Θα προσπαθήσουμε να συγκρατήσουμε τον ενθουσιασμό, αλλά και τη συγκίνηση που προκαλεί η ανάγνωση του βιβλίου «Ο Γαλατάς» της Άννας Μπερνς που εκδόθηκε πριν λίγες μέρες στη σειρά Aldina από τον Gutenberg. Το έργο απέσπασε θερμές κριτικές, κέρδισε όμως και το βραβείο Booker τον περασμένο Οκτώβριο. Ας μείνουμε, όσο μπορούμε, στην ουσία του έργου. Σε πρώτη ανάγνωση είναι η ιστορία ενηλικίωσης ενός νέου κοριτσιού στην ταραγμένη Ιρλανδία της δεκαετίας του ’70.
Κάθε λέξη και σελίδα του «Γαλατά» -που ξεκινά αποκαλύπτοντας από την αρχή τα κρίσιμα γεγονότα που θα χρησίμευαν σαν μέσο για να κερδίσει σταδιακά το ενδιαφέρον του αναγνώστη- θέτει ερωτηματικά και ανοίγουν ζητήματα που διαπέρασαν τους αγώνες και τις αγωνίες του 20ου αιώνα. Η Μπερνς ξεφλουδίζει τις ζωές των ανθρώπων φύλλο – φύλλο και προσεγγίζει τα μύχια της ύπαρξης τους, αποκαλύπτοντας τι είναι αυτό που τους ακυρώνει και τι τους διασώζει. Η απουσία ονομάτων και η παρουσίαση των προσώπων μέσα από τις ιδιότητες τους μετατρέπει τις ξεχωριστές προσωπικότητες σε συλλογικά υποδείγματα. Από την άλλη τονίζει τη σχετικότητα των πράξεων και των ιδεών, αφού ένας φίλος μπορεί να είναι ίσως- φίλος και μια σχέση είναι ίσως-σχέση.
Είμαστε αντιμέτωποι με το θεμελιώδες ερώτημα: μπορεί η ευγένεια ενός σκοπού να δικαιολογήσει την προσφυγή σε κάθε μέσο; Μετά τις περιπέτειες του ανθρώπου στα ταραγμένα και σε σύγχυση χρόνια που μελετάμε σήμερα σαν Ιστορία είμαστε πιο ώριμοι να απαντήσουμε αρνητικά, αλλά στη δίνη των γεγονότων, μέσα στη φωτιά οι άνθρωποι «έπρεπε» να διαλέξουν στρατόπεδο, ειδάλλως όλοι ήταν-γίνονταν εχθροί τους. Η πρωταγωνίστρια δεν διαλέγει. Βιώνει την καταπίεση από φίλους και εχθρούς, αναγνωρίζει την έλλειψη κοινής λογικής, καθίσταται ύποπτη -«προδότρια»- όταν επιμένει να συμπεριφέρεται με τρόπο όχι απαγορευμένο αλλά δυσερμήνευτο, νοιώθει εξουθενωμένη διαπιστώνοντας πως η ζωή των ανθρώπων έχει αποστερηθεί ακόμα και από τα χρώματα του δειλινού, αφήνοντας χώρο μόνο στο μαύρο.
Η νεαρή πρωταγωνίστρια –αυτοπροσδιορίζεται ως η Μεσαία αδελφή- ζει στην αγωνία. Κάθε πρωί φεύγει από το σπίτι της μ’ ένα κόμπο στο μέλλον της, αγνοώντας αν και σήμερα θα έχει ή όχι φίλους να στηριχθεί. Η μάνα της είναι παραδομένη στη θρησκεία, αφού δεν μπορεί να διαχειριστεί μια ζωή που δεν έχει καμιά σχέση με ότι είχε ονειρευτεί. Κι αυτή όπως πολλοί γύρω της αποφάσισαν πως είναι επικίνδυνο και συχνά οδυνηρό να είσαι ευτυχισμένος! Αντίθετα, ο κάθε «Γαλατάς» έχει λάβει το δικαίωμα από την Ιστορία και συνεπικουρείται από μια ολόκληρη κοινωνία εγκαταλειμμένων στην απελπισία τους να επεμβαίνει στη ζωή ακόμα και μικρών κοριτσιών. Η απόλυτη αυθαιρεσία που οδηγεί στην παράνοια. Μόλις εμφανίζεται στο δρόμο μια κοπέλα που συνηθίζει να διαβάζει περπατώντας παλιομοδίτικα μυθιστορήματα το σύστημα αποσυντονίζεται. Ποιο είναι το σύστημα; Είναι ο κατακτητής, ο απέναντι, αλλά είναι και ο φίλος, ο σύντροφος που δεν κατανοεί και δεν εντάσσει στην παγιωμένη λογική του την κάθε σου κίνηση. Η Μπερνς δεν δηλώνει απλά πως η πολιτική πραγματικότητα ξεπερνά την καθημερινότητα των ανθρώπων, εφόσον τη καθορίζει. Συνεχίζει από εκεί και ρωτά: τί συμβαίνει όταν στον κάθε «στρατό της ελευθερίας» παίρνουν το πάνω χέρι όσοι ζουν και αναπνέουν εξουσιάζοντας τις μικρές ζωές όσων ισχυρίζονται πως παλεύουν να απελευθερώσουν; Στο κλίμα αυτό του ζόφου κάθε προκατάληψη ευδοκιμεί, κάθε φήμη και κουτσομπολιό επαληθεύεται, κάθε απόπειρα αναστοχασμού αποτελεί κίνδυνο, κάθε αναφορά στην προσωπική ελευθερία είναι πρόκληση και θα παταχθεί. Η διελκυστίνδα ανάμεσα στην τυφλή πίστη και τις ματαιωμένες ελπίδες δεν αργεί να φέρει τον διχασμό.
Η Μπερνς (και σ’ αυτό την υπηρετεί άριστα η μεταφράστρια Μαρία Αγγελίδου) με τη γλώσσα της και με τη δόμηση των προτάσεων και παραγράφων ζωντανεύει το άγχος της ηρωίδας. Ο αναγνώστης πιέζεται ο ίδιος, απελπίζεται, θυμώνει, σηκώνει τα χέρια ψηλά. Και ανακουφίζεται όταν ανακαλύπτει πως κάποιοι μπορούν ακόμα να ξεχωρίζουν τα χρώματα στο ηλιοβασίλεμα, όταν διαπιστώνει πως ο βαθιά θαμμένος νεανικός έρωτας εκρήγνυται αψηφώντας τις απειλές, τις ποινές ή και το θάνατο.
ΥΓ. Πριν από κάμποσα χρόνια, το 2005, οι εκδόσεις Άγρα είχαν εκδώσει το πρώτο βιβλίο της Μπερνς “Αντίλαλοι – Σπασμοί πολέμου” με παρόμοια θεματική, αλλά διαφορετική ανάπτυξη. Πέρασε μάλλον απαρατήρητο. Ήρθε η ώρα του για να διαβαστεί.
Πηγή: Βιβλιοπωλείο Αναλόγιο
Πηγή: pancreta.gr