκριμένο κόμικς;
Βαν.: Ο καθένας θα βρει τον προσωπικό του δρόμο, αλλά φοβάμαι ότι πολλοί, ίσως οι περισσότεροι, δεν θα τον βρουν ποτέ.
Π.: Δεν έχω ιδέα. Ο Μ. Καραγάτσης για να βρει μια λύση για τον ήρωα του καταφεύγει τελικά στο στοιχείο της τύχης.

Οι ιστορίες σας είναι περισσότερο σκοτεινές και αφορούν ταπεινές φιγούρες που επιδιώκουν την εξέγερση; Τι μήνυμα θέλετε να περάσετε με αυτή την επιλογή;
Βαν.: Ναι, οι περισσότερες είναι σκοτεινές ιστορίες. Αυτό, πριν από οποιαδήποτε ανάλυση, πηγάζει από την αγάπη μου για το φανταστικό, το παράδοξο, το ασυνήθιστο. Όσο για τους ταπεινούς ήρωες, όντως αυτοί μ’ ενδιαφέρουν περισσότερο από τα έργα και τις ημέρες των «μεγάλων» και διακεκριμένων, που αποτελούν τον έναν στους χίλιους (και πολλούς λέω). Αν σωθούν οι ταπεινοί θα σωθούμε όλοι. Αν σωθούν οι λίγοι ισχυροί αυτό αφορά αυτούς και μόνο. Η εξέγερση είναι ένας τρόπος για προσπάθεια σωτηρίας. Ίσως υπάρχουν κι άλλοι… Πάντως δεν προσπαθούμε να περάσουμε ένα γενικότερο και μοναδικό μήνυμα, συνειδητά τουλάχιστον.
Π.: Ενδεχομένως να έχεις δίκιο ότι οι ιστορίες μας είναι αρκετά σκοτεινές. Προφανώς αυτό δείχνει κάτι για τα προσωπικά μας πιστεύω, για τη δική μας αισθητική και για την εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας. Ο καθένας που θα τις διαβάσει θα αναγνωρίσει διαφορετικά πράγματα μέσα σ’ αυτές, ανάλογα με το ποιος είναι, αλλά δεν νομίζω ότι επιδιώκουμε να περάσουμε ένα συνολικό μήνυμα, ως ηθικό δίδαγμα.

Τι σύνθημα θα γράφατε σε ένα τοίχο;
Βαν.: «Μέχρι πότε;»
Π.: «Πόση ηλιθιότητα ν’ αντέξεις;»

Ποια είναι η πιο σημαντική ελευθερία που έχουμε και  τι θεωρείτε επαναστατικό στις μέρες μας;
Βαν.: Κάποτε θα έλεγα η ελευθερία έκφρασης. Τώρα θα πω η δυνατότητα να ζεις στοιχειωδώς αξιοπρεπώς. Κι η αλλαγή αυτή αποτελεί κατάντια για την ανθρωπότητα. Όσο για το τι είναι επαναστατικό… ίσως το να αισθάνεσαι ότι κάθε σου πράξη – οι περισσότερες τέλος πάντων – έχουν επιπτώσεις και στον περίγυρό σου.
Π.: Αν μιλήσω για την Ελλάδα, θα πω: το δικαίωμα σε μια αξιοπρεπή ζωή. Και πάλι, αν μιλήσω για την Ελλάδα, θα απαντήσω ότι επαναστατικό είναι το να μην φέρεσαι σαν να είσαι μόνος στον κόσμο, αδιαφορώντας για τις συνέπειες των πράξεών σου.

Τι σας εξοργίζει στην καθημερινότητα;
Βαν.: Το «έλα, μωρέ, και τι έγινε;» και όσα αυτό συνεπάγεται. Για να αναφέρω ένα μόνο από όσα με εξοργίζουν.
Π.: Ο «σταρχιδισμός».

Κάτι που σας προκαλεί φόβο;
Βαν.: Ο  κάθε είδους φανατισμός και οι παρωπίδες που τον συνοδεύουν, η βία στην οποία οδηγεί και, κατά συνέπεια, η περιφρόνηση της γνώμης και της ελευθερίας των άλλων. Επίσης η διαρκώς αυξανόμενη κοινωνική αδιαφορία.
Π.: Πόσες λέξεις πρέπει να είναι οι απαντήσεις μας;

Στα κόμικς σας  πολλές φορές ενυπάρχει ο ανεκπλήρωτος έρωτας, το μίσος και η προδοσία. Πως ορίζετε τον έρωτα και τι θα πει αληθινή αγάπη;
Βαν.: Έρωτας είναι το πάθος, η τρικυμία. Η αγάπη είναι η γαλήνη. Ο ανεκπλήρωτος έρωτας είναι η κόλαση. Πολύ συνηθισμένη, δυστυχώς.
Π.: Μια φωτιά είναι ο έρωτας και βουτάς με τα μούτρα να καείς. Ο έρωτας εμπεριέχει μια πτυχή αναμονής, ταραχής, κάτι το ανεκπλήρωτο, κάτι το άγουρο. Η αγάπη ακολουθεί, όταν πλέον η φούντωση καταλαγιάζει.

Τι είναι ευτυχία για εσάς;
Βαν.: Κάποιες στιγμές ή καταστάσεις που εκ των υστέρων συνήθως αντιλαμβανόμαστε ως ευτυχισμένες.
Π.: Κάποιες στιγμές της ζωής μας που μας μένουν αξέχαστες με καλό τρόπο.

Αν σχεδιάζατε το μέλλον, τι θα περιείχε;
Βαν.: Περισσότερη ηρεμία και κοινή λογική. Και, σίγουρα, λιγότερη ανισότητα.
Π.: Είναι πολύ γενική η ερώτηση για να δώσω μία σαφή απάντηση. Οπότε θα απαντήσω κι εγώ αόριστα. Θα σχεδίαζα ένα μέλλον με λιγότερα κενά αέρος.

Τι όνειρα κάνετε;
Βαν.: Ανήσυχα.
Π.: Βρίσκομαι στη φάση θρίλερ.

Η Μεγάλη Βδομάδα του Πρεζάκη από το ομότιτλο διήγημα του Μ.Καραγάτση κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Τόπος.